Revolucija

Stoljeće nakon, već je spakovana - u knjige, filmove, izložbe, istorijske procjene...

Kada revolucija dođe u tu fazu - svođenja računa, pjesnički rečeno, to znači da je odavno mrtva. Oktobarska revolucija se zapravo desila u novembru - ali to je samo početak nesporazuma oko tog velikog događaja.

Godine možda počinju januarom, ali novo doba je počelo oktobrom (makar u novembru)... Ta nova doba uvijek su malo mušičava. Oktobarska revolucija je onaj Veliki Događaj koji je pomjerio balans dvadesetog vijeka, presudni događaj koji je intenzivno zračio više od sedamdeset godina, a nije da nema proplamsaja i danas, makar ponekad izgledali bizarno, anahrono ili pak cinično. Događaj koji je otvorio vrata emancipatorskom diskursu. A ta priča je presudno oblikovala XX vijek i bila impuls za sveobuhvatnu modernizaciju.

Tojnbi je komunizam u Rusiji vidio kao vrhunac njene vesternizacije, što je teško osporiti. Ali, danas upravo najveći antizapadnjaci prisvajaju značenja Oktobra. A neobično je da kod nas i nije bilo mnogo priče oko jubileja. Koliko se nekada pretjerivalo u euforiji povodom godišnjica Oktobra, toliko je danas pretjerivanja u tišini...

Sveto trojstvo revolucije (Lenjin - Trocki - Staljin), postali su neka vrsta amblema - pri čemu je Lenjin otac revolucije, Trocki njen liberalni, a Staljin konzervativni pol... Ipak, sve je to pojednostavljivanje. Koga god od njih da je zapalo da vlada epohom Staljina bio bi - Staljin, vjeruju mnogi. U zanimljivoj knjizi koju vam u ovom broju Arta preporučuje Nikola Nikolić, Nil Fokner Staljina naziva kontrarevolucionarom i grobarom Revolucije.

Udarite u trgove bune topotom / iznad gora čela neka lete / Mi ćemo uskoro novim potopom / umiti gradove ove planete, pjevao je Majakovski.

Jedan od lijepih (govorljivih) paradoksa Oktobra je i to da oni koji su, poput Majakovskog, ili brojnih drugih umjetnika proslavili njen emancipatorski duh nestali su, na ovaj ili onaj način, u prvih petnaest godina nakon revolucije. Tri petoljetke su ih tolerisali. Čarobnjake, umjetnike, inovatore - rađao se film, djelovali Dziga Vertou i Ejzenštajn, duh avangarde je eksportovan u Pariz i Berlin, što je vjerovatno jedinstven slučaj da je putanja novih ideja imala takav smjer.

Kad kažem Oktobarska revolucija, ja prvo pomislim na Majakovskog i Borisa Piljnjaka, na Maljeviča i Tatljina, prije nego na sve te partijske sekretare i sindikalne vođe. Ipak, valja napomenuti - kakvi god bili, oktobarski revolucionari su srušili najautoritarniju zamislivu vlast, rusko imperijalno samodržavlje. Pogledajte - živimo u državi gdje gotovo tri decenije ne može da se smijeni koruptivna i loša vlast, koja je u znatnoj mjeri zapravo karikaturalna... Iz te vizure probajte razumjeti veličinu oktobarskog Podviga.

Toma Piketi je podsjetio na jedan učinak Oktobra, koji danas, zapravo, nedostaje - zahvaljujući postojanju Sovjetskog Saveza i državnog socijalizma, odnos kapitalista prema radnicima bio je znatno obazrijiviji i oprezniji nego nakon propasti socijalističkog bloka. Bojali su se „revolucionarnog potencijala“ svoje radničke klase, i otuda je krenula bajka o standardu. Kada je svaki radnik dobio televizor, automobil i kuću (na kredit, naravno) više nisu izgledali tako zainteresovani za revolucionarnu praksu.

Kao i Francusku i ovu revoluciju je pratio nevjerovatan zamah duha, kao da su najednom otvorena vrata nove i drugačije imaginacije. Ta čudesna sinergija onih koji ne pristaju - pobunjenika i maštara - brzo se raspala. Nakon pobjede otpali su svi zanimljivi, ostali su najgori. Tako je uvijek. To je ključni problem Revolucija. One su uvijek samojeduće...

Uostalom, stara je istina: za Revolucije je uvijek najteži - sjutrašnji dan.

( Balša Brković )