Fašisti, crveni i nova bitka za Madrid

Nasilje na političkim skupovima, prijetnje smrću i kampanja koja je polarizovala region u Madridu su stvorili atmosferu koja podsjeća na onu iz Građanskog ratom 1930-ih godina. Madrid je uoči današnjih regionalnih izbora u političkom haosu, piše portal „Politiko“ i ističe da tenzije zapravo pokazuju koliko su veliki ulozi izborne trke u Madridu. Region prijestonice je najbogatiji u Španiji, a predsjednik ima značajan uticaj na nacionalnu politiku.

Tokom izborne kampanje, konzervativna aktuelna predsjednica Izabel Dijaz Ajuso, kritikovala je špansku ljevičarsku vladu koristeći frazu „komunizam ili sloboda“. Ljevičarske partije su organizovale skupove na kojima se skandiralo „demokratija ili fašizam“.

„Politiko“ piše da je retorika slična onoj iz Građanskog rata mnoge podsjetila na izjavu Marka Tvena da se „istorija ne ponavlja, ali se često rimuje“.

Upravo zbog takve retorike sa početka izborne kampanje izbilo je nasilje na dva skupa ekstremnih desničara na koja su upali antifašistički aktivisti.

Pablo Iglesijas, kandidat ljevičarske partije Podemos, prošlog mjeseca je objavio da je primio pismo u kojem su se nalazili meci i prijetnje smrću. Prijetnje smrću prijavili su i španski ministar unutrašnjih poslova i jedan visoki bezbjednosni zvaničnik. Desničarska partija Voks je sugerisala da je Iglesijas sve to izmislio.

Krajem prošlog mjeseca, prema pisanju Rojtersa, prijetnje smrću primila je i Dijaz Ajuso. Ona je za razliku od Iglesijasa kazala da tome ne pridaje pažnju. „Prema ovakvim stvarima se treba odnositi u skladu sa tim koliko su značajne, a to je nimalo“.

Glasanje u regionu oko španske prijestonice smatra se testom na sredini mandata za vladajuću koaliciju premijera Pedra Sančeza, koja bi ako je sudeći prema istraživanjima trebalo da se pripremi za loš rezultat, piše britanska agencija.

Kako bi se kandidovao na izborima u Madridu, Iglesijas je u martu napustio dužnost zamjenika premijera u Sančezovoj vladi. U izbornoj trci učestvuje šest glavnih političkih partija koje su jasno podijeljene na ljevicu i desnicu.

Na desnici su tradicionalno konzervativna Narodna partija, Sijudadanos desnog centra i Voks. Posljednja istraživanja pokazala su da bi ove partije zajedno mogle osvojiti 54 odsto glasova. Sa njima će se suočiti Sančezovi socijalisti, ljevičarska grupa Mas Madrid i partija Podemos. Zajedno, ljevica bi prema istraživanjima trebalo da osvoji 44 odsto glasova.

„Politiko“ podsjeća da su vanredni izbori sazvani nakon što je Dijaz Ajuso raspustila parlament usljed glasina da bi se se mogla suočiti sa izglasavnjem nepovjerenja u parlamentu.

Politički analitičar Pablo Simon kazao je za briselski portal da mada je učešće visokih državnih zvaničnika poput Iglesijasa povećalo profil izbora, krajnje polarizovana atmosfera zapravo je odraz trendova širom svijeta - koje su lokalni političari objeručke prihvatili.

„U ovom smislu Španija nije izuzetak“, kazao je on. „Svjedoci smo da se isto dogodilo u Velikoj Britaniji, Italiji i Sjedinjenim Državama“.

Oživljavanje stranačkih pežorativa zahvatilo je Španiju. Počev od jutarnjih radioemisija do porodičnih ručkova, izrazi poput „faša“ (skraćeno od fašista koji se koristi za desničare) i „roho“ (ili crveni i primjenjuje se za ljevičare) postali su uobičajeni.

Otrov je bio prisutan 18. aprila, prvog dana kampanje, na skupu partije Podemos u Lavapiesu, istoriskoj multikulturalnoj četvrti.

Trobojke, stare zastave iz perioda prije Građanskog rata, vijorile su se sa terasa, demonstrirajući naklonjenost ljevičarima i evocirajući sjećanja na period prije nego što je general Francisko Franko preuzeo diktatorska ovlašćenja nakon pobjede u ratu 1939.

„Madrid će biti grob fašizma“, uzvikivao je Serinje Mbaje sa bine. Mbaje, 46-godišnji senegalski imigrant koji je u Španiju stigao ilegalno, kandidat je Podemosa na izborima.

