Kineski prenatalni test izvor podataka o genima miliona žena

Prenatalni test kojem se podvrgavaju milioni trudnica širom svijeta razvila je kineska genetička kompanija BGI grupa u saradnji s kineskom vojskom i koristi ga kako bi prikupila genetske podatke, utvrdio je Rojters nakon pregleda javno dostupnih dokumenata.

Rojtersov izvještaj je prvi koji otkriva da je kompanija sarađivala s Narodnom oslobodilačkom vojskom (PLA) Kine u razvijanju i unapređivanju testa, koji se sprovodi u ranim fazama trudnoće, kao i razmjere skladištenja i analize podataka od strane BGI.

Sjedinjene Države smatraju napore BGI za analizu ljudskih genetskih podataka nacionalnom bezbjednosnom prijetnjom.

Kineska najveća genetička kompanija, BGI počela je plasiranje testova u inostranstvu 2013. godine.

Nazvan NIFTY, ovaj test je među najprodavanijim neinvazivnim prenatalnim testovima (NIPT).

Funkcioniše po principu skeniranja uzorka krvi trudnice kako bi se detektovale abnormalnosti i deformiteti kod fetusa u razvoju.

Do sada je preko osam miliona žena širom svijeta radilo BGI prenatalne testove, saopšteno je iz kompanije BGI. NIFTY se prodaje u najmanje 52 države, uključujući Britaniju, članice EU, Kanadu, Australiju, Tajland i Indiju, ali ne i Sjedinjene Države. Savjetnici američke vlade upozorili su u martu da velika banka genomskih podataka koju ima, stvara i analizira BGI grupa, uz pomoć vještačke inteligencije, može Kini pružiti ekonomsku i vojnu prednost.

BGI, kako piše Rojters, koristi preostale uzorke krvi poslate laboratoriji u Hong Kongu i genetske podatke iz testova za genetsko istraživanje i proučavanje populacije, potvrđeno je iz kompanije za Rojters.

Rojters je utvrdio da se genetski podaci za preko 500 žena koje su uradile test, uključujući žene iz Evrope i Azije, takođe čuvaju u Nacionalnoj Genetskoj Banci u Šenženu, koju finansira vlada Kine a kojom upravlja BGI.

Rojters nije pronašao dokaze da je BGI prekršio sporazum o privatnosti ili regulative, a iz kompanije tvrde da imaju potpisanu saglasnost i da uništavaju uzorke iz inostranstva i podatke nakon pet godina.

Prema regulativi iz 2016. uzorci i genetski nizovi iz testova koje su uradile Kineskinje čuvaju se najmanje tri godine, nakon čega žena može zatražiti brisanje podataka.

„Ni u jednoj fazi tokom testiranja ili procesa istraživanja BGI nema pristup ličnim podacima koji bi pomogli u identifikaciji klijenta“, saopšteno je iz kompanije.

Međutim, politika privatnosti koja se odnosi na test omogućava razmjenu podataka kada je „to direktno relevantno za nacionalnu bezbjednost ili bezbjednost nacionalne odbrane“ u Kini. Iz BGI je saopšteno da „od njih nikada nije traženo da pruže – niti su to ikada učinili – podatke iz NIFTY testova kineskim vlastima za potrebe nacionalne bezbjednosti ili nacionalne odbrane“.

Peking je u zakonskoj regulativi iz 2019. godine jasno naznačio da genetski podaci mogu biti pitanje nacionalne bezbjednosti, a od 2015. godine ograničio je stranim istraživačima da rade na analizi genetskih podataka kineskih državljana.

Za razliku od toga, SAD i Britanija su stranim istraživačima dale pristup genetskim podacima, u okviru politike „otvorena nauka“.

Unutar BGI prostorija u kontinentalnom dijelu Kine, na ogromnim ekranima ažuriraju se podaci kako pristižu uzorci iz testova trudnih Kineskinja u Kinesku nacionalnu banku gena, kazao je za Rojters naučnik koji je bio unutar postrojenja u Šenženu.

Na ekranima se takođe vide i lokacije žena.

