Crna Gora u procesu ukidanja imuniteta od izručenja državljana SAD

Vlada Crne Gore radi na ukidanju bilateralnog Sporazuma, potpisanom 2007. godine, prema kojem su građani Sjedinjenih Američkih Država (SAD) izuzeti iz nadležnosti Međunarodnog krivičnog suda (MKS).

Iz Vlade Crne Gore objašnjavaju za Radio Slobodna Evropa (RSE), da time prate smjernice Evropske unije (EU) koje za cilj imaju zatvaranje pregovaračkog poglavlja 31, koje se odnosi na vanjsku, bezbjednosnu i odbrambenu politiku.

Crna Gora je 2007. godine sa SAD potpisala Sporazum "član 98" Rimskog statuta, kojim se Crna Gora obavezala da neće izručivati Međunarodnom krivičnom sudu državljane SAD, koji bi pred tim sudom mogli biti optuženi za genocid, ratne zločine i zločine protiv čovječnosti.

Sporazum je potpisan iako je i tada bio u suprotnosti sa stavom EU, jer je podrazumijevao da će na teritoriji Crne Gore američki državljani imati zaštitu od izručivanja Međunarodnom krivičnom sudu.

Iz Kancelarije za evropske integracije Vlade Crne Gore su saopštili za RSE, da će se ukidanje Sporazuma, kojim se državljani SAD-a izuzimaju od jurisdikcije Međunarodnog krivičnog suda, odvijati uz uvažavanje obaveza prema međunarodnim partnerima.

„U cilju usklađivanja s opštim stanovištem EU o integritetu Rimskog statuta, u narednom periodu biće nastavljene aktivnosti u cilju postupnog iznalaženja optimalnog modela, prihvatljivog svim stranama“, kaže se u odgovoru iz Kancelarije za evropske integracije.

Vlada djelimično pojasnila namjere

Odgovarajući na pitanje RSE, iz Kancelarije za evropske integracije kažu da nije tačan navod da „Vlada Crne Gore u ovom trenutku aktivira proceduru za ukidanje Sporazuma sa SAD“, nego da “Vlada, u kontekstu nove Metodologije, razmatra obaveze sa evropske agende važne za zatvaranje poglavlja pravne tekovine EU, kako bi planirala mapu puta za njihovo postupno ispunjavanje”.

„Mapa puta će, između ostalog, obuhvatiti i iznalaženje modela za usklađivanje s opštim stanovištem EU o integritetu Rimskog statuta “, kraj citata.

No, iz Vlade nijesu odgovorili na ostala pitanja RSE: Da li se ovo odnosi na ukidanje i SOFA Sporazuma, kako su pojedini mediji u Crnoj Gori protumačili ? Da li je do sada bilo komunikacije Vlade Crne Gore sa administracijom Sjedinjenih Država u cilju iznalaženja kompromisnog rješenja? Da li će neki drugi Sporazum sa SAD zamijeniti postojeći, a koji tretira neizručenje njihovih državljana Međunarodnom krivičnom sudu?

Administraciju u Briselu, RSE je pitao do kada EU očekuje da Vlada Crne Gore ukine bilateralni sporazum sa Sjedinjenim Državama o imunitetu, „član 98”. Odgovor nismo dobili.

Kakve su moguće posljedice?

Profesor Pravnog fakulteta Univerziteta Crne Gore i dugogodišnji sudija Evropskog suda za ljudska prava u Strazburu Nebojša Vučinić se od početka protivio bilateralnom Sporazumu “član 98" Rimskog statuta jer je, kako kaže, poštovalac Međunarodnog krivičnog suda zato što predstavlja prijetnju svim diktaturama i autoritarnim režimima.

“Taj Sporazum nikada nije trebalo potpisivati. I onda sam bio protiv tog Sporazuma i sada sam protiv, ne samo što je to bilo protivno našim obavezama u kontekstu evropskih integracija, nego je ‘član 98’ protivan Rimskom statutu Međunarodnog krivičnog suda”, kaže profesor Vučinić.

