O vlasti DPS-a u vremenu rata, smrti, mržnje, gladi i sankcija

(IZ ISTORIJE CRNE GORE 1991-1995)

Za Crnu Goru tog vremena, pod okriljem apsolutne vlasti i moći DPS i drugih saučesnika politike i ideologije tadašnjeg režima, koji je bio ne samo pod presudnim uticajem, već i pod protektoratom, srpskog "vožda“ Slobodana Miloševića i njegovih eksponenata i ratnih protagonista, prof. dr akademik Pavle Mijović, predsjednik Crnogorskog PEN Centra, napisao je (22. maja 1992.), između ostalog, da ona “pred našim očima nestaje”, te da “ubijamo Dubrovnik”. Akademik Mijović, u istorijskoj retrospektivi, potom konstatuje: “Ubili smo nezavisnu, samostalnu državu Kraljevinu Crnu Goru i svrgli njenu najzaslužniju dinastiju Petrovića” (misli na- tragičnu po Crnu Goru - 1918. godinu; prim.N.A). Svjestan činjenice ondašnje, naše, opskurne, društvene stvarnosti i političke zbilje, kad je monolitni DPS vršio apsolutnu vlast u Republici CG, dr Mijović, zatim, bilježi: “Sad se naočigled svijeta ubija ime crnogorsko i crnogorski Njegoš, crnogorska književnost i umjetnost”. Ipak, uprkos tadašnjoj našoj sumornoj stvarnosti, akademik Mijović vjeruje u buduće uskrsnuće slobodne i nezavisne Crne Gore, pa, u tom smislu, predviđa, kada veli: “Vjerujem u Feniks, pticu koja će iz pepela vaskrsnuti i vratiti nam slobodu, pravo na sopstveni život u svojoj zemlji”. Akademik Mijović izražava nadu i očekivanje da će se CG i Crnogorcima, vratiti u budućnosti sva, njoj i njenom narodu, prirodna, pripadajuća i neotuđiva, ljudska, građanska, politička i kulturna prava. Za akademika CANU i predsjednika - od vlasti DPS tada proskribovanog i proganjanog - Crnogorskog PEN Centra, dr Mijovića, nema dileme u uvjerenju da će se to, zaista, futuristički i dogoditi. Zato on, optimistički za budućnost CG i crnogorskog naroda, konstatuje: “Kad već vjerujem u Feniksa - vjerujem i u neuništivost Crne Gore i Crnogoraca, i crnogorskog Njegoša i crnogorske književnosti i umjetnosti i uopšte u onaj dio našeg narodnog uma i njegovih oživotvorenja u jedan entitet koji se uklapa u evropske i mediteranske civilizacije. Ta svijetla budućnost, u ovom čašu, nam se ukazuje slomom jedne unutrašnje agresije posljednjim činom, zla i otimačina, prevara i opsesija lažnim veličinama, podlošću i besprimjernim lukavstvom”. Ne zaboravlja akademik Mijović da eksplanira, evidentnu, činjenicu da je “našem narodu očigledno um bio pomračen posljednjih godina” i nagovještava da se “pomaljaju zraci izlaska iz teške depresije, koja je porodila sve naše histerije, šizofrenije i sve porive agresivnosti pa pokrenula i zaspali sindrom divljaštva. Mi, eto, živimo u takvo eri”, rezolutan je i decidiran dr Mijović u svom javnom iskazu; u svojoj analizi i kritičkom prikazu ondašnje društvene stvarnosti, ne samo crnogorskog društva, već i društva na prostoru koji je obuhvatao jedan dio, već bivše, mrtve, ubijene države - SFRJ (Vidi o tome detaljno: Prof. dr Pavle Mijović,“Moj penovski lament”, Monitor, Podgorica, broj 83, od 22. maja 1992, str. 38-39).

Političko, partijsko i državno rukovodstvo CG, ustoličeno na vlast prevratom 1989, a oličeno u ondašnjem SKCG/docnijem DPS-u, donijelo je Crnoj Gori i njenom narodu ogromno posrnuće, od dolaska na vlast i potom, naročito do 1997. DPS je osvojila na izborima 1992. apsolutnu većinu mandata u Skupštini RCG i vršila je u tom mandatu nekontrolisanu vlast, produkujući jako štetne posljedice po Crnu Goru i njeno društvo.

