Zašto je rušenje balkanskog kartela ključno u borbi protiv šverca droge iz Južne Amerike

Hapšenje 23 ljudi, podnošenje krivičnih prijava protiv 61 osobe za koje se vjeruje da su pripadnici balkanskog narko kartela koji Evropu snabdijeva kokainom, zapljena 2,6 tona kokaina, posljednji su rezultati akcija agencije Evropske unije Europol u suzbijanju takozvanog Balkanskog kartela koji se bavi švercom droge iz Južne Amerike, kako je saopšteno 27. septembra.

Prema ocjeni stručnjaka koji je govorio za Radio Slobodna Evropa, značaj Balkanskog kartela na ruti šverca droge iz Južne Amerike ogleda se u tome što je u taj posao uključen veliki broj ljudi, prije svega u poslu transporta, zbog velike količine droge kojom se trguje na toj ruti.

Međunarodna operacija suzbijanja Balkanskog kartela

Agencija EU Europol koja se bavi sprovođenjem zakona u borbi protiv teških međunarodnih zločina i terorizma objavila je da je podnijeto više od 60 krivičnih prijava protiv ljudi za koje se sumnja da pripadaju kriminalnim grupama na Balkanu koje švercuju drogu iz Južne Amerike.

Ova operacija je uključivala osam zemalja – Španiju, Hrvatsku, Srbiju, Nemačku, Sloveniju, Bosnu i Hercegovinu, SAD i Kolumbiju.

U akcijama je uhapšeno 13 osoba u Španiji, deset u Sloveniji, zaplijenjeno je 2,6 tona kokaina, 324 kilograma marihuane, 612.000 eura u gotovini i devet luksuznih vozila i pet motora.

Iz Ministarstva unutrašnjih poslova Hrvatske navode da je ova “izrazito mobilna organizacija” imala aktivne ogranke u nekoliko evropskih zemalja, a činili su je uglavnom kriminalci iz Srbije, Hrvatske, Crne Gore i Slovenije.

Europol je, inače, osnovao Operativnu radnu grupu u julu 2020. godine, koju čine spomenutih osam zemalja, a sa ciljem koordinacije zajedničke strategije usmjerene na razbijanje cijele mreže.

U okviru te grupe, španska policija došla je do obavještajnih podataka da je taj kartel za proljeće ove godine pripremao uvoz ogromnih količina kokaina iz Južne Amerike u Evropu. Španska policija je na osnovu ovih saznanja izvršila više racija u gradovima Taragona, Barselona, Đirona i Valensija u martu.

Slovenačka policija je takođe u maju nadležnim telima prijavila 48 pripadnika organizovane kriminalne grupe, a od toga je do sada uhapšeno ukupno deset osumnjičenih.

Šta je Balkanski kartel i koliki je njegov značaj?

Prema analizi nevladine Globalne inicijative protiv transnacionalnog organizovanog kriminala, postoji širok spektar igrača sa Zapadnog Balkana, prije svega iz Albanije, Crne Gore i Srbije, koji su umiješani u trgovinu kokainom iz Latinske Amerike.

„Oni ponekad rade zajedno, a povremeno, izgleda, među njima postoje nesuglasice, ali ipak oni načelno posluju bez mnogo buke, efikasno“, navodi se u izvještaju te organizacije „Transnacionalna hobotnica“ iz 2020. godine.

U izvještaju je identifikovano više grupa koje su se ovim poslovima bavili od 90-ih godina. Jedna od njih je „grupa Amerika“ koja se, prema navodima iz izvještaja, specijalizovala za logistiku i transport kokaina i heroina između Kolumbije, Sjeverne Amerike i Evrope. Ovu grupu predvodio je Mileta Miljanić koji je, prema pisanju medija, uhapšen u martu u Njujorku u Sjedinjenim Američkim Državama zbog posjedovanja oružja.

Šarićeva grupa, koja je dobila ime po svom lideru Darku Šariću, bila je odgovorna za transport velikih pošiljki (tona) kokaina iz Latinske Amerike u Evropu preko Balkana. Darku Šariću se u Srbiji sudi više od deset godina zbog šverca droge. Šarić i njegova grupa bili su 2020. osuđeni na višegodišnje zatvorske kazne, ali je pravosnažna presuda Apelacionog suda u Beogradu ukinuta, a predmet vraćen tom sudu na ponovno odlučivanje.

Grupa Sretena Jocića, prema izvještaju, djeluje na Zapadnom Balkanu, u Holandiji, Bugarskoj, Austriji, Turskoj i Njemačkoj, a „zadužena za direktnu saradnju sa kolumbijskim proizvođačima i distributerima kokaina u Kolumbiji kako bi se kokain dopremio u evropske luke putevima koji obuhvataju Kanarska ostrva“. U izvještaju se navodi da je grupa jačala nakon hapšenja Sretena Jocića (Joce Amsterdama) 2009. godine zbog sumnje da je umiješan u ubistvo.

U izvještaju se spominje i Beranska grupa, čijih je nekoliko istaknutih članova klana optuženo u Crnoj Gori 2004. godine zbog krijumčarenja 200 kilograma kokaina iz Venecuele u Srbiju preko italijanske luke Đoja Tauro i crnogorske luke Bar.

Takođe, prema izvještaju, nekoliko albanskih grupa organizovanog kriminala dio su trgovine kokainom iz Latinske Amerike u Evropu i bave se maloprodajom droge.