On dodaje da posljedica po Crnu Goru od ukidanja sporazuma sa SAD ne bi trebalo da bude:

“Jednostran otkaz ugovora bi prouzrokovao kontrareakciju i druge strane, tako da je bolje da se to postigne sporazumno. Moguće je da se potpiše neki novi Sporazum. Moguće je da zbog ovoga SAD ukinu neke vidove vojne pomoći Crnoj Gori, ali ja smislim da ovde preovladava interes vladavine prava. Sada smo u finalu ispunjavanja obaveza iz poglavlja čiji je kontekst i vladavina prava, odnosno vladavina međunarodnog prava”.

Rimski statut Međunarodnog krivičnog suda predstavlja osnivački akt za formiranje stalnog sudskog tijela za vođenje krivičnog postupka protiv lica za koje postoji osnovana sumnja da su počinila najteža krivična djela od međunarodnog značaja, genocida, ratnih zločina i zločina protiv čovječnosti.

Vlada je na sjednici održanoj 1. jula ove godine objavila informaciju o napretku u procesu pregovora sa EU po klasterskom pristupu u kome je za poglavlje 31, a koje se odnosi na vanjsku, bezbjednosnu i odbrambenu politiku rečeno:

„Kada je riječ bilateralnom sporazumu o imunitetu sa Sjedinjenim Državama, kojim se građanima SAD-a daju izuzeća iz nadležnosti Međunarodnog krivičnog suda i kako bi se uskladili sa smjernicama EU u vezi s ovim pitanjem, potrebno je nastaviti aktivnosti na osnovu obostrano prihvatljivog modela, kako bi se pronašle najprikladnije administrativne procedure za ukidanje sporazuma sa SAD-om”, kaže se u dokumentu Vlade.

Usklađivanje sa Briselom

I vojni Analitičar iz Beograda Aleksandar Radić ocjenjuje da pravni mehanizam uvijek predviđa mogućnost ukidanja jednom donijete odluke, odnosno da ništa nije vječno, pa ni prihvatanje “člana 98” od strane Crne Gore:

“Prihvatanje ‘člana 98’ bilo je važno za Crnu Goru ranije, kada je pokušavala da dokaže da je najveći američki prijatelj, ali okolnosti su sada bitno drugačije. Ako Crna Gora želi da bude dio EU onda, kao i svi ostali, mora da poštuje zahtjeve koji se definišu u pogledu spoljne politike i odbrane”.

Radić ne očekuje negativnu reakciju zvaničnog Vašingtona:

“Mislim da u tom kontekstu Vašington mnogo dobro razumije šta se dešava i ne treba očekivati neke posljedice. Možda nezadovoljstvo, ali je neminovnost da Crna Gora mora da poštuje naloge EU, zaključuje Radić.

Šta je sa SOFA sporazum?

SOFA sporazumom, koji je zaključen, između Crne Gore i SAD, zajedno sa članom 98 Rimskog statuta 2007. godine se detaljno reguliše položaj američkih vojnika koji budu prolazili kroz Crnu Goru ili, iz nekog drugog razloga, boravili na njenoj teritoriji.

Iako se u Vladinom dokumentu ne navodi potencijalno raskidanje SOFA sporazuma, Atlantski savez u Crnoj Gori upozorio je Vladu, da bi, ukoliko raskine SOFA sporazum sa SAD, to moglo imati velike posledice po saradnju dvije države.

Iz Atlanskog saveza ukazuju da taj sporazum danas, kao i prilikom njegovog potpisivanja 2007. godine, prate brojne dezinformacije i manipulacije koje se plasiraju crnogorskoj javnosti.

Oni navode da SOFA ne može biti kočnica pridruživanju EU navodeći primjere Hrvatske ali susjedne Srbija, koje su ga potpisale još 2006. godine. Osim toga Srbija, kao i Crna Gora, takođe ima potpisan i SOFA sporazum sa NATO savezom, odnosno sa svakom članicom NATO.

Put Crne Gore do punopravnog članstva u NATO-u je trajao više od jedne decenije. Nakon ulaska u Partnerstvo za mir i potpisivanja Okvirnog dokumenta 2006., koji je bio prvi ugovorni odnos sa Alijansom, Crna Gora je u Akcioni plan za članstvo (Membership Action Plan - MAP) ušla 2009., a punopravna članica postala juna 2017. godine.

( Radio Slobodna Evropa )