Vlast DPS uz podršku njenih velikosrpskih saveznika i saradnika, oličena u trijumviratu Momir Bulatović, pretsjednik, Milo Đukanović, potpredsjednik i Svetozar Marović, generalni sekretar, uvela je, prevarnim referendumom, od 1. marta 1992, Crnu Goru u sastav „SRJ“, u kojoj je, tokom čitavog perioda njenog trajanja CG bila više nego neravnopravna sa Srbijom, s kojom je formalno činila „dvočlanu federaciju“. O položaju i iskustvu CG unutar „državne zajednice“, nazvane SRJ, i konsekvencama koje su je godinama, tada, pogađale, te o učincima njene republičke DPS vlasti u demontaži, disoluciji bivše SFRJ, rezonovao je i interpretirao na naučnom skupu održanom 1999. u CANU dr Radovan Radonjić, politikolog i istoriograf, redovni profesor Pravnog fakulteta Univerziteta CG, sljedećom percepcijom i opservacijom: "Od svih bivših jugoslovenskih republika, jedino je Crna Gora iz 'rata za mir izašla sa bitno umanjenom (umjesto osnaženom i formalno i faktički osnaženom) državnošću. Jedino je Crna Gora uvučena u zajedništvo, čiju jednu od glavnih, i posve legalnih 'integracionih komponenti', čini potiranje, njenog etničkog, duhovnog i svakog drugog identiteta i integriteta. To je bilo previše čak i za najveći dio onih njenih građana, čija spremnost na bezgranično žrtvovanje za ideju zajedničke države nije nikada dolazila u pitanje. Još jednom se pokazalo da je Berđajev bio u pravu: dobro je nesagledivo bez zla. Samodestrukcija oficijelne Crne Gore, bila je bez presedana. Crnogorska vlast se dobrovoljno potčinila ingerencijama šefa druge federalne jedinice. Crna Gora je znatno više od federalnog partnera, svoja suverena prava prenijela na ’savezne organe’. Bez presedana je bila asimilatorska politika Srbije prema Crnoj Gori, sračunata na to da se, poput vjere i jezika, ’sve učini zajedničkim’. Time, ipak, nijesu umanjene istorijske, kulturne, etničke, etičke, psihološke i aksiološke razlike među federalnim partnerima“ (Dr Radovan Radonjić, „Crnogorska enigma“, Podgorica, 2002, str. 40-41).

Apsolutna vlast u rukama DPS-a, dugo godina, bila je vjerni sljedbenik režima S. Miloševića i koalicioni partner njegovog SPS-a. Predsjednik Republike Srbije, Slobodan Milošević raspisao je, 20. oktobra 1993. prijevremene parlamentarne izbore u Srbiji, koji su zakazani (i održani) 19. decembra 1993. Na tim izborima, u propagandi i agitaciji, podršku Miloševićevom SPS-u otvoreno i eksplicitno je pružila DPS, odnosno, njeno vođstvo, oličeno u trijumviratu Momir Bulatović-Milo Đukanović-Svetozar Marović. U znak podrške Miloševiću i SPS-u, novembra 1993, predsjednik RCG i jedinstvenog DPS-a Momir Bulatović je, u intervjuu Tanjugu, rekao da "za CG nema alternative van SRJ“ i da "ne treba kriti da DPS navija za SPS“. Za M. Bulatovića nije bilo dileme, kada je u ulozi lidera DPS-a tada podvukao, komentarišući odnose između CG i Srbije, da je SRJ "naša država; mi smo je stvorili i u njoj se osjećamo ravnopravno“. Da ne bi ostala ni trunka sumnje u vjernost savezu sa Srbijom u okviru SRJ, kojom je de facto upravljao Milošević, a u kojoj je CG, doista, bila neravnopravna republika, M. Bulatović je, u ime vlasti u CG, apodiktički tvrdio: "Meni je, iskreno rečeno, dosadilo da stalno pravdam Crnu Goru da ona kada jasno iskaže i istakne svoj zahtjev u odnosu na federaciju nije nikakva separatistička republika“. Iako je to bilo u vremenu kad je vlast u Beogradu, svojom skupštinskom većinom u parlamentu SRJ, često odbacivala brojne crnogorske prijedloge i zahtjeve, to nije smetalo lidera DPS M. Bulatovića da tada saopšti: "SRJ, ipak, ima demokratsku perspektivu. Ona je država za koju se valjalo boriti i mislim da je većina građana iz Crne Gore i Srbije upravo tako opredijeljena“. Tada je idejni i politički saborac tandema Momir-Milo, generalni sekretar DPS-a S. Marović, u ime DPS-a, takođe, beogradskom Tanjugu izjavio: “SRJ je realnost, koju smo izabrali i vjerujemo u tu zajednicu bez obzira na iskušenja”. S. Marović, ideolog i jedan od vođa DPS više decenija, saopštio je tada da se za nezavisnu CG zalažu “samo neke marginalne političke grupe, koje nemaju nikakvih šansi, s obzirom na duboke korijene jedinstva Crne Gore sa Srbijom, na istu kulturu, istoriju i ciljeve”. Tada je S. Marović u ime DPS-a (1993) rekao Tanjugu i sljedeće: “Duboko vjerujemo da SPS ima pravo da se najviše nada je ima najboljeg prvog čovjeka u ovom narodu, koji je pokazao da najbolje razumije svoj narod i državne interese”.