Iz BGI je za britansku agenciju rečeno da projekat – „kineska milionom baza podataka“ – ne sadrži podatke o ženama izvan kontinentalne Kine.

Međutim, na osnovu pregleda podataka na internetu, Rojters je utvrdio da su podaci najmanje 500 žena koje su uradile NIFTY test, uključujući i neke van Kine, pohranjeni u kineskoj Nacionalnoj banci gena.

Na sajtu Banke gena navodi se da je „NIFTY baza podataka“ među njenim „bogatim izvorima bioloških podataka“.

Iz američkog Nacionalnog kontraobavještajnog i bezbjednosnog centra, koji je i ranije upozoravao na to da kineske firme prikupljaju zdravstvene podatke, kazali su za Rojters da žene iz inostranstva koje rade NIFTY treba da budu zabrinute zbog politike privatnosti koja omogućava da podaci budu proslijeđeni kineskim bezbjednosnim agencijama.

„Neinvazivni prenatalni testovi koje prodaju kineske biotehnološke kompanije imaju važnu medicinsku svrhu, ali takođe mogu da pruže drugi mehanizam za Narodnu Republiku Kinu i kineske biotehnološke kompanije za prikupljanje genetskih i genomskih podataka širom svijeta“, saopšteno je iz Centra.

Kinesko ministarstvo inostranih poslova saopštilo je da otkrića Rojtersa odražavaju „neosnovane optužbe i klevete“ američkih agencija.

Druge kompanije koje prodaju takve prenatalne testove takođe koriste podatke za istraživanje. Međutim, nijedna od njih ne djeluje u razmjerima u kojima djeluje BGI, kazali su naučnici i etičari i dodali da nijedna nije povezana s vojskom ili vladom neke države na način na koji je BGI povezan s vlastima u Pekingu.

BGI je počela da radi s kineskim vojnim bolnicama kako bi proučavala genome fetusa 2010. godine i objavila je više od deset zajedničkih studija s istraživačima iz PLA kako bi testirala i unaprijedila prenatalne testove, navodi Rojters na osnovu uvida u javna dokumenta.

Opšta vojna bolnica u Pekingu i Treći vojni medicinski univerzitet u ČongKingu sprovodili su klinička istraživanja o NIFTY testovima 2011. Sarađivali su s BGI istraživačima kako bi proširili spektar genetskih abnormalnosti koje test utvrđuje, navodi se u radovima objavljenim 2019. i 2020.

U jednom slučaju Opšta vojna bolnica je sarađivala s BGI na prvom kineskom prenatalnom testu za utvrđivanja dvorfizma, koji je BGI kasnije predstavila na tržištu.

Takođe, tokom BGI studije objavljene 2018. godine korišten je vojni superkompjuter za ponovnu analizu NIFTY podataka i mapiranje dominantnosti virusa kod Kineskinja, utvrđivanje indikatora mentalnih bolesti i izdvajanje podataka o tibetanskim i ujgurskim manjinama kako bi se utvrdile veze između njihovih gena i njihove karakteristike.

Pored genetskih informacija o fetusu i majki, proces testiranja takođe pruža uvid u lične informacije poput države iz koje je klijent, težine, visine, medicinske istorije. Ime klijenta se ne uzima, ističe Rojters.

Rojters je razgovarao s jednom ženom koja je uradila test 2020, 32-godišnjom službenicom u Poljskoj. Ona je kazala da je znala da bi njeni podaci mogli biti proslijeđeni kineskoj vladi, ili da je razumjela razmjere sekundarnog istraživanja koje sprovodi BGI, izabrala bi drugi test.

„Želim da znam šta se događa s tako osjetljivim podacima o meni, poput mog genoma i genoma mog djeteta“, kazala je žena koja se predstavila kao Emilija.

Rojters piše da BGI istraživanja takođe doprinose medicini, i da je ta kompanija smanjila cijenu sekvenciranja gena tako da sve veći broj univerziteta, kompanija i bolnica širom svijeta može pristupiti toj tehnologiji, koja je ključni pokretač na polju genomike.

Genetika je nauka o pojedinačnim genima; a genomika se bavi svim genima jedne osobe uključujući i njihovu međusobnu interakciju, kao i interakciju s okruženjem.

