Rusija mora da zasluži dijalog sa EU

Evropski lideri su se sukobili oko francusko-njemačke inicijativa za samit Evropske unije i ruskog predsjednika Vladimira Putina, naglašavajući duboke podjele u bloku oko rješavanja pogoršanih odnosa s Kremljom.

Predlog Pariza i Berlina, koji uključuje i prijetnju novim ekonomskim sankcijama, zatekao je diplomate u Briselu u srijedu, uoči samita Savjeta EU i izazvao oštre reakcije drugih članica bloka, uključujući najbliže susjede Rusije.

Predsjednik Francuske Emanuel Makron rekao je da bi prvi samit sa Putinom od januara 2014. bio šansa za dijalog i dobio je podršku austrijskog kancelara dok su lideri EU pristizali na redovni ljetnji sastanak u Briselu radi rasprave o novoj strategiji za odnose sa Moskvom.

“Potreban nam je dijalog da bismo branili naše interese... taj dijalog je neophodan za stabilnost evropskog kontinenta”, rekao je Makron.

Očekivalo se da lideri EU od Evropske komisije i šefa diplomatije EU Žozepa Borela traže “opcije za dodatne” restriktivne mjere, uključujući sankcije protiv Rusije, prema nacrtu saopštenja sa samita u koje je Rojters imao uvid.

Njemačko-francuski predlog naglašava napore EU da vrši veći uticaj u državama takozvanog Istočnog partnerstva, uključujući Ukrajinu, Gruziju i Moldaviju, kao i u centralnoj Aziji, oblasti za koje Rusija odavno smatra da su unutar njene sfere uticaja, prenio je portal “Politiko”.

U zaključcima se posebno navodi zapadni Balkan.

“Evropski savjet naglašava potrebu za jačanjem odnosa sa zapadnim Balkanom i učvršćivanjem njegove evropske perspektive”, prema njemačko-francuskom predlogu.

Rusija je već pod ekonomskim sankcijama EU u sektorima energetike, finansija i naoružanja, zbog pripajanja Krima, a pojedinci su kažnjeni zbog kršenja ljudskih prava i upotrebe zabranjenog hemijskog oružja.

Diplomate kažu da bi meta dodatnih sankcija moglo biti rusko pranje novca ili moćni oligarsi osumnjičeni za tešku korupciju u inostranstvu.

Neke države, poput Belgije i Austrije, podržavaju francusko-njemački predlog, dok Holandija, Poljska i baltičke države smatraju da Putin mora pokazati neki gest dobre volje.

“Geografski smo bliži Rusiji nego SAD, i EU ne može samo posmatrati dok SAD i Rusija vode dijalog”, rekao je austrijski kancelar Sebastijan Kurc. “Postoje teme poput Ukrajine koje se više tiču nas, nego SAD”.

Litvanski ministar spoljnih poslova Gabrielius Landsbergis izjavio je za “Fajnenšl tajms” da je “neodgovorno” ponovno pokretanje sastanaka sa Rusijom u trenutku kada je Moskva “bliža totalitarizmu Sovjetskog Saveza nego što je ikad bila u posljednje tri decenije”.

“Upadanje u zamku jednom ili dva puta može se smatrati nesrećom, ali nastaviti to činiti deceniju za decenijom, djeluje kao istorijska kratkovidnost”, dodao je Landsbergis.

Premijer Letonije Krišjanis Karinš upozorio je da se ne popušta previše Putinu, a premijer Poljske Mateuš Moravjecki je kazao da bi dijalog trebalo započeti samo ako postoji “stvarna deeskalacija”.

Holandski premijer Mark Rute smatra da bi bilo kakav sastanak sa Putinom trebalo da bude ograničen na šefove Evropske komisije i Evropskog savjeta, a ne da učestvuju sve države članice.

Nakon upozorenja NATO-a da Rusija pokušava da podijeli zapadne demokratije putem dezinformacija i tajnih napada, mnoge države EU smatraju da je priča o samitima preuranjena.

Karinš je po dolasku na samit rekao da se zalaže za dijalog, ali da Rusija mora platiti određenu cijenu za to, imajući u vidu njene akcije poput aneksije Krima i vojnog upada na istok Ukrajine.

“Kremlj razumije politiku moći. Kremlj ne shvata besplatne ustupke kao znak snage”, kazao je Karinš.

