Nikad nisu dobili šansu da budu djeca
Iskustva starosjedjelaca koji su oduzeti porodicama i slati u internate na osnovu vladine politike “kulturnog genocida”
Desetine hiljada starosjedjelačke djece koja su na brzinu strpana u zaprežna kola i autobuse i odvedena u kanadske rezidencijalne škole kojima je uglavnom upravljala Katolička crkva, živjeli su u “paravojnim” uslovima, ustajali rano da se mole i redovno dobijali batine, kazali su preživjeli.
Iskustva starosjedjelačke djece koja su na silu odvojena od porodica na osnovu vladine politike koja je poslije opisana kao kulturni genocid, ponovo su u žiži javnosti nakon što su prošlog mjeseca uz pomoć radara otkriveni dokazi o ostacima 215 djece koja su sahranjena u neoznačenim oblastima na teritoriji škole u Britanskoj Kolumbiji na zapadu Kanade.
U okviru tog sistema, koji je trajao između 1831. i 1996, oko 150.000 djece starosjedjelaca oduzeto je porodicama i odvedeno u rezidencijalne škole pod upravom savezne vlade.
Kanadska Komisija za istinu i pomirenje (TRC) koja istražuje uticaj sistema rezidencijalnih škola, saopštila je 2015. da su ta djeca bila neuhranjena, tučena i zlostavljana u okviru prakse koju je opisala kao “kulturni genocid”.
Rut Rulet (69), koja je odrasla u rezervatu u Manitobi, prisjeća se kako je bila uzbuđena što će se prvi put voziti kolima kada je sa braćom i sestrama odvedena u rezidencijalnu školu “Sendi bej” blizu jezera Manitoba. Po dolasku su ona i sestre odvojene od braće i odvedene na šišanje.
“Noću smo se pitali kako zašto smo tu i zašto ne idemo kući”, ispričala je za Rojters.
Starosjedjelačka djeca su imala dugu kosu, koja je za njih često imala duhovni značaj. Po dolasku u školu su ih šišali i zabranjeno im je da govore maternjim jezikom. Đaci su dobijali evropska imena, a često i brojeve i uniforme.
Prvog dana škole, ispričala je Rulet, jedna časna sestra joj je ćutke dala olovku i papir i, pošto nije odgovorila dovoljno brzo, udarila ju je po licu.
“Krv je bila svuda okolo. Nisam znala šta sam pogriješila. Samo sam plakala i plakala, a onda sam morala da počistim svu krv.”
Rulet je ispričala da je sa prijateljima pokušala da pobjegne, ali su ih uhvatili, istukli i nedjelju dana hranili šargarepama. Rečeno im je da su “ljudi koji bježe kao zečevi”.
Rojters piše da su škole bile usredsređena na ručne vještine, dječaci su obučavani za stolarstvo i druge zanate a djevojčice za poslove u domaćinstvu. Iako se govorilo da su škole jedini način da starosjedjelačka djeca dobiju formalno obrazovanje, đaci su takođe radili, čistili stajsko đubrivo ili hranili životinje.
Budili su se u pet i po ujutro, pola sata kasnije prisustvovali molitvi, a nakon toga počinjali dugački dan školskih obaveza i raznih poslova.
Linda Daniels (67), koja je išla u tri različite rezidencijalne škole u Manitobi, bila je naučila da se prilagođava većini kako bi ostala neprimijećena i izbjegla zlostavljanje. Ona je preskočila razred, isticala se u sportu i magistrirala hrišćansko obrazovanje.
“Imala sam problematičan život kad sam otišla. Našla sam crkvu koja mi se sviđala i zaista mi je pomogla da prebrodim teške godine. Živjela sam hrišćanskim životom, ali sam takođe prihvatila svoju kulturu”.
Ona ne krivi crkvu, nego ljude koji su je vodili, “koji su nam oteli naš narod, našu kulturu, naša vjerovanja.”
Otkriće grobnice u “Kamlups” indijanskoj rezidencijalnoj školi otvorilo je stare rane u Kanadi oko nedostatka informacija i odgovornosti za taj školski sistem, navodi Rojters. Ta škola je zatvorena 1978. godine.
Demonstranti su u nedjelju srušili statuu Edžertona Rajersona, predavača i metodističkog sveštenika, jednog od arhitekata sistema čije je cilj bio asimilacija domorodačke djece tako da izgube veze sa svojim porodicama i kulturom.
Kanadska vlada se 2008. formalno izvinila za sistem. Premijer Džastin Trudo je prošle nedjelje izjavio da Katolička crkva mora preuzeti odgovornost za ulogu u upravljanju mnogim školama i obezbijediti evidenciju kako bi pomogla u identifikaciji posmrtnih ostataka.
Papa Franjo je u nedjelju rekao da ga je pogodilo otkriće grobnice, ali se nije izvinio.
Starosjedjelačke grupe planiraju da sprovedu pretrage u rezidencijalnim školama širom zemlje, dok zajednice oplakuju živote 215 đaka iz “Kamlupsa”.
“Nikad nisu dobili šansu da budu djeca, baš kao što je ni mi nismo dobili”, kazala je Rulet.
“Uvijek smo bili gladni”
Saa Hil Tut (72), koji je preživio Kamlups, živo se sjeća noćne tišine jer su inače bučni tinejdžeri bile previše uplašeni da bi pisnuli.
“Nasilje je tamo bilo paravojno, veoma strogo kontrolisano. Kažnjavanjem je održavana tišina i red”.
Hrana je bila nejestiva, ispričali su preživjeli. Djeca bi pokušala da jedu pa povratila, a onda su primoravana da to pojedu.
“To ljudi nisu mogli jesti. Uvijek smo bili gladni”, kazala je Daniels za Rojters.
( Angelina Šofranac )