Profesionalni muzičar mora da bude spreman da mijenja žanrove

Mladi srpski kompozitor iz Beograda Damjan Jovičin pripada novoj generaciji kreativnih umjetnika i kompozitora sa Balkana. Diplomirao je i magistrirao na Univerzitetu umjetnosti u Beogradu, a trenutno pohađa doktorske studije kompozicije pod mentorstvom profesora Zorana Erića. Tokom studija učestvovao je na brojnim radionicama i majstorskim kursevima kompozitora Brajana Fernihoua, Tristana Murejla, Marka Apleboma, Dejvida Rosenbama, Majkla Doderdija i drugih.

Damjanova djela često sviraju mnogi zapaženi ansambli kao što su: orkestar i hor RTS-a, ansambl Hermes, kvartet Mivos, kvartet Manojlović, Zagrebački ansambl flauta, gudački orkestar Fakulteta muzičke umetnosti u Beogradu, Beogradski gitarski duo, i drugi, a njegov rad predstavljen je i na Ljetnjem kursu za novu muziku u Darmštatu, na Međunarodnoj ljetnjoj akademiji Univerziteta za muziku i scensku umjetnost u Beču, u Finskoj (Vrijeme muzike), Walden Creative Music Retreat (Nju Hempšir, SAD), i na festivalu Beogradske muzičke svečanosti (BEMUS).

Damjanovi autorski koncerti održanu su u Luksemburgu, u okviru ciklusa Koncerti u evropskom foajeu i u Banjaluci, a sarađuje sa mnogim umjetnicima u organizovanju događaja i stvaranju interdisciplinarnih djela. Njegova stalna saradnja sa japanskim/australijskim umjetnikom Eičijem Tosakijem je samo jedna od njih. Komponovao je izvanredno djelo “Strune”, napisano za 18 gitara, a prvi put je imao priliku da radi i za džez orkestar pa je njegovo djelo izvedeno u okviru projekta “Balkan Youth Jazz Orchestra”.

“Mentor Toni Kitanovski je predložio da od jednog dijela - moje kompozicije za simfonijski orkestar napravim aranžman za Big bend. U suštini, napravio sam drugu kompoziciju, ali sa sličnim muzičkim materijalom. Prosto, nije bilo moguće da se limeni duvački instrumenti i gudači tek tako prepišu, nego je bio neophodno da se napravi neki aranžman. Dosta je drugačije, jer džezeri mogu da improvizuju. Kod njih je to u partituri normalna stvar. Tražio sam improvizaciju i od klasičnih muzičara, pa su se i oni odlično pokazali, ali ovdje je to nekako još standardnije, ne postoji šok”, objašnjava Jovičin.

“Radio sam notirane partiture koje su uključivale neki dio slobode, pa su klasični muzičari sa motivima i harmonijom koju napišem dodavali neke stvari u fraziranju, što ima je dalo prostora za improvizaciju. Kod klasike su te improvizacije usmjerene. Ona ima bazu, ima dosta materijala koji služi za razradu, tako da oni to svirajući malo dokomponuju. Svi muzički elementi su tu, ali oni imaju tu slobodu da se poigraju sa tim i taj dio sa improvizacijom je veliki podsticaj za muzičare, pogotovo ako im se objasni o čemu se tu radi”, objašnjava Jovičin razliku između improvizacije u klasici i džezu.

Bend sastavljen od mladih muzičara sa Balkana na koncertima u Podgorici i Cetinju svirali su njegovu kompoziciju “Ashurbanipal”, na pitanje koliko će ga ovo ohrabriti da u budućnosti manje piše djela klasične muzike, a više se posveti džezu, odgovara: “Ne vidim nikakvu razliku, jer profesionalni muzičar mora da bude spreman da mijenja žanrove. Specijalizacija za jedan žanr je više u teoriji. Svi muzičari su imali iskustva sa više žanrova. E sad, nekome uvijek nešto više prija, ali mogućnost transformacije je nešto na čemu valja raditi i što povećava i profesionalne prilike. To je dodatna vještina, čovjek treba da proširuje svoj spektar vještina”, smatra on. Damjanove kompozicije ne nastaju nužno na klaviru, iako je to instrument koji Jovičin svira.