„Mada je BGI kompanija sa sjedištem u Kini, mi sebe smatramo dijelom globalne trke za okončanje pandemije kovida-19 i ključnim međunarodnim doprinositeljem napretku javnog zdravlja širom svijeta“, saopštila je kompanija dodajući da sarađuje s velikim brojem akademskih i istraživačkih organizacija ne samo u Kini, već i u SAD, Britaniji i Evropi.

Nepresušan izvor za genetsko mapiranje populacije

Više od decenije, naučnici širom svijeta tragaju za ekonomičnim načinom proučavanja genetskih profila cijelih populacija.

Tek nekoliko studija doprlo je do desetina hiljada učesnika, ali su svi veći napori stali usljed ogromnih troškova i logistike, napisali su istraživači iz BGI u naučnom radu objavljenom u magazinu „Cell“.

Preostali uzorci i podaci iz prenatalnih testova značili su da BGI može sprovoditi studije na, do sada, nezabilježenom nivou.

U radu objavljenom u naučnom časopisu, BGI istraživači su naveli da su sproveli do sada najveću studiju genetike kineske populacije – zahvaljujući 141.000 prenatalnih testova.

Testovi, kako su naveli „pružaju nepresušan izvor“ za razumijevanje kako su ljudski geni povezani s osobinama, kao i podložnost virusima.

To bi, kako su kazali, moglo pružiti „značajnu moć mapiranja“.

Istraživači su bili u mogućnosti da vide gene povezane s bipolarnim bolestima, šizofrenijom, imunom reakcijom i otpornošću na malariju. Mogli su da povežu gene s visinom i procentom tjelesne masnoće.

Takođe su mogli da prate viruse uključujući hepatitis B – za koji su utvrdili da je realtivno uobičajen među kineskom populacijom – i dva tipa virusa herpesa, za koje su kazali da preovladavaju među Evropljanima.

Profesor biologije na Univerzitetu Berkli u Kaliforniji, Rasmus Nilsen, savjetovao je istraživače iz BGI kako da izvuku informacije iz prenatalnih testova za potrebe studije.

„Nevjerovatno da je to uopšte moguće“, kazao je on za univerzitetski časopis 2018. „Na osnovu ogromnog broja uzoraka možete uraditi mapiranje kako bi utvrdili koje su to genetske varijante koje objašnjavaju ljudske osobine.“

Istraživači su takođe, mogli da prate genetske razlike između dominantne Han etničke kineske grupe i manjina uključujući Tibetance i Ujgure, i da posmatraju kretanja populacije i mješovite brakove uzrokovane politikom kineske vlade od 1949. Ovi podaci su kasnije proslijeđeni drugim kineskim istraživačima koji proučavaju kako „značajno drugačije“ genetske varijacije kod Ujgura utiču na njihovu reakciju na narkotike, navodi se u naučnom radu iz 2019.

Nilsen s Berklija je kazao za Rojters da on više ne radi za BGI. Nakon deset godina prekinuo je saradnju ubrzo nakon što je 2018. objavljena studija u časopisu „Cell“, zbog izmjena kineskog zakona koji je ograničio stranim istraživačima da rade s kineskim genomskim podacima.

„Stvari se zaista mijenjaju u Kini“, kazao je Nilsen za Rojters. „Nauka je nekada bila slobodna“.

Rojters nije pronašao dokaze da je BGI prekršio sporazum o privatnosti ili regulative, a iz kompanije tvrde da imaju potpisanu saglasnost i da uništavaju uzorke iz inostranstva i podatke nakon pet godina

Mogućnost da shvatite kako su fizičke karakteristike povezane s genima – dakle razumijevanje prave funkcije gena – je vrhunac genomike. Kada kombinujete velike količine genomskih podataka – uključujući one od majki i njihove nerođene djece – s medicinskim podacima i istorijom, to je zaista moćno, kazala je Ana Puljizi iz Centra za bezbjednost i nove tehnologije u Džordžtaunu, koja je do 2020. godine radila kao kontraobavještajni oficir američke vlade za Istočnu Aziju.

( Nada Bogetić )