Naukom za vakcinu

One vjeruju u nauku i posvećene su nauci. Devet fascinantnih biografija, u te tri riječi možda je i najbolje sažet opis Katarine Elez, Amire Idrizović, Anđele Kovačević, Katarine Gačević, Jovane Savić, Kristine Đenđinović, Milene Stanković Brunner, Mirjane Adžić i Marije Raspopović.

Tim riječima, njih devet opisali su nedavno na Fejsbuk stranici “Djevojčice sa klikerima”. Devet djevojčica koje su odrastale u Crnoj Gori, studentkinje su renomiranih svjetskih univerziteta i izučavaju psihologiju potrošača i bave se istraživanjima u molekularnoj biologiji, bioinformatici, imunologiji, medicini…

Jedna od njih, Katarina Elez, već godinu radi i na terapiji za kovid-19.

“Nije vezano za vakcine, nego je u pitanju terapija koja može da se uzima nakon infekcije, posebno u prvim danima”, kaže ona.

Svih devet članica su dio Organizacije crnogorskih studenata u inostranstvu (OCSI, omsa.me), koja je nedavno objavila brošuru o vakcinama protiv kovida-19. Na brošuri sa njima je radio Filip Mičijević, student medicine u Holandiji i jedini muški član ekipe.

Objašnjajući motive za objavljivanje brošure, one su kazale da je njihov cilj bio, ne da nameću mišljenje, niti utiču na izbor neke od vakcina koje su dostupne na tržištu, već da pomognu građanima da dobiju informacije na osnovu kojih mogu da izgrade stav i donesu odluku o imunizaciji.

“Krajnji cilj je da građani prilikom izbora vakcine i prilikom diskusija na tu temu, raspolažu adekvatnim podacima”, navode one.

Svaka od njih, kako su kazale, dobijale su od prijatelja, članova porodice veliki broj pitanja u vezi sa vakcinom.

“Pitane su šta misle, jer dolaze iz te struke. Svima nama će pasti na pamet da o nečemu pitamo prvo nekoga ko je stručniji u nekoj oblasti, ko nam može dati pravi savjet i informaciju, tako da možemo donijeti ispravnu odluku za sebe”, kaže Marija Raspopović.

Brošura “Sve što treba da znate o vakcinaciji protiv SARS-CoV-2 virusa” pisana je jednostavnim jezikom, a sadržaj naučno potkrijepljen. U brošuri su date relevantne informacije o svakoj od trenutno dostupnih vakcina na tržištu, opisana tehnologija koja stoji iza svake od njih, način djelovanja, mogući neželjeni efekti. Na kraju brošure su i odgovori na neka od najčešće postavljenih pitanja građana.

Tako čitaoci saznaju da astma nije kontraindikacija za primanje vakcine i da je vakcinacija kod te populacije čak i poželjna, s obzirom na to da u slučaju infekcije postoji blago povišena šansa za razvijanje teže kliničke slike, u odnosu na prosječnu populaciju.

I osobe sa hašimoto sindromom, u brošuri mogu dobiti potvrdu da ne spadaju u rizičnu grupu za vakcinaciju, da vakcinu mogu da prime i osobe visokog krvnog pritiska, da nijedna postojeća vakcina ne utiče na plodnost, ali i da je vakcinacija poželjna čak i za one koji su već preležali kovid19.

Vakcina nije isto što i lijek

“Vakcine funkcionišu kao ‘prečica’ do proizvodnje antitijela: one služe da organizmu predstave antigene patogena na siguran i bezopasan način, sa ciljem da stvore imunološku memoriju, a bez težih simptoma i svih onih rizika koje nosi infekcija patogenima”, navodi se u dijelu brošure u kojem autorke daju odgovor na pitanje šta su antitijela, kako nas štite, šta je imunizacija i kako vakcina stvara imunitet.

Navodi se i da su vakcine vid prevencije zaraznih bolesti, da služe da pripreme naš imuni sistem za borbu protiv infekcije, ukoliko dođemo u kontakt sa nekim patogenom.

Autorke brošure pojašnjavaju i da vakcina nije isto što i lijek i da se ljekovi, za razliku od vakcina, mogu davati preventivno, ali i za liječenje oboljenja koje je u toku.

Takođe, ljekovi, za razliku od vakcina, kako dodaju, ne pokreću imunološki odgovor organizma, niti pružaju efekat dugo vremena nakon prestanka njihovog uzimanja.

Na čestu nedoumicu da li i vakcinisane osobe mogu da se zaraze i budu inficirane kovidom-19, odgovaraju potvrdno.

“Ali je situacija drugačija od prave infekcije koja bi se desila bez imune memorije”, pojašnjavaju one.

Izvor informacija

utiče i na odlukeAutorke brošure o vakcinama protiv kovida-19 kazale su da su im se, nakon što je brošura objavljena, javljali ljudi koji ranije nisu bili zainteresovani za imunizaciju, ali da su, tvrde, nakon čitanja, promijenili mišljenje.

Saglasne su da je dijelu građana falilo informacija kako bi mogli da donesu informisanu odluku u odnosu na vakcinu.

“Ljudi čitaju brošuru, dosta su naučili, javilo mi se nekoliko ljudi da kažu da su htjeli da se vakcinišu, ali da nisu bili sigurni kojom vakcinom, da li bi trebalo sada ili da čekaju... Brošura im je dala odgovore na neka pitanja i razjasnila nedoumice koje su imali i onda su odlučili da se vakcinišu”, kaže Katarina Gačević.