Prema navodima beogradskog kriminologa Dobrivoja Radovanovića, oko jedne trećine droge koja dolazi iz Južne Amerike prolazi kroz Balkanski kartel i on u tom smislu ima neki srednji značaj u lancu trgovine narkoticima.

„Ako računamo malo šire, onda možemo da podignemo taj nivo značajnosti jer ljudi sa Balkana služe i kao prevoznici za kartele koji nisu sa ovog prostora, nego iz Španije ili nekih drugih mediteranskih zemalja“, kaže on.

Radovanović kaže i da je broj ljudi koji se bavi prevozom i trgovinom narkoticima na Zapadnom Balkanu jako veliki zato što je količina droge koja se kreće iz Južne Amerike velika i zato što ima veliki broj konzumenata u istočnoj Evropi. Takođe, on smatra da je Zapadni Balkan pogodno tlo za djelovanje ovakvih grupa.

„Dva su razloga za to. Prvi je sposobnost ljudi sa Balkana u transportu, a drugi razlog je sprega narko kartela sa državama na Balkanu“, tvrdi Radovanović.

Vuk Cvijić, novinar nedjeljnika NIN, koji izvještava o radu kriminalnih grupa, smatra da su slabe institucije u državama Balkana pogodovale razvoju kriminalnih grupa.

„Imamo sumnje koje se ne rasvjetljavaju. U Srbiji se ne vodi nijedna istraga o sponi organizovanog kriminala i pojedinaca u institucijama“, navodi on.

U Srbiji je u toku postupak protiv Veljka Belivuka i pripadnika njegove grupe, koji se terete za teško ubistvo, otmicu, silovanje, neovlašćenu proizvodnju i promet droga. Opozicija je tražila da se ispitaju navodne veze Belivuka sa vrhom vlasti u Srbiji, a zvaničnici u Srbiji obećali su da će se ispitati njegove veze sa pojedincima iz vlasti i institucija.

Belivuk i njegovi navodni saradnici označeni su kao bliski "kavačkom" kriminalnom klanu.

Prema navodima iz izvještaja Globalne inicijative protiv transnacionalnog organizovanog kriminala, španski grad Valensija je bila od ključne važnosti za razvoj prvobitnog kotorskog kartela iz kog su nastali kavački i škaljarski klan.

„U tom gradu je 2014. iz stana Gorana Radomana (crnogorski državljanin) nestalo oko 200 kilograma kokaina. Rasprava oko toga šta se desilo sa drogom pokrenula je razmirice unutar kotorskog klana, koji se dalje podijelio na rivalske klanove – škaljarski i kavački“, navodi se u izvještaju.

Do sada je u međusobnim sukobima klanova život izgubilo preko 40 osoba.

Kako grupe balkanskog kartela djeluju?

„Većina kokaina koji se iz Latinske Amerike doprema u Evropu skladišti se u kontejnerima na velikim brodovima“, navodi se u izvještaju Globalne inicijative protiv transnacionalnog organizovanog kriminala.

Kako je u ovom izvještaju navedeno, pošiljke kokaina smještaju se u kontejnere sa svježim voćem i smrznutom voćnom pulpom, a budući da takve pošiljke sadrže lako kvarljivu robu koja se mora brzo transportovati, na ulaznim lukama ima manje kontrole.

U izvještaju se ističe da mornari iz Crne Gore imaju „nesrazmjernu ulogu u posadi brodova koji su dio trgovine drogom“. Prema izvještaju, četiri crnogorska mornara uhapšena su u Filadelfiji u junu 2019. godine zbog učešća u trgovini skoro 20 tona kokaina iz Latinske Amerike.

Prema izvještaju Globalne inicijative protiv transnacionalnog organizovanog kriminala iz 2021, droga se zatim u manjim količinama (od 3-10 kilograma) prevozi kroz Evropu u skrivenim pregradama u automobilima i kamionima.

Cvijić kaže da se u postupku protiv Šarića otkrilo da je njegova grupa kupovala kokain u Južnoj Americi bez posrednika.

„Oni su sami direktno kupovali od proizvođača, prije svega, kokain kao najzastupljeniju drogu koja donosi najveću zaradu i čak u jednom slučaju prodavali holandskoj grupi u Južnoj Americi“, kaže Cvijić.

Cvijić ističe da se promet droga uglavnom odvija pomorskim putem i to brodovima, gliserima i jedrilicama.

„Glavne kapije Evrope su Španija, Holandija i Italija. Tu se nalaze ogromne luke koje je teško kontrolisati“, kaže on.

Prema podacima Europola i Kancelarije za droge i kriminal Ujedinjenih nacija, 40 odsto kriminalnih grupa u Evropi uključeno je u trgovinu kokainom koji je u Evropi 2020. koristilo oko 4,4 miliona ljudi.

Zemlje proizvođači kokaina su Brazil, Kolumbija, Argentina, Bolivija, Ekvador i Peru.

Prema izvještaju Europola od 28. septembra, ilegalna trgovina oružjem usko je povezana sa trgovinom droga, posebno kokaina. U nekim slučajevima, kriminalne mreže razmjenjuju oružje za drogu, ali i koriste oružje da steknu i zadrže kontrolu nad unosnim tržištima droga.

( Radio Slobodna Evropa )