Za spas Plavskog jezera treba 16 miliona eura

Studija na osnovu koje bi trebalo da se krene u proces revitalizacije Plavskog jezera i očuvanja svih vrijednosti koje to jezero ima, urađena je, ali su za realizaciju projekta potrebna milionska sredstva koja je moguće obezbijediti jedino iz evropskih fondova.

Predsjednik te opštine Nihad Canović rekao je da su studiju radili eminentni stručnjaci iz Beograda i da je njena izrada koštala oko 250.000 eura.

“Sredstva za izradu studije je obezbijedila država i ona predstavlja osnov za pisanje programskog zadatka na osnovu kojeg bi Uprava javnih radova Crne Gore trebalo da raspiše tender za idejni i glavni projekat zaštite i uređenja jezera. Studija je dala glavne smjernice u vezi sa tim koji su to problemi zbog čega dolazi do smanjenja površine i dubine Plavskog jezera, na koji način riješiti taj problem i koliko bi iznosili troškovi predviđenih radova”, kazao je Canović.

On je podsjetio da predračunska vrijednost radova zaštite i revitalizacije Plavskog jezera iznosi oko 16 miliona eura i naglasio da se iskreno nada da će ta sredstva biti obezbijeđena u narednom periodu.

“Potrebno je da se urade glavni i idejni projekti i nakon toga bi se krenulo sa traženjem sredstva od donatora iz Evropske unije. S obzirom na važnost projekta i opredijeljenost Crne Gore da bude ekološka država, smatram da je odgovornost svih nas da pronađemo ta sredstva, jer Plav i Crna Gora bez Plavskog jezera nijesu isti”, kazao je Canović.

Stručnjaci ukazuju, naime, da se Plavsko jezero smanjuje iz više razloga.

Prvo zbog nasipa koji dolazi iz rijeka Ljuča i Grnčar, potom zbog neuređenog pitanja kanalizacije u naseljima oko Plavskog jezera, ali i zbog neodgovornog ponašanja ljudi koji svojim aktivnostima utiču da se jezero smanjuje.

Canović navodi da iz lokalne uprave u ovom gradu nastoje da u dijelu svojih nadležnosti eliminišu negativne uticaje ljudi, ali da su bespomoćni da suzbiju sve pojave koje dovode do smanjenja i devastacije jezera.

Kaže da to treba da se postigne radovima koje predviđa studija.

“U pitanju je kompleksan problem sa više aspekata. Tu je ljudski faktor koji pokušavamo da suzbijemo, ali nemamo puno mogućnosti da zaustavimo negativne uticaje koje stvaraju rijeke koje gravitiraju ka Plavskom jezeru. Zato planirani radovi podrazumijevaju da se postave barijere na rijekama koje bi zaustavljale mulj koji iz njih dolazi u Plavsko jezero. Radovi bi, takođe, podrazumijevali i uklanjanje već postojećeg mulja koji je u ogromnim količinama nataložen na dnu jezera”, smatra Canović.

Predsjednik Opštine Plav navodi da bi se kroz adekvatnu valorizaciju i zaštitu Plavskog jezera značajno pospješila turistička ponuda Plava.

“Stariji ljudi se dobro sjećaju kada je u punom kapacitetu radio hotel ‘Plavsko jezero’ i kada je prisustvo turista ovdje bilo veoma brojno. Smatram da taj model iz bivših vremena pruža mogućnost da se ponovo upotpuni turistička ponuda Plava i pokažu prednosti koje drugi gradovi nemaju”, kaže Canović.

Plavsko jezero, kao najveće ledničko jezero na Balkanu, nalazi se na sjevroistoku Crne Gore. Ono je stanište rijetkih biljnih i životinjskih vrsta.

U današnjoj formi ono predstavlja geolimnološki rudiment dubljeg i većeg ledničkog jezera koje se nekada pružalo pravcem jugozapad-sjeveroistok. Jezero je nastalo otapanjem lednika u plavsko-gusinjskom valovu početkom perioda koji se označava nazivom halocen.

“Priroda i ljudi čine svoje. Prema Jovanu Cvijiću početkom prošlog vijeka, odnosno 1913. godine, jezero je imalo površinu skoro pet i po kilimetara kvadratnih, što je gotovo tri puta više nego danas. Najveće količine nanosa i takozvanih nutrijenata u jezero dospijevaju rijekom Ljučom, a određene količine potiču sa neposrednog sliva“, objasnio je predsjednik NVO “Sačuvajmo Visitorsko i Plavsko jezero” Jugoslav Šekularac. Prema mjerenjima koje je 2009. godine uradio Hidrometeorološki zavod Crne Gore, površina jezera je tada iznosila 179,5 hektara, dok je sedamdesetih godina prošlog vijeka izsnosila oko 199 hektara.

“To znači da se u posljednjih četrdeset godina površina takozvanog vodnog ogledala Plavskog jezera smanjila za oko deset procenata. Za sedamnaest procenata u tom kratkom periodu smanjia se i zapremina jezera, i sada umjesto 7,7 miliona kubnih metara vode, iznosi 6,3 miliona“, potkrepljuje Šekularac podacima teoriju o nestajanju Plavskog jezera.

U Plavskom jezeru je, bez obzira na te procese, i dalje prisutan veliki broj endemskih, endemoreliktnih, zatim reliktnih, ljekovitih i drugih korisnih biljaka.

Lijeske i šaš obode pretvaraju u barske površine

Postoji priča u Plavu o jednom poznatom stanovniku toga grada koji se, kao zaljubljenik u Plavsko jezero, s obzirom na to da mu je kuća bila na uzvišenju iznad njega, svako jutro budio sa pogledom prema plavim daljinama.

Ispijao je, kažu, jutarnju kafu, i s prvim suncem brižljivo pratio svaku promjenu na ovom biseru sjevera Crne Gore, najvećem ledničkom jezeru na Balkanu.

On više nije među živima, ali je bio prvi koji je upozorio da jezero lagano nestaje, odnosno da se smanjuje i da lijeske i šaš sve više njegove obode pretvaraju u barske površine.

Malo ko je obraćao pažnju na ta indivuidualna upozorenja, sve dok se prije dvije godine nije oglasilo udruženje “Sačuvajmo Visitorsko i Plavsko jezero“. Da jezera odumiru i da ih treba spasavati, oni su uputili apel tadašnjoj Vladi, ali i nekim stranim ambasadama.

Danas već brojni eminentni stručnaci ukazuju da je zbog niza negativnih i štetnih uticaja doveden u pitanje dalji opstanak Plavskog jezera.

Sve se to dešava iako se Plavsko jezero, zahvatajući površini od oko dva kilometra kvadratna i prostirući se na nadmorskoj visini od oko 900 metara, ubraja u jedno od najljepših jezera na Balkanu.

( Tufik Softić )