Istraživačka agencija Ipsos u martu je objavila rezultate istraživanja prema kojem trećina građana Crne Gore vjeruje u teorije zavjere o koronavirusu. Među njima je više osoba s osnovnim i nižim nivoom obrazovanja, nego među ostalima.

U istraživanju koje su podržali britanska Ambasada u Podgorici i Unicef, učestvovao je 821 ispitanik, starosti 18 ili više godina. Rezultati ukazuju da u teorije zavjere više vjeruju osobe koje su bile izložene velikom broju netačnih informacija o koronavirusu, kao i osobe koje navode da su imale sreće ako su uspjele da nađu željenu informaciju na ovu temu.

Anketu među građanima i njihovom odnosu prema imunizaciji sprovele su i autorke brošure. U onlajn upitniku koji je sproveden od 12. do 20. marta i koji je distribuiran putem drušvenih mreža, učestvovalo je 1.100 ispitanika. One navode i da za imunizaciju nisu uvijek ni osobe sa visokim obrazovanjem.

“Među njima ima više skeptika, nego među onima sa nižim stepenom obrazovanja. Važno je biti informisan i vjerovati u medicinu i da je sve ovo za naše dobro”, kažu i dodaju da se nadaju da će epidemija koronavirusa i sve što je prati doprinijeti da svi više vjeruju u nauku.

Nadaju se i većim ulaganjima države u nauku i boljem položaju istraživača i svih koji se bave naukom.

Prema podacima vebsajta covidodgovor.me, u Crnoj Gori zaključno sa 25. junom, prvu dozu vakcine protiv koronavirusa primilo je 149.912 osoba, dok je i drugu dozu primilo njih 135.144.

Masovna imunizacija protiv koronavirusa počela je 4. maja. Tada je, do sredine istog mjeseca, zabilježen i najveći skok broja zainteresovanih za vakcinaciju. U to vrijeme, recimo, i tokom prvog i tokom drugog dana masovne imunizacije, dato je po više od 10 hiljada doza.

Od sredine maja, međutim, broj vakcinisanih na dnevnom nivou bitno ne raste, već je konstantan, a dnevno prvu dozu vakcine primi oko 1.000 građana.

Autorke brošure mišljenja su da kampanja koja prati imunizaciju nije jaka, da to posebno nije slučaj među studentskom zajednicom i da bi posebnu pažnju trebalo usmjeriti na tu populaciju.

Impresivne biografije

Katarina Elez je studentkinja doktorskih studija bioinformatike u Njemačkoj, Amira Idrizović je magistrica molekularne biologije i genetike, sada je doktoratkinja genetike u Španiji.

Anđela Kovačević magistrirala je biotehnologiju u medicini u Italiji, a priprema se za doktorat u Njemačkoj.

Jovana Savić studentkinja je medicine u Italiji, Katarina Gačević magistarskih studija bioinformatike u Austriji, u Austriji je i Kristina Đenđinović, gdje je na magistarskim studijama molekularne medicine.

Milena Stanković Brunner doktorka je imunologije u Londonu, zaposlena u biotehnološkoj firmi. Milena je i aktivistkinja je za zaštitu okeana i životne sredine i feministkinja.

Jovana Savić je studentkinja medicine u Bolonji, Mirjana Adžić diplomirala je psihologiju, sada je u Južnoj Koreji gdje završava master studije iz oblasti psihologije potrošača.

Marija Raspopović studije je završavala u Briselu i Sjedinjenim Američkim Državama, danas je magistrica evropskih studija i međunarodne ekonomije i “krivac” za osnivanje OCSI.

Raspopović je stava i da su radeći na ovom projektu pokazale ulogu koju OSCI može da ima u crnogorskom društvu.

“Svako od nas ko je u inostranstvu, ko je studirao u inostranstvu ili se vratio u Crnu Goru, želi da na neki način doprinese društvu. Mi nikad ne izgubimo vezu sa matičnom zemljom, čak i ako život ili karijerni put nastavimo u inostranstvu, želimo da doprinesemo na neki način. Nekad se ne javi prilika da se to desi, ali u ovoj situaciji se pokazalo da postoji nešto gdje možemo da doprinesemo”, kazala je ona.

Brošura “Sve što treba da znate o vakcinaciji protiv SARS-CoV-2 virusa” dostupna je na vebsajtu www.omsa.me. Informacije o koronavirusu i imunizaciji dostupne su na covidodgovor.me i vebsajtu Instituta za javno zdravlje www.ijzcg.me.

Vakcine iskorijenile neke od bolesti

Tokom 20. vijeka u Sjedinjenim Američkim Državama zabilježeno je preko pola miliona slučajeva zaraženih malim boginjama (morbili). Tokom 2019. je, zahvaljujući vakcinaciji, prijavljeno 1.287 slučajeva, što je smanjenje više od 99 odsto.

Imunizacija nije doprinijela samo manjem broju zaraženih od malih boginja. Mlade naučnice i istraživači iz Crne Gore u brošuri o imunizaciji protiv koronavirusa podsjećaju da su vakcine iskorijenile i neke druge bolesti.

“Često zaboravimo da živimo u vremenu bez pandemija različitih bolesti, ali ne zato što one ne postoje - već zato što je nauka toliko napredovala da se njihovo širenje drži pod kontrolom”.

Tako je, prema podacima Centra za kontrolu bolesti, u SAD tokom 20. vijeka zabilježeno više od 200 hiljada slučajeva velikog kašlja, dok su u 2019. registrovana 15.662 slučaja, odnosno 92 odsto manje.

Prema istoj statistici, zahvaljujući imunizaciji, u Americi tokom 2019. nije zabilježen nijedan slučaj dječije paralize i velikih boginja.

( Damira Kalač )