Fotokopirnice da plate naknadu za autorsko djelo

Vlasnici fotokopirnica u Crnoj Gori dobili su ovih dana opomene pred utuženje koje im je poslalo nevladino udruženje „Organizacija za ostvarivanje reprografskih prava Crne Gore“ (ORP CG) iz Podgorice.

Ta NVO, pozivajući se na Zakon o zaštiti autorskih i sličnih prava i Krivični zakonik vlasnicima kopirnica sa kojima nikada prije nije potpisala bilo kakve ugovore o poslovno-tehničkoj saradnji, niti im je ispostavljala bilo kakve račune, traži da joj na ime naknade za korišćenje autorskog djela, plate mjesečne takse u iznosu od 10 do 20 eura po fotokopir-aparatu.

„Prije nekoliko mjeseci, u radnju su mi došla dva muškarca i tražila da im iskopiram neki dokument. Dok sam to radio, jedan od njih je ušao iza pulta u prostor radnje koji nije namijenjen mušterijama i telefonom napravio nekoliko fotografija. Na moje negodovanje i pitanje što to radi, negirao je da je bilo što snimio. Platili su uslugu za koju sam im ispostavio fiskalni račun, da bi mi prije 15-ak dana poštom došao „zapisnik o izvršenoj redovnoj kontrolu“ na memoradnumu NVO ORP sa sve fotografijama koje je taj momak snimio onog dana kada sam njemu i njegovom kolegi fotokopirao dokumet i sa kopijom fiskalnog računa koji sam im izdao, naplativši im tu uslugu. U zapisniku piše da po njihovim podacima, u radnji imam četiri fotokopir uređaja i da mi se radnja nalazi u krugu od 500 metara od visokoškolske ustanove, te da shodno tome, moram ORP-u da platim nadoknadu u visini od 80 eura mjesečno, kazao je „Vijestima“ vlasnik jedne fotokopirnica u Tivtu koji je želio da ostane anoniman.

Opomene pred utuženje

Dodaje da je od ove NVO dobio i „opomenu pred utuženje“ u kojoj tvrde da je 30. oktobra prošle godine postao obveznika plaćanja ove naknade i da duguje 400 eura.

On je “Vijestima” dao kompletnu dokumentacuju koju mu je poslala podgorička NVO na čijem je čelu Albert Junčaj.

Kao jedan od osnivača ove NVO navodi se i Marijan Junčaj koji je menadžer Glavnog grada i bio je na listi DPS-a za podgoričke izbore.

U “opomenama pred utuženje” koje je poslao ovoj i još nekim kopirnicama u Tivtu, Albert Junčaj navodi da je Zavod za intelektualnu svojinu 11. decembra 2018. toj NVO dao dozvolu „za obavljenje djelatnosti kolektivnog ostvarivanja autorskih prava autora pisanih djela“. Napominje i da je bivše Ministarstvo ekonomije u oktobru prošle godine usvojilo „privremenu tarifu naknade koju naplaćuje ORP i da je tim aktom definisano da im djelatnost fotokopiranja (fizička ili pravna lica) plaća tu naknadu.

Ta naknada naplaćuje se prema broju uređaja na kojima se obavlja fotokopiranje i zavisno od toga da li se taj uređaj nalazi u visokoškolskoj ustanovi, odnosno koliko je udaljen od najbliže takve ustanove.

Junčaj u „opomenama pred utuženje“ vlasnike fotokopirnica upozorava da nijesu u roku od 15 dana koliko je propisano „privremenom tarifom“ dostavili podatke o broju fotokopir uređaja i koliko su im radnje udaljene od najbližeg fakulteta, pa je to onda učinilo „ovlašćeno službeno lice ORP koje je nakon izvršene kontrole sačinilo zapisnik o izvršenoj kontroli“.

Ti “zapisnici” koje su dostavljeni “Vijestima” ne sadrže potpis ovlašćenog lica u kontrolisanoj radnji, već samo “ovlašćenog lica” ispred ORP-a Alberta Junčaja.

Pokretanje sudskog postupka

On je za “Vijesti” kazao da je u skladu sa zakonom o autorskim i srodnim pravima i članom 3 “Privremene tarife” imenovala sopstveno “ovlašćeno službeno lice” koje je u ime ove NVO sakupljalo podatke o broju fotokopir aparata u pojedinim fotokopirnicama u Crnoj Gori i fotografisalo prostorije radnji.

Sagovornici “Vijesti” koji su dobili “opomene pred utuženje” i “zapisnike o izvršenoj kontroli” tvrde da aktivisti te NVO koji sebe smatraju za “ovlašćena službena lica” nikada im se nisu legitimisali, niti predstavili kao kontrolori prilikom dolaska u njihove radnje. Zbog toga neki od vlasnika fotokoprinica namjeravaju da protiv Junčaja i njegove NVo, podnesu krivične prijave za neovlaščeno snimanje i prisluškivanje, neovlašćeno fotografisanje i neovlašćeno prikupljanje ličnih podataka.

