Blinken: SAD žele snažniji NATO

Američki državni sekretar Entoni Blinken obećao je da će raditi na ponovnoj izgradnji i jačanju transatlantskog vojnog saveza. SAD su tokom četvorogodišnjeg mandata Donalda Trampa predstavljale NATO kao zastario, podijeljen i pogođen krizom.

Blinken, prvi visoki zvaničnik administracije Džoa Bajdena koji je posjetio NATO, rekao je da je Alijansa na prekretnici, ali da bi mogla izaći jača iz internih sporova oko Turske i ruskog gasa.

“Došao sam ovdje da izrazim čvrstu posvećenost Sjedinjenih Država (NATO-u),” rekao je Blinken novinarima prilikom susreta sa generalnim sekretarom NATO Jensom Stoltenbergom. “SAD žele da ponovo izgrade naše partnerstvo, prije svega sa našim NATO saveznicima, želimo da revitalizujemo naš savez”. Jedan visoki zvaničnik EU je saopštio da će se Bajden sjutra pridružiti video-konferenciji lidera Evropske unije, prenio je Rojters.

Trideset ministara spoljnih poslova NATO objavilo je saopštenje u kojem se potvrđuje “trajna transatlantska veza između Evrope i Sjeverne Amerike, sa NATO u njenom srcu”. Lideri Alijanse trebalo bi da se sastanu sa Bajdenom kasnije ove godine.

Evropske članice NATO su pozdravile promjenu tona SAD nakon odlaska Trampa, koji je saveznike oštro kritikovao jer ne troše dovoljno na odbranu, i izrazile zadovoljstvo što ponovo učestvuju u planiranju strategije.

“Posljednja stvar koju možemo priuštiti je da ovu alijansu uzimamo zdravo za gotovo”, rekao je Blinken. On je istakao da su vojni uspon Kine i pokušaji Rusije da destabilizuje Zapad prijetnje koje zahtijevaju jedinstven nastup NATO, pozivajući Tursku da prihvati vojni savez.

Američki šef diplomatije je istakao da, uprkos javnim neslaganjima sa Ankarom, SAD i NATO imaju snažan interes da Turska ostane čvrsto vezana za Alijansu.

Pošto je kupila rusko oružje, Turska je nakratko blokirala odbrambene planove NATO 2019. i pokrenula ofanzivu protiv sirijskih pobunjenika koje podržavaju SAD, što je podstaklo francuskog predsjednika Emanuela Makrona da izjavi da je NATO “klinički mrtav”.

Francuski ministar spoljnih poslova Žan-Iv le Drian je pozdravio Blinkenov pristup, rekavši da je NATO “ponovo otkrio” svoju bolju stranu.

“Ne može biti evropske odbrane bez NATO i ne može biti efikasnog i relevantnog NATO bez Evropljana,” rekao je u sjedištu Alijanse, gdje su se ministri spoljnih poslova prvi put sreli licem u lice za duže od godinu dana, zbog pandemije kovida-19.

Stoltenberg je označio oblasti u kojima se NATO može modernizovati - od klimatskih promjena do održivijeg finansiranja vojnih operacija i ponovnog fokusiranja Alijanse na pružanje pomoći Zapadu da se suoči sa tehnološkim napretkom i vojnim jačanjem Kine.

Upitan o povlačenju iz Avganistana, gdje SAD ratuju od 2001, Blinken je rekao da je Amerikanci trenutno razmatraju opcije i da će se konsultovati sa saveznicima. Stoltenberg je, kako je javio Rojters, saopštio da juče nije donesena nikakva odluka.

Njemački ministar spoljnih poslova Hajko Mas je upozorio da ne bi trebalo žuriti sa povlačenjem kako se ne bi brzo poništio napredak u oblasti bezbjednosti, obrazovanja i ljudskih prava. “Želimo povlačenje svih snaga iz Avganistana kada se steknu uslovi”, rekao je Mas.

Insistiranje Njemačke da se završi izgradnja kontroverznog gasovoda od Rusije ispod Baltičkog mora i dalje je pitanje koje izaziva podjele. Blinken je rekao da Sjeverni tok 2 ide protiv interesa Evropske unije i da bi mogao podriti Ukrajinu. On je dodao da će o tome razgovarati sa Masom.

“Predsjednik Bajden je bio vrlo jasan. On vjeruje da je gasovod loša ideja, loša za Evropu, loša za SAD, i na kraju, kosi se sa bezbjednosnim interesima EU”, rekao je Blinken.

“(Taj projekat) ima potencijal da podrije interese Ukrajine, Poljske i nekoliko bliskih partnera i saveznika”, rekao je Blinken. On je dodao da je američki zakon nalagao Vašingtonu da uvede sankcije kompanijama koje učestvuju u tom projektu.

Obnavljanje dijaloga EU i SAD o Kini

SAD i EU su spremne da ponovo pokrenu zajedničku akciju za hvatanje u koštac sa sve nasrtljivijom Kinom, nekoliko dana pošto su sa Britanijom i Kanadom uvele sankcije zvaničnicima zbog kršenja ljudskih prava u Sinđijangu.

“Fajnenšl tajms” piše da će Blinken ponovo pokrenuti dijalog SAD-EU o Kini sa Žozepom Borelom, šefom diplomatije EU, danas u Briselu. Taj dijalog je pokrenut neposredno prije nego što je Tramp izgubio šansu za još jedan predsjednički mandat, ali nije zaživio dijelom zbog nezadovoljstva pristupom Bajdenovog prethodnika.

Fokus dijaloga biće na oblasti poput ljudskih prava i bezbjednosti, navodi FT. Pored uvođenja sankcija zbog odnosa prema Ujgurima u Sinđijangu, SAD su prošle nedjelje objavile oštre mjere protiv kineskih i honkonških zvaničnika zbog podrivanja autonomije Honkonga. Ta odluka je otkrivena uoči razgovora Blinkena i Džejka Salivena, savjetnika SAD za nacionalnu bezbjednost, sa kineskim zvaničnicima na Aljasci za vikend, koji su prošli u znaku razmjene teških optužbi.

EU je tokom Trampove administracije pozvala SAD da se zajedno sa saveznicima suprotstave Kini. Evropljani, međutim, takođe pokušavaju da izbjegnu utisak da su dio globalnog antikineskog saveza i drže se politike koja Kinu istovremeno vidi kao partnera, ekonomskog konkurenta i “sistemskog rivala”.

( Angelina Šofranac )