“Komponujem i bez klavira često. Sve manje ga koristim, ali zavisi za koji ansambl i šta pišem. Kad komponujem za klavir, volim da sviram, zato što volim da postoji veza između moje pijanističke tehnike i kompozicije”, objašnjava sagovornik Vijesti.

Svoju virtuoznost na instrumentu ne koristi kako bi otežao sviranje onima koji iste treba da izvedu.

“Zahtjev za profesionalne pijaniste je tri, četiri puta teži nego za mene. Ako ja sviram kompoziciju, onda se koristim svojom tehnikom, ali ako neko mora da vježba, za njega je mnogo veći zadatak. Volim da koristim ekstremne, zahtjevne tehnike za pijaniste. Već kad sam izabrao kompozitorsku struku, zanima me da vidim šta sve neko ko ima superiornu tehniku može da uradi sa njom, ali ne u smislu da ih mučim. Mene ispirišu virtuozi. Ako to ispadne kao provokacija to je loše, ali ako njih ta imaginacija i taj moj zahtjev oduševi, onda to bude baš super, oni naprave neko čudo od toga što sam ja tražio”, objašnjava Jovičin.

Iako svira klavir, najmanje komponuje pojedinačno za instrumente.

“Uglavnom su moje kompozicije za ansamble. A ono najneobičnije što sam uradio do sada je kompozicija za orkestar sa 18 gitara i 21 perkusionistom. To djelo je izvedeno na otvorenom, bio je to pravi performans u prirodi. Pišem i za simfonijske, kamerne i gudačke orkestre. Uvijek volim klaviru da se vraćam jer je to osnova muzičke pismenosti, pa ako se nešto uradi sa njim da je muzički zanimljivo, to prvo uđe u repertoar. Zbog toga je to sa klavirom važno”, ističe Jovičin.

O novijoj muzici koja se rijetko nalazi na repertoaru pijanista kaže da je odraz ličnog stila kompozitora.

“Svi trendovi u savremenoj muzici nastali su kao rezultat određenih razmatranja o estetici. Mislim da je za savremeno komponovanje najbitniji lični stil, a on može da podrazumijeva odgovor na istoriju, njenu reformu, ali mora to da bude lično. Ako je to ružno i nepristupano nekim ljudima, nije od nekog značaja, posebno ako je u pitanju izraz onoga ko komponuje. Ljudi imaju oprečne rekacije, neki su oduševljeni nekima se to ne sviđa. Sa izvođačima sa kojima sam radio je to u najvećem broju slučajeva bilo posvećeno i sa moje i sa njihove strane. Ako prepoznaju da sam ozbiljan, onda baš budu inspirisani. Od estetike se svašta dešava - od minimalizma do neke apstrakcije”, zaključuje Jovičin.

Umjetnost ima svoju publiku ako se ne skloni sa repertoara

Kao neko ko ne bježi od žanrova, Jovičin se osvrnuo i na sve veći broj simfonija koje dobijaju prefiks - pop, rok, disko, soul...

“Simfonijski orkestar se koristi kao neka akademska referenca koja odjednom afirmiše neke aktove koji nemaju veze sa umjetnošću. Uskoro će i folkeri da dovedu simfonijski orkestar, jer kao na taj način se to nešto uozbilji. Međutim, nije tako. Na taj način se sve upropasti”, smatra Jovičin.

Što se tiče pop i rok simfonija, to je odraz kaže, ljubavi prema tim žanrovima koji su bili popularni ‘70-tih i ‘80-tih godina prošlog vijeka.

“Nemam ništa protiv toga, ali umjetničlka muzika je u krizi. Ima dosta umjetnika koji rade dobru muziku, ali je ta veza sa publikom i taj konstantni populitički način - promocija i marketing koji moraju da se nametnu jedna velika obmana. Umjetnost ima svoju publiku ako se ne skloni sa repertoara”, siguran je on.

Kad komponujem za klavir, volim da sviram, zato što volim da postoji veza između moje pijanističke tehnike i kompozicije.

Uvijek volim da se vraćam klaviru, jer je to osnova muzičke pismenosti, pa ako se nešto uradi sa njim da je muzički zanimljivo, to prvo uđe u repertoar

( Marija Vasić )