Ministre, oprezno sa važnim nasljeđem

Na ruke ministru ekologije prostornog planiranja i urbanizma (arhitekturica na stranu, za sad), gospodinu Ratku Mitroviću.

Uvaženi gospodine Mitroviću, obavijestih se 30. aprila - na Veliki petak (baš na dan stradanja Isusa iz Nazareta - sina Gospodnjega - na krstu) da ste deset dana ranije - 20. aprila - potpisali Rješenje kojim Ministarstvo ekologije, prostornog planiranja i urbanizma (arhitekturica na stranu, za sad) - i to ispred Direktorata glavnog državnog arhitekta - daje “saglasnost Univerzitetu Crne Gore na Idejno rješenje rekonstrukcije i nadogradnje objekta Tehničkih fakulteta - dilatacija “A” i dilatacija “B”... projektovanog od strane “ING INVEST” D.O.O.”.

Dogradnje, velite, pa još NA... Pretrnuh, gospodine ministre, na pomen rekonstrukcije jednog od deset (vrlo vjerovatno i od pet) najznačajnijih spomenika arhitektonskog stvaralaštva iz perioda socijalizma na teritoriji Crne Gore - majke naše - ali kad čuh NADOGRADNJA - sledih se.

Odmah ću vas upozoriti, gospodine ministre, prije nego što pređem na stvar, da bi neupućen čovjek - entuzijast, kojemu je na srcu baš arhitekturica (prostorno planiranje i urbanizam na stranu, za sad) - lako mogao zaključiti - kad kažete “objekta Tehničkih fakulteta... projektovanog od strane “ING INVEST” D.O.O.” - da su tu zgradu projektovali momci iz “ING INVEST” D.O.O.” - a ne Milan Popović i Pavle Popović - dvojica arhitekata bez kojih se priča o arhitekturi na tlu CG - ne može ispričati. Ekvivalent pak NADOGRADNJI zgrade Tehničkih fakulteta u Podgorici, ako mene pitate gospodine Mitroviću, bilo bi (na)dopisati još par scena preko originalnog teksta Gorskoga vijenca - ili (na)doslikati još nekoliko brda u daljini, preko nekog od Lubardinih pejzaža. OK, možda Milan Popović i Pavle Popović nijesu u arhitekturi ono što je Lubarda u likovnoj umjetnosti - ali mi boljih od njih dvojice (+ Kana, Vlado Plamenac i možda još par imena) - NEMAMO - dragi moj ministre.

Takođe, nije mi bilo jasno, gospodine ministre, a ni sad mi nije jasno - nakon što sam prelistao pomenuto Idejno rješenje - na što se tačno odnosi ono dilatacija “A” i dilatacija “B” - moraću, već vidim, detaljno proanalizirati (analizirati - pa još PRO) to Idejno rješenje - a do tad sam vrlo sklon da pretpostavim, s obzirom na činjenicu da postoje dilatacija “A” i dilatacija “B” - i da se pominju u pomenutom Rješenju kojim dajete saglasnost na pomenuto Idejno rješenje - nije, dakle, šala - da je gotovo izvjesno da postoji još par dilatacija (B, C - možda čak i D, E, F...) - koje nijesu obuhvaćene pomenutim Idejnim rješenjem - a zašto nisu? - e to nijesam uspio da dokučim iz naslova pomenutog tehničkog dokumenta. A nije mi jasno ni zašto se ne rekonstruiše cijela zgrada Tehničkih fakulteta - a ne samo pomenute dvije dilatacije...

Oprostite gospodine ministre, ali ne mogu a da ne kažem da mi je na pomen rekonstrukcije - a pogotovo NADOGRADNJE zgrade Tehničkih fakulteta - odmah pala na pamet nesrećna intervencija na Osnovnoj školi “Maksim Gorki” - takođe je riječ o NADOGRADNJI i takođe je riječ o intervenciji na zgradi autora arhitekta Milana Popovića. Ta duboko nesrećna NADOGRADNJA - svjedočanstvo je o našem dubokom nerazumijevanju visokih arhitektonskih dometa i standarda - koji su, u svoje vrijeme - riječ je o realizaciji iz 1965. godine - svjedočili o dosegnutom nivou arhitektonske kulture na ovim prostorima. I umjesto da smo u proteklih pet i po decenija - koliko je proteklo od realizacije projekta Osnovne škole “Maksim Gorki” - podigli standarde arhitektonske kulture u Crnoj Gori na viši nivo, mi smo, pogotovo u periodu nakon sloma socijalizma (i uspona nacionalizma) ušli u fazu regresije - u smislu da nam ciljevi nijesu više toliko visoki - a ni toliko časni - ako se razumijemo, gospodine Mitroviću.

