Rusija sve više zavisi od Kine

Odmah nakon razgovora predstavnika Sjedinjenih Država i Kine na Aljasci 23. marta, ruski šef diplomatije Sergej Lavrov i njegov kineski kolega Vang Ji sastali su i se potpisali deklaraciju koja je očigledno bila namijenjena zapadu, a u kojoj obećavaju da će odbaciti politizaciju ljudskih prava i miješanje u unutrašnje poslove njihovih država.

U zajedničkom saopštenju uglavnom nije rečeno ništa novo, ističe Nataša Kurt predavač o međunarodnom miru i bezbjednost na Kings koledžu u Londonu. Autorka u članku za portal „theconversation“ podsjeća da su dvije sile od 1997. u strateškom partnerstvu, koje je učvršćeno sporazumom iz 2001. godine. Deklaracija, koja je uslijedila nakon što su Evropska unija i Sjedinjene Države uvele sankcije Rusiji, zapravo je izraz solidarnosti koji ukazuje da Rusija i Kina mogu zaobići sankcije isplatama u nacionalnim valutama umjesto u američkim dolarima.

Međutim, Kurtova ističe da mada dvije države jačaju odnos suočene sa pritiskom SAD i njihovih NATO saveznica, dosta toga se dogodilo u proteklih dvije decenije što je promijenilo prirodu njihovog partnerstva. Veliki dio tih promjena mogu unijeti razdor između Pekinga i Moskve.

Autorka podsjeća da je ekonomski odnos između Rusije i Kine po prirodi asimetričan. Rusija uglavnom izvozi sirove materijale u Kinu u zamjenu za gotove proizvode. Rusija je, kako ističe Kurtova, samo jedan od mnogih izvora energetskog snabdijevanja Kine, koja takođe teži da se na duže staze oslobodi gasa. Sa druge strane Rusija je sve više zavisna od Kine, budući da je evropski udio u ruskoj trgovini počeo da pada.

Tačke pritiska

U ovom partnerstvu postoje tačke pritiska. Jedna od njih je centralna Azija, gdje Rusija želi da zadrži primat - a na duže staze čak i vojni uticaj dok u tom regionu raste ekonomski uticaj Kine kroz razvoj infrastrukture kroz Pojas i put inicijativu (BRI).

Pojedini smatraju da je Pojas i Put inicijativa zapravo odgovor Pekinga na rusko suzbijanje kineskih pokušaja ekonomske saradnje unutar Šangajske organizacije za saradnu koja uključuje Rusiju, Kinu, pet centralnoazijskih država, a od 2017. i Indiju i Pakistan.

Rusija je na to odgovorila povezivanjem njene Evroazijske ekonomske unije sa BRI u naporima da očuva ruski uticaj u centralnoj Aziji. Kurtova pristanak Kine na ovaj plan tumači zapravo kao manevar kako bi se umirili strahovi Rusije zbog kineske dominacije.

Kina će pokušati da zaštiti svoje ekonomske interese, naročito ako se ima u vidu strah od terorizma u Sinđiangu, a sada i u centralnoj Aziji. To potvrđuje i činjenica da Peking već potpisuje razne bilateralne sporazume sa državama u centralnoj Aziji i počinje da koristi privatne bezbjednosne kompanije u regionu, kao i da pomaže Tadžikistanu da osnuje patrole u blizini granice sa Avganistanom.

Kod zajedničke granice na ruskom dalekom istoku, tenzije povodom onoga što Rusija naziva predatorskom kineskom ekonomskom praksom nastavljaju da narušavaju povjerenje. Rusija takođe već duže vrijeme prigovara zbog odbijanja Kine da investira u tom regionu.

Okretanje istoku

Ova vrsta tenzija uglavnom je ograničena na niže instance i mada neće uticati na odnos elita, ukazuje na činjenicu da je rusko „okretanje ka istoku“ u realnosti zapravo okretanje ka Kini i da ukoliko se odnosi naruše Moskva nema alternativu, navodi Kurtova u članku.

Autorka takođe podsjeća na propali pokušaj Rusije za vrijeme tadašnjeg predsjednika Dmitrija Medvjedeva da modernizuje ekonomiju i obezbijedi energetsku stabilnost ne oslanjajući se toliko na sirove materijale i diverzifikuje odnose sa drugim partnerima u azijskom Pacifiku.

Ruska državna elita povezana sa energetskim kompanija nije spremna da se odrekne zarade, niti je Rusija u stanju da implementira svoje ambiciozne planove za problematični istočni region. Zbog toga, Moskva nastavlja sa pristupom zbog kojeg je zavisna od Kine i u nemogućnosti da modernizuje i diverzifikuje ekonomiju.

Uglavnom, posljednji sastanak šefova diplomatija, uprkos tome što izgleda kao otvaranje nove stranice u odnosima Rusije i Kine, samo naglašava već postojeće pozicije. Za Rusiju i Kinu, strateška nedefinisanost je najbolje funkcionisala u smislu ostavljanja prostora za manevrisanje - na koncu savezi mogu da vode u zamke. Autorka ipak zaključuje da pokušaji zapada da odvoji Rusiju od Kine vjerovatno neće uroditi plodom. Uprkos tenzijama u nekim oblastima, taj odnos ipak nije utemeljen samo na pukom antizapadnom raspoloženju.

Nova raspodjela uloga u centralnoj Aziji

Ranije su Rusija i Kina imale jasno podijeljene uloge u centralnoj Aziji, sa Rusijom koja naglašava pollitičke i bezbjednosne aspekte, i Kinom koja traži ekonomsku saradnju. Međutim, Kina pokazuje znake da postaje sve aktivnija u političkoj i bezbjednosnoj areni.

Arktik, koji je dugo smatran eksluzivnom sferom interesovanja Rusije, sada je označen kao dio kinesko Polarnog puta svile. Rusija kontroliše transportnu logistiku, ali joj je neophodan kineski kapital za eksploataciju arktičkih energetskih resursa.

U Indopacifiku, Rusija je već naučila da se ponaša oprezno. Na primjer postavila se neutralno po pitanju kineskog polaganja prava u Južnom kineskom moru, mada je ta neutralnost bila na iskušenju kada je ruski Rosnjeft odbio da prekine sa bušenjem kod Vijetnama.

Po istom principu, Kina je takođe oprezna, nudeći ne baš tako svesrdnu podršku u pogledu Krima, koji je Rusija pripojila 2014.

( Nada Bogetić )