Ucjenjivanju studenata se mora stati na kraj

Centar za građansko obrazovanje (CGO) podnio je Etičkom odboru Univerziteta Crne Gore (UCG) inicijativu za preispitivanje etičkog rada i postupanja profesora Duška Bjelice zbog primoravanja studenata da citiraju njegove objavljene radove.

CGO je, uz inicijativu, dostavio i dokumentaciju - više mejl prepiski studenata s Bjelicom, ali i njegovim saradnicima, iz kojih se jasno vidi da će njihovi radovi biti vraćeni ukoliko ne citiraju bivšeg predsjednika i člana Upravnog odbora UCG.

Prema svjedočenjima studenata, u koje su „Vijesti“ imale uvid, nakon što bi završili rad i više puta citirali Bjeličine i radove njegovih najbližih saradnika, visokoškolci su imali obavezu i da ga objave na svojim profilima na ResearchGate (akademska socijalna mreža) ili u jednom od dva časopisa kojim rukovodi bivši predsjednik i član UO - SportMont ili JASPE. I na taj način je, tvrde studenti u dopisima, Bjelica ostvarivao ogromnu citiranost.

CGO je inicijativom tražio da Etički odbor UCG utvrdi da li je bilo kršenja pravila Etičkog kodeksa UCG, na osnovu dokumentacije do koje je CGO došao.

„Iz dokumentacije proizlazi da su profesor Duško Bjelica i njegovi saradnici s Fakulteta za sport i fizičko vaspitanje tražili od studenata da u svojim radovima obavezno citiraju profesora Bjelicu, a sve u cilju sticanja lične koristi profesora Bjelice za obezbjeđivanje većeg broja citata, a za koji se na UCG isplaćivala posebna naknada. CGO koristi priliku da napomene i da je sporan osnov ovakve naknade, na što je i ranije ukazano u okviru analize Finansijska alhemija Univerziteta Crne Gore – uvid u finansiranje UCG od 2015. do 2019. godine“, navodi se u inicijativi CGO.

Iz te NVO preciziraju da član 6, tačka 18, Etičkog kodeksa UCG jasno propisuje odgovornost zbog povrede intelektualne svojine, odnosno da je “neprihvatljivo autorsko dopisivanje na radove činjeno iz servilnosti ili uticaja na druge radove s pozicije subordinacije ili drugog oblika zavisnosti i drugih pobuda”.

„Član 1 Etičkog kodeksa UCG predviđa profesionalnu odgovornost i u tom okviru cijenimo da je prekršen, jer pripadnici univerzitetske zajednice treba da budu vođeni principima slobode naučnog i umjetničkog stvaralaštva u duhu odgovornog, objektivnog i poštenog traganja za istinom, te sticanja i prenošenja znanja. Etički kodeks u članu 1, tačka 5, propisuje i da je “neprihvatljiva bilo koja vrsta djelovanja (lobiranje, zloupotreba pozicije autoriteta,...) u cilju stvaranja povlašćene pozicije pojedinaca ili grupe na štetu profesionalnih kriterijuma”, dok tačka 6 propisuje da su “neprihvatljive pojave i ponašanja u okviru univerzitetske zajednice, u nastavi i profesionalnom radu: korupcija, diskriminacija, uznemiravanje, sukob interesa, nelojalnost, neogovornost,...“, ističu iz CGO.

Iz CGO ukazuju na to da pripadnici univerzitetske zajednice imaju pravo i dužnost da ukažu na teže slučajeve naučnog nepoštenja svojih kolega, te je neophodno, shodno Etičkom kodeksu, procesuirati neakademsko ponašanje Bjelice, ali i osoba koje su u tom udruženom poduhvatu učestvovale.

„Akademsko osoblje dužno je da promoviše humanističke principe i ljudska prava, razvija intelektualne vještine, podržava razvoj tolerancije i otvorenosti i podstiče profesionalnu radoznalost. Javni interes ne smije biti ugrožen ili kompromitovan pojedinačnim ličnim interesom“, poručuju iz CGO.

Napominju i da shodno članu 2 Etičkog kodeksa akademsko osoblje ima odgovornost prema studentima i “ne smije uslovljavati ispunjenje nastavnih obaveza studenata i polaganje ispita kupovinom određene literature ili drugih nastavnih pomagala, seksualnim ponudama i ucjenama, kao i materijalnim i drugim iznudama”.

„Kako je nedvosmisleno propisano da akademsko osoblje ne smije ‘posredno ili neposredno iskorišćavati, zloupotrebljavati, ucjenjivati i diskriminisati studente, niti se prema njima ponašati na nedoličan ili drugi način koji vrijeđa njihovo dostojanstvo’, CGO očekuje da Etički odbor po ovoj inicijativi postupi u hitnom roku, kako bi se ovakve radnje pritisaka i uslovljavanja zaustavile, a štetne posljedice eliminisale u korist sudenata i zaštite integriteta UCG, ali i djelovalo preventivno za eventualne slične planirane radnje drugih članova akademskog osoblja“, zaključuje se u inicijativi dostavljenoj vršiocu funkcije rektora Vladimiru Božoviću i predsjednici Etičkog odbora Marini Rakočević.

“Vijesti” su ranije objavile da relevantni sagovornici smatraju da se Bjelica može dovesti u vezu s fenomenom koji je u javnosti prepoznat kao stvaranje ”citatnog kartela”, pojašnjavaći na koji način funkcionišu “citatne šeme”.

“U svakom zadatku i u svakom pisanom radu, koji budete imali kod profesora Bjelice, obavezno u popisu literature uvrstite njegovu bibliografiju, koju vam šaljem u prilogu mejla”, jedan je od upozoravajućih mejlova čelnih ljudi Fakulteta za sport studentima.

Ucjenjivao, neposredno i posredno uticao na studente

Iz CGO su uz inicijativu dostavili i i printskrinovanu mejl prepisku studenata s profesorom Bjelicom i njegovim saradnicima.

„Ta prepiska ukazije na ucjenjivačke, neakademske i disonantne tonove iz kojih se mogu vidjeti neposredni i posredni uticaji na kolege. Podsjećamo i da član 3 Etičkog kodeksa UCG propisuje: ‘u naučnim radovima, javnom djelovanju i u međusobnim odnosima akademsko osoblje je dužno njegovati kulturu argumentovanog dijaloga; nedopušteno je omalovažavanje ličnosti kolege; nedopuštena je neakademska retorika; nedopušten je laudativni pristup radovima drugih, ili uzdržavanje od kritike zbog ličnih interesa, ili ignorisanje tuđih radova zbog profesionalne ili lične netrpeljivosti; moralna je obaveza starijih kolega da mlađim kolegama pružaju pomoć u naučnom i obrazovnom radu, uz uvažavanje njihove lične i intelektualne autonomnosti’. CGO želi da vjeruje da će članovi Etičkog odbora znati da cijene dokazni sadržaj na pravi način, kako je jedino i razumljiv, i da utvrde odgovornost Bjelice“, precizirano je u inicijativi.

( Tina Popović )