Njegova porodica nije bila u Španiji tokom Građanskog rata, ali je njegov povik inspirisan legendarnim transparentom koji je bio okačen u centru Madrida tokom Frankove 16-dnevne opsade u novembru 1936. Transparent je održavao moral dok su branitelji Madrida odvraćali Frankove trupe, piše „Politkko“.

Osamdesetpet godina kasnije, Španci se ponašaju kao da je grad ponovo pod opsadom, nazivajući današnje izbore „novom bitkom za Madrid“.

Nakon Mbajea na binu je izašao Iglesijas, koji je pričao o egzistencijalnoj prijetnji i uzvikivao „No Pasarán!”, još jedan slogan protiv Franka kako bi poručio da Madrid ponovo mora da zaustavi fašizam - ovog puta u obliku partije Voks.

„Oni misle da Madrid pripada njima“, uzvikivao je Iglesijas. „Kažu da sam gotov, ali ja kažem da napredujemo. Da, možemo“.

Istoričar Agustin Moreno smatra da je ovakva žestoka retorika u suprotnosti sa naporima Španije da uguši potencijalno razdorni govor o nasilnoj istoriji u periodu kada je zemlja išla prema demokratiji nakon Frankove smrti 1975.

„Rane građanskog rata nijesu adekvatno liječene niti zacijeljene tokom naše demokratske tranzicije, i sada ratna unučad - ova generacija političara - izvlači događaje iz prošlosti“, kazao je Moreno.

„Politiko“ ističe da su Iglesijas i Dijaz Ajuso, oboje rođeni 17. oktobra 1978. godine, među tim ratnim unucima. Od kako je preuzela dužnost 2019. godine, politike Ajusove su se uglavnom zasnivale na tvrdom protivljenju svemu što predloži Sančezova vlada. Dok su u drugim regionima Španije bile zatvorene skoro sve privredne aktivnosti, Ajusova se pozivala na „slobodu“ Madriđana i ignorisala preporuke vlade da zatvori kafiće i restorane uprkos tome što je u tom regionu bila najveća stopa zaraze od kovida-19.

Takve odluke koje su rezultirale i velikim brojem mrtvih od posljedica koronavirusa nijesu se negativno odrazile na njenu popularnost. Istraživanja pokazuju da ona ima podršku 40 odsto birača i to naročito kod zaposlenih u sektoru ugostiteljstva.

„Ja ću glasati za nju. Pomaže nam da se suočimo sa narcisima poput Pedra Sančeza“, kazao je za briselski portal Đovani, italijanski taksista koji živi u Madridu od 1987.

Međutim, brojni su i oni koji smatraju da regionalnu predsjednicu treba zaustaviti u političkom usponu.

Glorija, 92-godišnjakinja koja je preživjela Građanski rat i uvijek glasala za socijaliste, odlučila je da ovog puta podrži Iglesijasa jer smatra da je to najbolji način da blokira reizbor Ajusove.

Tim regionalne predsjednice odbacuje optužbe za populizam i poređenja njenog agresivnog stila sa onim Donalda Trampa ili italijanskog premijera Silvija Berluskonija. Saradnici njen uspjeh pripisuju napornom radu, ideologiji sa kojom se lako povezati i komunikacionim vještinama.

Pošto je bitka za Madrid 1936. godine bila početak duge opsade koja je riješena tek kada je tri godine kasnije grad pao u Frankove ruke, mnogi u Španiji smatraju da su današnji regionalni izbori uvod za nekoliko godina političke drame uoči 2023, kada se održavaju regionalni i nacionalni izbori.

Izbori koji će se odraziti na Evropu

Ukoliko ponovo bude izabrana, Izabel Dijaz Ajuso će postati politički igrač na kojeg treba računati i na nacionalnom nivou. Analitičari spekulišu da bi ona mogla pokušati da postane prva žena na čelu španske vlade. Međutim, jedan savjetnik je kazao da se Ajusovoj ne žuri da preuzme kormilo na višem nivou, dodajući da ona još „uči posao“.

„Politiko“ ističe da bi današnji izbori mogli imati uticaj na cijelu Evropu.

„Izbori u Madridu dovode u pitanje pravilo EU da treba izolovati ekstremne desničare“, kazao je socijalistički poslanik Huan Fernando Lopez Agilar. „Naginjanje Narodne partije ka Voksu možda izgleda korisno na kratke staze, ali će se brzo ispostaviti da je štetno za tu partiju, za Madrid, špansku politiku i cijelu Evropsku uniju“.

„Rane građanskog rata nijesu adekvatno liječene niti zacijeljene tokom naše demokratske tranzicije, i sada ratna unučad - ova generacija političara - izvlači događaje iz prošlosti“

( Nada Bogetić )