Magični Mađari i zlatne godine

Od specijalnog izvještača "Vijesti"

Mađarska je prošle subote u vreloj, karnevalskoj atmosferi na stadionu „Ferenc Puškaš” osvojila veliki bod protiv svjetskog prvaka Francuske - što je 60 hiljada navijača proslavilo kao pobjedu; četiri dana ranije držala se do 84. minuta protiv evropskog šampiona Portugala, a onda primila tri gola. Mađari su juče u Minhenu portiv Njemačke vjerovali da mogu čak i do osmine finala iz jedne od najtežih grupa u istoriji kontinentalnog šampionata.

Budumpešta je sinoć bila poprište još jednog velikog obračuna, između Francuske i Portugala, tu će za neki dan igrati i Holanđani svoju utakmicu osmine finala.

Grad na Dunavu konačno je glavno evropsko „fudbalsko žarište”, barem na nekoliko dana, ljetnja fudbalska renesansa u Budimpešti podsjetila je na neka prohujala vremena - na godine kada je baš tu stasavao jedan od najtalentovanijih timova u istoriji fudbala, kada je legedarni Honved imao značajnog udjela u nastajanju Evropskog kupa - preteče Lige šampiona, kada su u kafeterijama i barovima grada na Dunavu sjedjeli i razglabali neki od najpoznatijih fudbalskih taktičara tog vremena.

KAKO JE NASTALA I KAKO JE NESTALA „LAKA KONJICA”

Pal Oros, koji je izvršni direktor Ferencvaroša, zna sve o slavnim danima mađarskog fudbala. Njegov otac, koji se takođe zvao Pal, bio je dio slavnih dana, igrajući za taj klub koji je 1965. godine osvojio Kup sajamskih gradova - preteču Kupa Uefa i Lige Evrope.

- Moj otac je preminuo prije nekoliko godina, bio je legedna kluba - rekao je Pal za BBC, pokušavajući da objasni šta se to dogodilo sa mađarskim fudbalom i ekipama koje su 50-ih i 60-ih godina prošlog vijeka bile prejake za današnje gigante poput Liverpula, Juventusa...

Iz fudbalske perspektive, nacija je bila na vrhuncu 50-ih godina: legendarna „laka konjica„”, predvođena nekim od najvećih fudbalera tog vremena - „galopirajućim majorom” Ferencom Puškašem, ali i Kočišom, Božikom, Ciborom, Hidekutijem..., postala je olimpijski prvak 1952, pobijedivši Jugoslaviju u finalu.

Godinu kasnije Mađari su došli „Vembli” i pred 105 hiljada ljudi „utakmici vijeka”, kako su je nazvali, pobijedili Englesku sa 6:3, a njeni navijači trljali su oči kako bi se uvjerili da su potezi koje je izvodio Puškaš zaista stvarni - kolijevka fudbala nikada do tada nije vidjela takve majstorije.

U uzvratnom meču, s druge „gvozdene zavjese” na čuvenom NEP stadionu u Budimpešti, Mađari su tukli Engleze 7:1, bili su tih godina toliko dominantni da se to što nisu osvojili Mundijal u Švajcarskoj 1954. smatra jednom od najvećih nepravdi u istoriji najljepše igre. Izmoreni putem do finala, a naročito utakmicom koja je bila više tuča, neko fudbalsko nadmetanje, koja je prozvana „Bitkom za Bern” (četvrtfinale protiv Brazila, kada se Puškaš tukao sa Brazilcima u svlačionici, a pesnice su razmijenili i selektori), zatim i produžecima u polufinalu sa Urugvajem, poklekli su u finalu pred Zapadnim Njemcima, iako su vodili 2:0, a istog rivala su lagano tukli u grupi.

Sve je u Bernu tog ljeta 1954. bilo spremno za čardaš, ali su se radovali Njemci - svejedno, ostao je mit o „magičnim Mađarima”, utoliko veći što je ovu selekciju, uz fudbalske čarolije, pratilo i prokletstvo.

