Sumnje u kredibilitet Slovenije da predvodi EU

Slovenački premijer Janez Janša preuzeo je juče od Portugala rotirajuće predsjedavanje Evropskom unijom usred zabrinutosti zbog njegovih sporova sa Briselom oko vladavine prava, slobode medija, te sve autoritarnije vladavine.

Slovenija drugi put preuzima šestomjesečnu ulogu, ali trenutno postoje sumnje oko njenog kredibiliteta da predvodi 27-člani blok.

Slovenija je 2008. bila uzorni evropski đak, a konzervativni Janša je već bio na vlasti. Međutim, od tada se udaljio od liberalnih vrijednosti, a kritičari ga optužuju da imitira autoritarni stil mađarskog premijera Viktora Orbana. Postoji zabrinutost da će Janšino naginjanje ka neliberalnim silama centralne Evrope zakočiti pokušaje EU da se odupre podrivanju zakona i sloboda tog bloka.

Janša je juče rekao da će Slovenija djelovati kao pošteni posrednik u sporovima EU oko vladavine zakona i ljudskih prava.

“Što se tiče Slovenije, Slovenija može biti pošteni posrednik u sukobima”, rekao je Janša na konferenciji za novinare na Brdu kod Kranja, s predsjednicom Evropske komisije Ursulom fon der Lajen.

“Vladavina prava je osnovni okvir evropske civilizacije”, rekao je nakon razgovora s komesarima EU, prenio je Rojters.

Janša je pozvao EU da postigne dogovor oko proširenja bloka. Ako se EU ne proširi, ostali će to učiniti, rekao je nakon sastanka sa šeficom EK.

Slovenija će na jesen predsjedavati samitom o integraciji država zapadnog Balkana. Nadziraće borbu protiv kovida-19 i oživljavanje ekonomije EU dok se države pripremaju da dobiju svoj dio paketa oporavka od 750 milijardi eura.

Podjela istok-zapad

Janša preuzima istaknutu novu ulogu vođenja mnogih sastanaka EU do kraja decembra usljed visokih tenzija između istoka i zapada oko demokratskih vrijednosti. Zapadne prijestonice sa zabrinutošću posmatraju sve nasrtljiviju koaliciju istočnih lidera, piše Rojters.

Na samitu EU prošle nedjelje, gdje su Janša i poljski premijer navodno bili jedini lideri koji su podržali Orbana povodom mađarskih zakona uperenih protiv LGBT zajednice, francuski predsjednik Emanuel Makron govorio je o fundamentalnoj “podjeli istok-zapad”.

“To nije ‘problem Viktor Orban’... To je problem koji ide dublje,” rekao je.

Janša je juče rekao novinarima da nije bilo značajnih razlika između država EU oko tih pitanja na prošlonedjeljnom samitu.

Ipak, dodao je da EU neće postati “lonac za topljenje” narednih decenija.

“Ako mislite da će EU koja se sastoji od 27 članica u narednih nekoliko godina ili decenija postati lonac za topljenje u kojem ćemo svi misliti slično, onda bi trebalo da ponovo razmislite”, rekao je.

Neki analitičari vjeruju da se pojavljuje “istočna Evropska unija” zasnovana na pozicijama koje su u suprotnosti sa fundamentalnim vrijednostima EU poput vladavine prava, ljudskih prava, medijskih sloboda i LGBT prava.

“Mislim da je ukupan stav tog svrstavanja veoma antievropski. Pokazuje znakove uspostavljanja neke vrste nove Gvozdene zavjese”, izjavio je za Rojters Marko Milosavljević, profesor novinarstva i medijske politike na Univerzitetu u Ljubljani.

Pahor: Ostaćemo liberalna država

Predsjednik Slovenije odbacio je u intervjuu u srijedu navode da bi Janšina autoritarnost mogla nanijeti štetu predsjedavanju EU i poručio da će njegova država ostati na tradicionalnom liberalnom putu.

“Naravno, postoje neke aktivnosti vlade s kojima se ne slažem, rekao je Borut Pahor u intervjuu za Asošiejtid pres.

“Slovenija će ostati liberalna država i želim da imidž liberalne države bude učvršćen tokom predsjedavanja. Ako je evropska ideja bila prvi kamen temeljac naše državnosti, demokratija je drugi”, dodao je.

Pahor je rekao da će jedan od glavnih zadataka Slovenije tokom predsjedavanja biti brži pristup Srbije, Bosne i Hercegovine, Albanije, Sjeverne Makedonije, Crne Gore i Kosova.

On je ocijenio da će neuspjeh prijema novih balkanskih članica samo dovesti do jačanja ruskog i kineskog uticaja u Evropi.

Zabrinutost zbog saveza sa populistima

Janša je na samitu EU prošle nedjelje izbjegao da kritikuje Orbana, rekavši da Slovenija i mnoge druge zemlje ne žele da budu dio bilo kakvih novih podjela u Evropi.

“Dosta je bilo podjela. Pridružili smo se EU da postanemo ujedinjeni, a ne podijeljeni... Moramo da jačamo EU u kojoj su naše vrijednosti i nacionalni identiteti zaštićeni i mogu nastaviti da napreduju”, poručio je.

