Nebo iznad Bjelorusije “brisani prostor”

Aviokompanije su juče preusmjerile letove kako bi izbjegle bjeloruski vazdušni prostor, a bjeloruski avioni su suočeni sa zabranom letjenja u Evropi, dok raste bijes međunarodne zajednice zbog prinudnog slijetanja aviona i hapšenja disidentskog novinara.

Na snimku koji je objavljen tokom noći prikazan je 26-godišnji Roman Protaševič - koji je u nedjelju izvučen sa leta kompanije Rajaner od Grčke do Litvanije u bjeloruskoj prijestonici - kako priznaje da je organizovao demonstracije protiv bjeloruske vlade.

Njemačka kancelarka Angela Merkel kazala je da je snimak „zabrinjavajući“ i opisala prinudno slijetanje putničkog aviona kao „neprihvatljivi čin bez presedana“. Njen ministar inostranih poslova Heiko Mas kazao je da bjeloruski predsjednik Aleksandar Lukašenko mora platiti „gorku cijenu“ zbog zatvaranja Protaševiča.

Generalni sekretar NATO Jens Stoltenberg nazvao je incident „državnom otmicom“, a Francuska i Irska su ga opisale kao pirateriju. Ponašanje bjeloruskog režima osudio je i kanadski premijer Džastin Trudo nazivajući ga „nečuvenim, nezakonitim i potpuno neprihvatljivim“.

Reagujući na postupke Minska u nedjelju, evropska agencija za kontrolu letenja Eurokontrol preporučila je da avioni EU i Britanije koji lete iznad Bjelorusije preusmjere letjelice iznad baltičkih država.

Opoziciona bjeloruska liderka u egzilu Svetlana Tihanovskaja kazala je da je se na snimku vidi da je Protaševič mučen. „On je rekao da sa njim postupaju u skladu sa zakonom, ali je očigledno da su ga tukli i da je pod pritiskom. Nema sumnje da je mučen. On je talac“, kazala je ona na konferenciji za novinare u litvanskoj prijestonici Viljnusu.

Bjelorusija juče nije komentarisala optužbe o mučenju ali je u više navrata negirala da zlostavlja zatvorenike, piše Rojters.

Aktivisti za zaštitu ljudskih prava dokumentovali su od prošle godine stotine slučajeva navodnog zlostavljanja i priznanja pod prisilom.

„Događaji od nedjelje su samo još jedna eskalacija u strategiji slijepe represije koju sprovodi režim Lukašenka“, kazao je francuski ministar inostranih poslova Žan Iv le Drijan pred francuskim parlamentom.

Francuski ministar Emanuel Makron želi da pozove predstavnike bjeloruske opozicije na samit Grupe sedam koji bi trebalo da bude održan sljedećeg mjeseca u Kornvolu, ukoliko se sa tim slaže Britanija koja je zemlja domaćin, saopštilo je juče francusko predsjedništvo.

Međutim portparol britanske vlade je kazao da u ovom trenutku nije planiran poziv „novim državnim učesnicima na samitu G7“ i dodao da će lideri razgovarati o „bezobzirnom i opasnom ponašanju Bjelorusije“.

Bjeloruski državni mediji su objavili da je Lukašenko lično naredio presrijetanje Rajanerovog aviona. Bjelorusija tvrdi da je reagovala nakon prijetnje bombom za koju se kasnije ispostavilo da je lažna uzbuna.

Protaševič i 23-godišnja žena koja je sa njim putovala su uhapšeni, a još tri osobe koje su se iskrcale u Minsku sumnjiče se da su špijuni koji su učestvovali u operaciji. Oni su dali izjave za bjelorusku državnu televizuju, koja ih je predstvila kao dvoje Bjelorusa i jednog Grka. Svo troje su kazali da su tražili da se iskrcaju jer su planirali da putuju za Minsk nakon slijetanja i Viljnus.

Lideri EU na samitu u ponedjeljak pozvali su aviokompanije i članice bloka da obustave letove kroz bjeloruski vazdušni prostor, koji se nalazi duž velikog koridora koji povezuje Evropu i Aziju i donosi prihode Minsku od prava na prelete.

Predsjedavajući samita EU Šarl Mišel objavio je na Tviteru „Evropa u akciji“ sa slikom mape letova na kojoj nema aviona iznad Bjelorusije.Lideri EU su takođe zatražili od zvaničnika da naprave nacrt novih sankcija protiv Bjelorusije i osmisle način da zabrane bjeloruskim kompanijama da lete u vazdušnom prostoru bloka.

Ukrajina je takođe najavila zabranu letova u i iz Bjelorusije. To znači da se do Bjelorusije može vazduhom može doći samo preko istočne granice sa Rusijom.

„Ukoliko ovo dopustimo, sjutra će Aleksandar Lukašenko otići još dalje i učiniti nešto arogantnije i okrutnije“, kazao je ukrajinski šef diplomatije Dmitro Kuleba.

Lukašenko, čije su bezbjednosne službe mjesecima prošle godine gušile prodemokratske demonstracije nakon izbora za koje opozicija tvrdi da su pokradeni, do sada je odolijevao zapadnim sankcimama koje su se uglavnom sastojale od zabrane putovanja raznim zvaničnicima i poslovanja u SAD i EU.

Bjeloruski lider ima finansijsku i bezbjednosnu podršku od Rusije, ali Moskva negira sugestije pojedinih zapadnih političara da je učestvovala u operacijeotmice Protaševiča. Bijela kuća je sinoć saopštila da ne vjeruje da je Rusija imala ulogu u incidentu.

„Na snimku se vidi da su ga tukli”

Otac Romana Protaševiča kazao je da se na snimku na kojem njegov sin „priznaje“ da je organizovao masovne proteste protiv režima jasno vidi da on priča pod prisilom i da je pretučen.

Dmitrij Protaševič je kazao da je Roman bio „veoma nervozan“ i da je „pričao na način koji je za njega neuobičajen“. „Jasno je da su mu fizički naudili jer se na njegovom licu vide tragove batina“, dodao je. Takođe je kazao da se vidi da njegov sin nema nekoliko zuba.

„Još ne znamo gdje je i u kakvom je stanju, kako se osjeća“, kazao je za AFP otac koji živi u Poljskoj.

Na snimku se vidi Protaševič kako sjedi u tamnoj dukserici sa kapuljačom. „Mogu reći da nemam nikakvih zdravstvenih problema, srčanih bolesti ili oboljenja drugih organa. Policajci se prema meni odnose korektno i u skladu sa zakonom“, kazao je on u dodao da je „priznao organizovanje masovnih protesta u Minsku“.

( Nada Bogetić )