Na parlamentarnim izborima u Srbiji (19. XII 1993), Miloševićeva SPS je ponovo osvojila vlast i učvrstila svoje pozicije. Koalicija SPS-a sa DPS-om bila je stabilna. S. Milošević i njegov SPS u Srbiji, zajedno sa DPS-om, tvorio je vlast u SRJ, zemlji koja je bila pod teškim sankcijama međunarodne zajednice, izolovanoj od cijelog svijeta. Upravo u to vrijeme, retorika crnogorskog republičkog vrha bila je, kao i ranije, u sukobu sa međunarodnom zajednicom. Među vlastodršcima, u osuđivanju politike međunarodne zajednice prema režimu SRJ (a time i vlastima u RCG u njenom sastavu) i bespoštednom atakovanju na nju, isticao se i ondašnji premijer RCG i potpredsjednik DPS g. Milo Đukanović. Tako je Đukanović, recimo, novembra 1993, u emisiji Refleksi na TVCG, između ostalog, žestoko, više nego kritički, govorio o, kako je, rekao, „kreatorima jedne nerazumne politike, koju međunarodna zajednica vodi prema Jugoslaviji“. Za g. Đukanovića, onda, nije bilo dvojbe, u obračunu i inaćenju sa međunarodnom zajednicom, zapravo, sa Evropskom zajednicom, SAD, UN i NATO, kada im je, rezolutno, u toj emisiji, poručio: "Više sam nego uvjeren, bude li ikada upostavljen taj novi svjetski poredak i bude li u novoj suštini imao neophodnu dozu pravičnosti da neko za ovu, nije tvrda riječ, genocidnu politiku prema jednom narodu, prema jednoj državi, morati da odgovara“ (Vidi o tome i: Olja Obradović, „Osvajanje ’najboljeg prvog čovjeka’“, Monitor, br.162, od 26. XI 1993, str. 9-10).

Tada je vlast u CG u rukama DPS-a bila entievropska, okrenuta protiv „mrskog“ Zapada, odnosno, međunarodne zajednice u cjelosti, koja je, po ondašnjim impresijama i ocjenama premijera g. Đukanovića, prema SRJ i narodu u njoj vodila „genocidnu politiku“. Za razliku od ondašnje građanske političke opozicije u Crnoj Gori i Monitora, te i drugih kulturnih, književnih i novinarskih asocijacija, koji su se zalagali za slobodnu, demokratsku, nezavisnu i međunarodno priznatu CG, okrenutu prema Evropi i zapadnom svijetu. Elem, ondašnja monolitna DPS vlast je, potčinjena Miloševiću i njegovoj autokratiji, bila orijentisana otvoreno antievropski i anti NATO. I bila je kategorički, tada i godinama potom, protiv obnove nezavisne CG. To vrijedi zapamtiti i znati, jer što Gete kaže: "Činjenice se ne mogu ignorisati bez opasnosti po ignorante“.

Autor je diplomirani pravnik i istoričar, magistar i doktorand istorijskih nauka i saradnik u nastavi na Odsjeku za istoriju Filozofskog fakulteta Univerziteta CG u Nikšiću

( Novak Adžić )