Janša, koji je takođe podržao Poljsku u njenoj borbi s Briselom oko reformi pravosuđa, izjavio je da Evropska komisija može riješiti bilo koji problem koji nastane s bilo kojim zakonom u nekoj članici.

Slovenački lider se prošle nedjelje takođe sastao sa Đorđom Meloni, liderkom italijanske ultradesničarske stranke Braća Italije, kao i s poljskim kolegom Mateušom Moravjeckim.

On je na Tviteru napadao zvaničnike EU, uključujući članove Evropskog parlamenta (EP) koji su izrazili zabrinutost zbog stanja demokratije i vladavine prava u Sloveniji.

“Ne dugujemo ništa EU. Izborili smo se za našu slobodu i demokratiju prije tri decenije”, objavio je u maju.

Janša i njegove pristalice odbacuju optužbe protiv njih kao preuveličavanja ili izmišljotine koje šire njihovi ideološki oponenti, a promovišu mediji neprijateljski nastrojeni prema premijeru i njegovoj stranci.

Janša, koji tvrdi da nije euroskeptik i da se “čitavih 30 godina bori za Evropu i evropske vrijednosti”, imao je brojne čarke s Evropskom komisijom otkad se vratio na vlast u martu 2020.

Oblikovanje medijske scene u korist vlade

Ignorišući kritike Reportera bez granica (RSF) i drugih, stalno vodi rat protiv novinara, a nacionalnu novinsku agenciju STA je ostavio bez državne pomoći. U martu je prekinuo video konferenciju s poslanicima EP, žaleći se na “cenzuru”.

“Zabrinuti smo zbog rizika da će vlada zloupotrijebiti ovo šestomjesečno predsjedavanje da opstruira napore za jačanje slobode medija u Evropi”, naveo je RSF u nedavnom članku na svom veb sajtu.

Platforma Sloboda medija brz odgovor (MFRR) u srijedu je objavila da se sloboda medija pogoršava od Janšinog povratka na vlast.

“Od tada je vladajuća SDS pokrenula višestruku kampanju preoblikovanja medijske scene u korist provladinog narativa, obnavljajući taktiku koja je bila uspješna tokom prethodnih vlada i nastavljajući s novim oblicima pritiska”, navedeno je u izvještaju organizacija za slobodu medija i novinarskih grupa.

MFRR ističe da istovremeno “propagandni mediji dobijaju unosne državne ugovore za oglašavanje”.

Janšin pristup medijima upoređuje se s onim koji je koristio bivši američki predsjednik Donald Tramp, a to je diskreditovanje novinara i agresivan odgovor na bilo kakve kritike.

Ministarstvo kulture poriče da vlada zastrašuje novinare ili da ograničava slobodu medija.

Kritike od glavne tužiteljke EU

Slovenačka vlada nije imenovala dvoje tužilaca u novom tijelu EU za borbu protiv korupcije, pa je glavna tužiteljka bloka Laura Kodruta Kovesi kritikovala Sloveniju zbog “očiglednog nedostatka iskrene saradnje”.

Kancelarija evropskog javnog tužioca (EPPO) je zadužena za suzbijanje prevara sa budžetom EU.

Bez lokalnih tužilaca u Sloveniji, zvaničnici kažu da će EPPO imati problema sa sprovođenjem istraga i podizanjem optužnica u toj zemlji, piše portal “Politiko”.

“Sloveniju vidim kao veliki rizik jer će novac i dalje teći u Sloveniju, a sistem upravljanja i kontrole sredstvima EU u toj zemlji biće stvarno pogođen”, izjavila je Kovesi za “Politiko”.

Janša izaziva podjele i u Sloveniji, gdje demonstranti posljednjih mjeseci redovno održavaju proteste protiv njegove politike i traže prijevremene izbore.

Slovenija, koja se 1991. otcijepila od Jugoslavije, 2004. je postala jedna od prvih bivših komunističkih država koje su ušle u EU.

Neki analitičari vjeruju da se pojavljuje "istočna Evropska unija" zasnovana na pozicijama koje su u suprotnosti s fundamentalnim vrijednostima bloka

Neki evropski mediji odbili Orbanove političke oglase

Nekoliko vodećih evropskih listova odbilo je da objavi plaćene oglase koje je potpisao mađarski premijer, uz obrazloženje da ne žele da daju prostor političaru kojeg optužuju da podriva ljudska prava i slobodu medija.

U oglasu na cijeloj strani, navodi se da Brisel gradi “super-državu” zasnovanu na migracionoj politici kojoj se on protivi. Orban osuđuje “evropsko carstvo”, poziva na jačanje nacionalnih parlamenata i suprotstavlja se tješnjim integracijama EU.

Herman Grek, urednik lista “Tajms ov Malta”, koji nije objavio oglas, napisao je juče da je Orbanova vlada praktično “objavila rat slobodnim mađarskim medijima”.

Belgijski “Standard” je takođe odbio oglas i umjesto njega objavio svoj na čitavoj strani, u bojama duge kao simbolom LGBT prava.

Oglas su odbila još dva belgijska lista, “Libre belžik” i “Morgen”, kao i švedski “Dagens Nijheter”.

Objavljen je u francuskom listu “Figaro”, španskom “ABC”, danskom “Jilands posten” i češkom “Mlada fronta dnes”, prenio je Rojters.

( Angelina Šofranac )