Iste godine, engleski Vulverhempton pobijedio je u prijateljskom meču sastav Honveda, čiji su fudbaleri bili jezgro mađrskog nacionalnog tima - na Ostrvu su bili toliko oduševljeni da su Volvse proglasili svjetskim šampionima, na veliko negodovanje urednika pariskog L’Ekipa Gabrijela Anoa, inače jednog od utemeljivača Zlatne lopte, koji je odlučio da ubrza svoju ideju i ubijedi Uefu da krene sa Kupom šampiona - kako se prvacima ne bi proglašavale ekipe koje su slavile u prijateljskim mečevima. Ni Honved, ni Vulverhempton, međutim, nisu igrali preliminarno izdanje Evropskog kupa.

SOVJETSKA OKUPACIJA ODRAZILA SE NA FUDBAL

U novembru 1956. godine sovjetski tenkovi ušli su u Budimpeštu - fudbalska liga je prekinuta, a veliki Honved se raspao.

Najveći mađarski talenti otišli su da igraju van - Puškaš je pristupio Real Madridu, Šandor Kočiš se preselio u Barselonu. Mađarski fudbalsku baklju od Honveda je preuzeo Ferencvaroš, koji je 1965. osvojio Kup sajamskih gradova, tri godine kasnije izgubio je u finalu od Lidsa, napadač Florijan Albert dobio je Zlatnu loptu 1967, ali svejedno - ništa u mađarskom fudbalu više nije bilo isto...

- Krajem 60-ih, neki ljudi u Zapadnoj Evropi su shvatili da fudbal nije samo sport ili zabava, već biznis - zato su izabrali klubove koje je masa već podržavala i izgradila od njih brendove. Ovdje, u ovom regionu, to je i dalje bio državni fudbal i tako je nastao jaz - sada je toliko veliki da ga nikada nećemo sustići - dodao je Oros.

Mađarska je 70-ih i 80-ih imala epizodnu ulogu na nekoliko velikih takmičenja (na tri Mundijala zaredom ispala je u grupi), a onda je, nakon Meksika 1986, nestala sa fudbalske mape. Desetak godina kasnije primila je 12 golova u dva meča baraža za Mundijal 1998. od SR Jugoslavije, sve dok se, iznenada, i gotovo niotkuda, nije pojavila na Evropskom prvenstvu u Francuskoj 2016, gdje je čak i prošla grupu. Mađari su bili zatečeni...

- Bilo je takvo uzbuđenje, da su neki učenici - pa čak i nastavnici, na časovima dolazili noseći trenerku Gabora Kiraljija - opisuje mađarski novinar Aran Araniso, sjećajući se poznatog golmana koji je 2019, u 43. godini završio karijeru.

Organizacija nekoliko utakmica Evropskog prvenstva, ispunjena „Puškaš arena” u Budimpešti, neopisivo slavlje nakon gola, potom i remija sa svjetskim prvacima Francuzima, generalno dobar utisak koji je ostavio sastav italijanskog trenea Marka Rosija, pomogao je Mađarima da se prisjete davno prohujalih vremena i zlatnih godina.

Kada jednom nestane, čarolija se teško vraća u tom istom obliku, ali je ljetnja fudbalska groznica makar zagolicala maštu mađarskih navijača: „kakva smo nekada bili fudbalska sila”.

„Na prljavom stalku naći ćete mađarske košulje”

Mađarski fudbalski pisac Mađarski Tomaš Mortimer dao je živopisan prikaz mještana koji se vraćaju svojim domovima sa utakmica Evropskog prvenstva.

„Biće gomile baklji i dimnih bombi, puno koreografije, pjevanja i plesanja”, napisao je Mortimer.

„Biće to samo karnevalska navijačka atmosfera promiješana s tradicionalnom istočnoevropskom ljutnjom koja ide uz to, ali srećna kombinacija to dvoje. Na prljavom stalku naći ćete mađarske košulje - biće nevjerovatno i nezaborvano”.

Mađari su se sinoć vraćali iz Minhena, gdje su protiv jake Njemačke igrali posljednji meč u grupi F.

( Danilo Mitrović )