Dakle, najčešće se navodi, gospodine ministre, da je zgrada Tehničkih fakulteta u Podgorici realizovana 1975. godine, po projektu Milana Popovića i Pavla Popovića - a u pomenutom Idejnom rješenju stoji da je objekat “građen u periodu od 1974. god. do 1980. god. pri čemu je blok bazne nastave sagrađen (dilatacija A i dilatacija B) 1978. god.” - što je, kladio bih se, bliže istini - ali tu stvar bi svakako trebalo provjeriti. Znamo i da je objekat već dograđivan - u što se lako možemo uvjeriti usporedbom starih fotografija - a biće i da se ono “dilatacija A i dilatacija B” odnosi na dva plućna krila žive cjeline koju nazivamo zgradom Tehničkih fakulteta.

Sumnjam, gospodine ministre, da bi se - među arhitekticama mladima - mnogo mladima, mnogo slatkima - kao i među arhitektima mladima - jednako mladima i jednako slatkima - što djeluju na teritoriji Crne nam Gore u ovom trenutku - našao neko ko bi osjetio potrebu da pokuša da ospori konstataciju da je pomenuta zgrad Tehničkih fakulteta rijetko svjedočanstvo o OBAVEZI koju su pojedini arhitekti koji su djelovali na teritoriji Crne Gore šezdesetih, sedamdesetih i osamdesetih godina prošlog vijeka - poput Milana Popovića i Pavla Popovića - osjećali po pitanju hvatanja koraka sa dešavanjima na jugoslovenskoj arhitektonskoj sceni - a samim tim i sa dešavanjima na međunarodnoj arhitektonskoj sceni toga vremena.

Zgrada Tehničkih fakulteta, ukratko, zaslužuje duboki respekt - što bi podrazumijevalo i stanovite OBAVEZE sa naše strane - ali prije svega i iznad svega - sa vaše strane, uvaženi gospodine ministre.

Važno je pomenuti, gospodine ministre, da u ovom trenutku više ne postoje neke od realizacija arhitekta Milana Popovića - srušen je, na primjer, Dom kulture “Gojko Krapović” u Budvi (Zetafilm), srušen je Hotel “Kraljičina Plaža” u Miločerskom parku, srušen je Hotel “Plavi Horizonti” u Pržnu na Luštici (koautor Vlado Plamenac) - dok je na drugim Popovićevim objektima - poput Osnovne škole “Maksim Gorki” u Podgorici i objekta Ekonomskog fakulteta u Podgorici - intervenisano na način koji je - pogotovo u slučaju škole - izbrisao ključne odrednice originalnog arhitektonskog koncepta - što nas dovodi do najvažnijeg pitanja: da li će planirana intervencija na zgradi Tehničkih fakulteta oskrnaviti jedno od desetak najreprezentativnijih arhitektonskih ostvarenja na teritoriji države CG?

Ako je suditi, gospodine ministre, na osnovu Idejnog rješenja na koje ste vi dali saglasnost - a koje sam ja prelistao - nikako nijesam optimista. Rukopis mi se ne sviđa - ali o tome više u nekom od narednih brojeva - nakon što se detaljno upoznam sa pomenutim rješenjem.

Ograničio bih se, u ovom trenutku, na konstataciju da to Idejno rješenje ne nudi - iz prve - jasan uvid u obim i karakter planirane intervencije. Jasno mi je, naravno, da se, iz razumljivih razloga, mora intervenisati na objektu Tehničkih fakulteta barem u smislu otklanjanja problema tehničke prirode - što se, u prvom redu, odnosi na prokišnjavanje krovova i staklenih fasadnih površina - i što povlači čitave serije drugih problema...

Dakle, nastavak u narednom - ili u nekom od narednih brojeva - a do tad vam želim, dragi moj ministre Mitroviću - sve najbolje.

( Borislav Vukićević )