Makron je u septembru 2019. bezuspješno pokušao da traži otopljavanje odnosa sa Putinom, a odlazeća njemačka kancelarka Angela Merkel sastala se sa ruskim liderom u Moskvi u januaru 2020. Putin je 7. juna ove godine imao telefonski razgovor sa predsjednikom Evropskog savjeta Šarlom Mišelom.

Diplomate EU kažu da su zabrinuti da Rusija ne doživljava taj blok ozbiljno nakon što je Kremlj javno ponizio Borela u februaru. Rusija je bez upozorenja protjerala diplomate EU tokom Borelove posjete Moskvi.

Ambasadori Francuske i Njemačke su u srijedu predložili održavanje samita sa Putinom kao mogući način za popravljanje odnosa između bliskih trgovinskih partnera, nakon samita predsjednika SAD Džoa Bajdena sa ruskim liderom u Ženevi prošle nedjelje.

“Trebalo bi da budemo izuzetno oprezni, to nije kao odnos Rusije sa SAD, ocijenio je litvanski predsjednik Gitanas Nauseda, misleći na dva rivala sa nuklearnim naoružanjem.

Rojters navodi da Francuska jeste nuklearna sila, ali da EU zavisi o NATO-a kada je u pitanju odbrana teritorije i odluke donosi 27 država, što olakšava Kremlju da koristi podjele.

Kremlj je pozdravio ideju o samitu kao “pozitivnu”, rekavši da je Briselu i Moskvi potreban dijalog, mada je ruski šef diplomatije Sergej Lavrov rekao da želi da čuje više detalja.

“O čemu se radi? Kakva je agenda? Ne znamo ni da li sve druge članice EU to podržavaju. Stoga je potrebno da naše kolege (iz EU) pojasne šta misle i šta namjeravaju”, rekao je Larov.

Na suprotnim stranama u zastojima oko Ukrajine i Bjelorusije i u sukobu oko ljudskih prava, EU i Rusija se međusobno optužuju za miješanje u izbore, dezinformisanje i ugrožavanje bezbjednosti i stabilnosti od Baltika do Crnog mora.

“Mi kao Evropska unija moramo težiti direktnom kontaktu sa Rusijom i ruskim predsjednikom”, kazala je Merkelova poslanicima u njenom vjerovatno posljednjem govoru u njemačkom Bundestagu.

“Nije dovoljno da predsjednik SAD razgovara sa ruskim predsjednikom. Ja to pozdravljam, ali i EU mora stvoriti forume za dijalog”, dodala je.

Međutim, potencijal za nova žarišta je obiman. EU je juče prvi put uvela opsežne ekonomske sankcije Bjelorusiji, ciljajući njene glavne izvozne industrije i pristup finansijama.

Posljednji samit EU-Rusija održan je u januaru 2014, malo prije nego što je Rusija pripojila ukrajinsko poluostrvo Krim.

EU je nakon toga suspendovala samite sa Putinom, ali je njena politika krivudala između uvođenja ekonomskih sankcija i omogućavanja završetka novog gasovoda od Rusije do Njemačke.

Specijalna odgovornost prema zapadnom Balkanu

Pristalice njemačko-francuske inicijative ukazale su na oštrije elemente u predloženom tekstu za sastanak EU, u kojem stoji da će se tražiti “čvrsti i koordinisani odgovor” na bilo kakvu buduću “zlonamjernu, ilegalnu i remetilačku aktivnost” Rusije.

Merkelova je juče kazala da EU mora “definisati agendu zajedničkih strateških interesa” sa Rusijom, u oblastima poput “klimatskih promjena, mira i bezbjednosti” i povodom rješavanja sukoba u Siriji i Libiji.

Ona je, međutim, takođe nastojala da odagna utisak da se trudi da ugodi Putinu. Kazala je da članice EU pojedinačno reaguju na “koordinisan način” na “mnoštvo ruskih provokacija” i da je potrebno bolje uskladiti njihov pristup.

“Moramo stvoriti mehanizme koji će nam omogućiti da reagujemo na jedinstven i kolektivan način na provokacije. Samo tako ćemo naučiti da se suprotstavimo hibridnim napadima Rusije”.

Merkelova je naglasila da zbog specijalne “odgovornosti” prema Ukrajini, Bjelorusiji i državama zapadnog Balkana, EU “mora dati prikladan odgovor na ruske aktivnosti” u tim zemljama.

( Angelina Šofranac )