Republikanci uče od Orbana

Stiven Benon, bivši glavni strateg Donalda Trampa, opisao je jednom prilikom Viktora Orbana kao “trenutno najznačajnijeg čovjeka na sceni”. Mađarski samoproklamovani prvak neliberalne demokratije sada se još bolje pozicionira na američkoj populističkoj desnici.

Američki konzervativci su se nekada divili Orbanu sa distance. Sada žele da ga imitiraju izbliza. Razlog Orbanovog rasta u očima republikanaca takođe pruža uvid u način na koji ta partija planira da se vrati na vlast.

Ne radi se samo o reizboru Trampa 2024. godine - mada bivši američki predsjednik nije krio koliko zavidi Orbanu. Nakon što njemačka kancelarka Angela Merkel napusti funkciju, Orban će postati evropski lider sa najdužim stažom - ukupno 15 godina do sada. Budimpešta je prva, a često i jedina stanica na stranoj maršruti američkih konzervativnih mislilaca. U avgustu, Taker Karlson iz Foks njuza uradio je hvalospjevni intervju sa mađarskim liderom. Ostali, uključujući američkog konzervativca Roda Drehera i Patrika Denina sa Univerziteta u Notr Damu su veličali Orbana. Konzervativni odbor za političku akciju, koji organizuje najveće godišnje okupljanje američke desnice, planira konferenciju u Budimpešti 2022. godine, prvu koja će biti održana u Evropi.

Zašto je lider jedne male centralnoevropske zemlje tako privlačan konzervativcima u najbogatijoj svjetskoj demokratiji? Zato što Orban pokazuje kako je moguće prebaciti se na neliberalizam. Uspjeh podstiče imitaciju.

Prvi put kada je Orban bio na vlasti - 1998 - predvodio je partiju naklonjenu slobodnom tržištu. Poražen je 2002. Tada je njegova partija Fides imala dosta zajedničkog sa Reganovim republikancima. Kada se Orban vratio na vlast 2010. godine, bila je to drugačija ideologija. On je bio “Tramp prije Trampa”, kako je to jednom kazao Benon. Libertarijanska filozofija je zamijenjana politikom indignacije. Evropski identitet je ustupio mjesto priči o odbrani mađarske hrišćanske civilizacije. Novi Orban je postao neprijatelj nezavisnih medija, sudova i univerziteta. Takođe je postao glavni evropski progonitelj imigranata.

Za razliku od Trampa, koji je obećao da će izgraditi zid na granici između SAD i Meksika, ali je to obećanje samo djelimično ispunio, Orban je mađarske južne granice ogradio bodljikavom žicom. Orban je 2015, godinu pošto je njegova partija osvojila dvotrećinsku većinu koja mu je bila potrebna za izmjenu mađarskog ustava, kazao: Svjedoci smo završetka liberalnog blebetanja. Jedna era se bliži kraju”.

Još se ne zna da li je bio u pravu. Međutim, za američke konzervativce mapa puta koju je on ucrtao je previše bitna da bi je ignorisali.

Orbanov primjer je dvostruko koristan. Periferija Mađarske je iznenađujuće dobar primjer za republikanska uporišta malih gradova i ruralne Amerike. Isto kao što je Orban pothranjivao gnušanje prema umreženim metropolama poput Brisela, Berlina i Pariza, tako se današnji republikanci obrušavaju na Njujork, Čikago i Los Anđeles. Republikanske američke države primaju veću finansijsku podršku od demokratskih država - fiskalni transfer iz urbane u neurbanu Ameriku raste svake godine. Mađarska, takođe, zavisi od dotacija iz EU. I jedni i drugi mrze kosmopolitsku ruku koja ih hrani.

Orban je okrenuo mađarski izborni sistem protiv opozicionih partija i pokazao kako osvojiti apsolutnu većinu bez podrške većine glasača. Na izborima 2018. godine, Fides je osvojio 67 odsto poslaničkih mjesta sa 49 odsto glasova. Orbanov model upravljanja je još relevantniji. Nakon što je učvrstio moć, bio je izuzetno darežljiv prema saveznicima na račun sredstava iz EU. Skoro polovina državnih ugovora u Mađarskoj ima samo jednog ponuđača. To bi bilo teško imitirati u saveznoj demokratiji veličine SAD. Međutim, ima dosta stranica u Orbanovoj knjizi koje je moguće preslikati, uključujući i onu kako pobijediti u kulturološkom ratu sa urbanim elitama.

Ova ljubavna afera američke desnice mogla bi nadživjeti Trampa. Prošlog mjeseca, Majk Pens, bivši potpredsjednik, i mogući kandidat na izborima 2024, posjetio je Mađarsku i pohvalio Orbanove politike koje se odnose na porodicu. Na hrišćanskoj desnici Orban se smatra anti-LGBTQ, protivnikom imigracije i braniteljem zapadne civilizacije. U trenutku kada raste broj graničnih prelaza između SAD i Meksika, kao i otpor prema raznovrsnijem nastavnom programu u američkim školama, uključujući “teoriju kritične rase”, Orbanov priručnik je previše aktuelan da bi bio ignorisan. Strategija mađarskog lidera bi se mogla pokazati jednako relevantna za budućnost republikanaca kao i sam Tramp.

Članak je preuzet iz “Fajnenšl tajmsa”

Prevela: N. Bogetić

( Edvard Lus )