Sukob koji bi mogao definisati deceniju

Prošle nedjelje, kineski nacionalistički “Global tajms” promijenio je retoriku o Tajvanu. List je objavio da je sada više pitanje “kada” će se dogoditi vojna ofanziva Pekinga za zauzimanje ostrva nego “hoće li se ona desiti”.

”Vol strit žurnal” je objavio da je Pentagon počeo sa rotacijom ograničenog broja pripadnika američkih specijalnih snaga i marinaca u Tajvanu u cilju obuke lokalnih snaga, u očigledno namjernoj poruci američkih zvaničnika kao odgovor na kinesku retoriku i vojno pozicioniranje.

Tajvanski ministar odbrane Čiu Kuo-čeng sada upozorava da bi Peking mogao biti spreman da krene u opštu invaziju do 2025. godine, opisujući aktuelne tenzije kao najgore u zadnjih 40 godina. Kina šalje sve veći broj aviona u vazdušni prostor Tajvana, uključujući i skoro 150 tokom prošlonedjeljnog kineskog prazničnog vikenda.

Sudbina ostrva - koje Kina smatra odbjeglom pokrajinom - sada je u fokusu razgovora na relaciji Kina-SAD, i smatra se pokazateljem sudbine šireg regiona. Druge sile, poput Japana, Australije i Vijentama strahuju da bi ako Tajvan padne u ruke Kini to moglo otvoriti vrata za dalje poteze Kine u njenim pretenzijama širom regiona.

To je narativ koji Peking po svoj prilici podstiče. Kineski predsjednik Si Đinping je prošle subote obećao da će završiti “istorijski zadatak ujedinjenja domovine”.

To je donekle blaži ton od onog iz juna, kada je obećao da će “zgaziti” sve pokušaje za ostvarivanje direktne nezavisnosti. Peking često tvrdi da druge države obavezuje njegova politika “jedne Kine”, smatrajući vladu u Tajpeiju - prvobitno kinesku nacionalističku vladu u egzilu nakon pobjede komunista 1947. godine - nezakonitim entitetom.

Međutim, ostala retorika i postupci su postali mnogo agresivniji. “Global tajms”, tabloid na engleskom jeziku koji prenosi najagresivnije glasove u Pekingu, prenio je prošle nedjelje više članaka u kojima se govori o prijetnji konfliktom.

Prisustvo nekoliko desetina pripadnika američkih specijalnih snaga i marinaca, navodi list, predstavlja svojevrsnu “invazija” na kineskoj teritoriji, a urednik lista Hu Siđin je sugerisao da SAD pošalju na Tajvan vojnike u uniformi da bi ih onda Peking “ubio” vazdušnim napadom.

Ujedinjene silom?

U drugom članku, on je tvrdio da prisustvo američkih vojnika daje Kini opravdanje da krene u “ponovno ujedinjenje silom”. Međutim, Vašington se nada da prisustvo malog broja vojnika djeluje kao obuzdavajući faktor za Peking.

Tokom proteklih nekoliko decenija, Peking je bio izuzetno efikasan u ubjeđivanju nekoliko preostalih država koje priznaju Tajvan da povuku ta priznanja, takođe vršeći pritisak na avio i multinacionalne kompanije da navedu Tajvan kao dio Kine. Međutim, do prije dvije godine svaka vrsta vojne akcije smatrana je relativno dalekom.

To se sada mijenja. Nakon što je proširila domet na većinu Južnog kineskog mora kroz stvaranje vještačkih ostrva, Narodna oslobodilačka vojska Pekinga i njena mornarica sprovode aktivnosti koje su usmjerene protiv Tajvana. One uključuju obuku za upotrebu civilnih brodova i kopnenih trupa, što dramatično jača vodozemne kapacitete Pekinga i takođe pruža opciju tajnih iskrcavanja vojske.

Snimci sa komercijalnih satelita takođe pokazuju značajnu građevinsku aktivnost u tri kineske vazduhoplovne baze blizu Tajvana. Građevinski radovi su počeli početkom 2020. i nastavljeni su tokom pandemije, što je vjerovatno pokazatelj koliko Peking te radove smatra priotritetnim.

Strateška dvosmislenost

Vašington je dugo sprovodio politiku “strateške dvosmislenosti” po pitanju Tajvana, ostavljajući nejasnim to da li bi Sjedinje Države vojno reagovale u slučaju konflikta. Analitičari unutar i van američke vlade, kao i šire, razglabaju šta bi se zapravo dogodilo naročito ukoliko bi američki vojnici bili povrijeđeni ili stradali.

Dok bi se Peking vjerovatno nadao da će okončati konflikt munjevitom brzinom, Tajvan želi da to oteža, povećavajući svoj budžet za odbranu i investirajući u protivvazdušne i pomorske rakete. Međutim, pravo pitanje je da li bi SAD tada odlučile da krenu u vojnu intervenciju - ili da li bi Peking odlučio da udari na snage SAD u regionu u okviru izenadnog napada.

U trenutku kada rivalitet između SAD i Kine sve više dominira u razmišljanju Vašingtona i šire, američki azijski i drugi saveznici vjerovatno žele da se Kini nametne realna cijena eventualnog napada na Tajvan, bilo u vidu finansijskih sankcija ili otvorene ili tajne vojne aktivnosti. Međutim, teško je procijeniti kako bi to moglo izgledati.

Svaki konflikt bi dodatno poremetio ionako iscrpljene globalne lance snabdijevanja i dramatično uzdrmao industriju poluprovodnika u kojoj je Tajvan glavni proizvođač.

Dok se vojno raspoloženje u Vašingtonu i Pekingu već okreće ka potencijalnom ratu, rast tenzija oko Tajvana je već dostigao nivo urgentnosti. Unutar SAD rastu pozivi da Pentagon da prioritet Aziji u odnosu na Evropu, potencijalno povlačeći snage koje se trenutno suočavaju sa Rusijom i da se oslone na evropske saveznike da će popuniti tu prazninu. Pojedini strahuju da bi Rusija mogla krenuti u konvencionalni ili nekonvencionalni napad na Evropu u isto vrijeme kada bi Kina napala Tajvan, što bi podijelilo snage SAD na dva fronta.

Ukoliko Peking namjerava da djeluje u skladu sa svojom retorikom, tajvanski sukob bi definisao deceniju. Ukoliko dođe do šire eskalacije, onda bi mogao da definiše vijek.

Prevela: Nada Bogetić

( Piter Eps )