Vlasnici kopirnica iz cijele države već su se organizovali i angažovali zajedničkog advokata preko kojeg namjeravaju da pred sudom “obaraju” ovaj sistem navodne zaštite i naplate korišćenja autorskih prava autora pisanih djela.

Prema “privremenoj tarifi” koju je lani donio resor bivše ministarke Dragice Sekulić i na koji se poziva ORP, ta organizacija je ovlašćena da “samostalno pribavi podatke” o broju uvezenih, prodatih I fotokopir aparata koji su u upotrebi, ako im uvoznici, prodavci ili korisnici tih uređaja sami ne dostave te informacije. Propisano je da naknada koju naplaćuje ORP iznosi 0,9 odsto od vrijednosti novog uređaja koji se uvozi ili prodaje, odnosno da vlasnici fotokopirnica toj NVO plaćaju naknadu koja iznosi 10 eura po uređaju mjesečno, odnosno duplo više ako se fotokopir aparat nalazi u visokoškolskoj ustanovi ili u krugu od 500 metara od nje.

Naknadu ORP-u moraju plaćati i fizička i pravna lica koja organizuju javno recitovanje i pozorišno predstavljenje nekog pisanog djela i to zavisno od broja sjedišta u auditorijumu, odnosno broja posjetilaca tih manifestacija. Ipak te cifre su zanemarljive u odnosu na milionske iznose koji se ona ovaj način mogu prikupiti “haračom” uvoznika, prodavaca ili korisnika kopir uređaja koji pritom, čak ni ne kopiraju djela autora čija prava ove organizacije navodno štite.

Nema podataka ko su osnivači, niti koliko je novca sakupljeno

Zakon o autorskim i srodim pravima (član 137) propisuje da se autorska prava mogu ostvarivati kolektivno preko organizacija (kakva je i ORP) koje autori sami osnivaju i koje bi trebalo da budu neprofitne.

Zakon propisuje da te organizacije “u svoje ime, a za račun svojih članova ostvaruju autorska i druga srodna prava na njihovim objavljenim autorskim djelima, odnosno predmetima srodnih prava”. To znači da NVO poput ORP naknadu mogu naplaćivati samo za reprodukovanje ili javno izvođenje pisanih djela autora koji su njihovi osnivači.

Junčaj nije odgovorio na pitanje “Vijesti” ko su konkretno - imenom i prezimenom autori i nosioci srodnih prava koji su u skladu sa članom 147 osnovali tu NVO. Bez konkretnog odgovora je i pitanje na koji način ORP pouzdano utvrđuje da se u bilo kojoj fotokopirnici u Crnj Gori umnožavaju baš ona djela čija autorska i srodna prava pripadaju nekom od osnivača te NVO, kada se u većini radnji ti materijali uopšte ne umnožavaju, već se fotokopiraju lične isprave, službeni dokumenti i slično.

“Svi podaci o ORP i autorima nalaze se na web stranici www.orpcg.me. Raspodjela prihoda vrši se u skladu sa Zakonom o autorskom i srodnim pravima”, kazao je Junčaj, iako na tom sajtu nema podataka o osnivačima ove NVO.

On nije odgovorio koliko je od osnivanja do sad ta zvanično neprofitna NVO sakupila i raspodijelila novca svojim osnivačima - autorima pisanih djela u Crnoj Gori.

Kroz zatvorena vrata “brojali” aparate za fotokopiranje

Vlasnik “Print All” iz Tivta Duško Ivanović pokazao je “Vijestima” “zapisnik o izvršenoj redovnoj kontroli” koga je ovih dana dobio od ORP uz opomenu pred utuženje, a prema kojem je “ovlašćeno lice” te NVO, 4. decembra prošle godine utvrdilo da se poslovni objekat “Print All” nalazi u krugu od 500 metara od visokoškolske utanove, iako to nije slučaj jer se Fakultet za mediteranske poslovne studije u Tivtu nalazi značajno dalje.

“Prilikom kontrole objekat je bio zatvoren, ali je uvidom kroz spolja utvrđeno da poslovna jedinica vrši usluge fotokopiranja uz naknadu i ima jedan uređaj”, piše u zapisniku koji potpisuje Junčaj.

On nije odgovorio na pitanje “Vijesti” kako je “ovlašćeno lice” to uspjelo da utvrdi gledajući kroz vrata zatvorenog objekta, a kroz koja se inače, fizički ne može vidjeti dio njegove unutrašnjosti sa štamparskim i drugim mašinama, već samo prijemni dio za klijente u kome nema fotokopir aparata.

( Siniša Luković )