EU, proširenje i štap bez šargarepe

Dok se razmišlja o najnovijem neuspjehu Evropske unije (EU) da posreduje u političkoj krizi u Gruziji, primamljivo je to uporediti s napornim pokušajima evropskog bloka da postigne normalizaciju odnosa između Srbije i Kosova koji traju već deceniju.

Iako se treba suzdržati od povlačenja previše paralela između geopolitičkog pitanja na Zapadnom Balkanu i domaćeg na Južnom Kavkazu, oni imaju jedno, upadljivo zajedničko: nedostatak privlačnosti Brisela u njegovom susjedstvu.

Glavni razlog za to je što je izgleda EU zaboravila zbog čega je dobila Nobelovu nagradu za mir 2012. godine.

Prošećite se zgradom Justus Lipsius u kojoj se nalazi Savjet Evropske unije i koja pruža pozadinu za bezbrojne samite EU. To bi mogao biti vrhunac moći EU, ali ovdje nema mnogo toga za vidjeti, osim sivih kancelarija, starih tepiha i preskupe kafane.

No, dvije stvari se ističu. Jedna je bista samog Justusa Lipsiusa, flamanskog renesansnog naučnika, koja je često najbolje mjesto za hvatanje diplomata EU između političkih pregovora i pauza za kafu.

Druga je replika same Nobelove nagrade za mir sa pripadajućom diplomom u vitrini koja zauzima ponosno mjesto na sredini glavnog hodnika, uz bok sindikalnoj zastavi i zastavama 27 država članica.

EU je sa pravom ponosna što je dobila najvišu političku nagradu, ali pažljivije pogledajte zašto je norveški Nobelov komitet dodijelio klubu najvišu čast prije devet godina i vidjećete da je ono zapravo dodijeljeno za proširenje EU.

Iako citat koji prati nagradu naglašava doprinos Evropske unije tokom šest decenija "unapređenju mira i pomirenja, demokratije i ljudskih prava u Evropi", ono što slijedi je brza istorija koja naglašava širenje bloka, počevši od poslijeratnog pomirenje između Francuske i Njemačke, a zatim skok na dodavanje novih demokratskih zemalja na jugu 70-ih i 80-ih, praćeno uključivanjem nekoliko zemalja srednje i istočne Evrope početkom ovog vijeka "u kojima je demokratija ojačana i sukob zaustavljen“.

Izjava završava obraćajući se sadašnjosti sljedećom rečenicom: "Nobelov komitet takođe vjeruje da pitanje članstva u EU jača proces pomirenja nakon ratova u balkanskim državama, i da je želja za članstvom u EU takođe promovisala demokratiju i ljudska prava u Turskoj“.

I tu je srž stvari.

Otkako je primila nagradu na blistavoj svečanoj večeri u Oslu krajem 2012. godine, EU je dodala samo jednu novu članicu, Hrvatsku, i to pola godine nakon slavne noći u Norveškoj.

U međuvremenu, Ujedinjeno Kraljevstvo je otišlo, a mi smo se vratili na plus-minus nulu. Ne postoji nijedna zemlja koja je blizu da se pridruži klubu i trenutno je proširenje EU zaista mrtvo.

Sada se, naravno sa pravom, može naglasiti da nijedna država koja čeka u redu, poput Turske i nekolicine zemalja Zapadnog Balkana, nije spremna za članstvo, a u mnogim slučajevima su i same krive. Nisu uspjele provesti reforme, proganja ih korupcija i ponekad nastavljaju da se svađaju sa komšijama.

Zemlje u istočnom dijelu bloka, poput Gruzije, ali i Moldavije i Ukrajine, takođe se bore sa zamrznutim sukobima u koje ih Kremlj uvlači, svrstavajući ih u još nižu kategoriju - ni blizu da postanu kandidati za pridruživanje EU.

Istina je i da je EU, kao cjelina, izgubila svaki apetit za dodavanjem novih članica, a to oklijevanje odnosi se na sve njene komšije - od Prištine do Tbilisija. Nekoliko država članica EU željelo je portfelj proširenja u Komisiji, što bi moglo objasniti zašto je dodijeljeno političkoj crnoj ovci iz porodice - Mađarskoj.

Proširenje Unije nije dio nijedne ozbiljne strategije koju Brisel razmatra razmišljajući o svojoj budućnosti, i kad god zemlja dobro napreduje, poput Sjeverne Makedonije, uvijek postoji jedna ili nekolicina država članica spremnih da blokiraju proces u bilo kom trenutku.

Stoga ne čudi što Kosovo ili Srbija ili razne političke frakcije u Gruziji, ne obraćaju previše pažnje na zahtjeve posrednika iz EU. Zašto bi? Gdje je šargarepa?

Kosovski zvaničnici mogu lako natuknuti da obećanje o liberalizaciji viznog režima ostaje prazno, njihove srpske kolege mogu primjetiti da niti jedno poglavlje o pristupanju EU nije otvoreno prošle godine, a Gruzijci dobro znaju da postoje glavni gradovi EU koji se bore čak i priznati da je zemlja potpuno evropska. Prema istom principu, štap je jednako uzaludan.

Treba li ove zemlje smjestiti dalje u redu za čekanje koji možda i ne postoji?

Eurokrate i neki zapadnoevropski političari možda to ne žele da čuju, zauzeti beskrajnim domaćim pitanjima, ali norveški Nobelov komitet je vjerojatno bio u pravu. Proširenje kluba transformisalo je kontinent nabolje, i samo nastavak tog zadatka je taj koji zaista može učiniti EU igračem u njenoj okolini i šire.

(Slobodna Evropa)

( Rikard Jozwiak )