Strah od obnove međuvjerskog nasilja u Libanu

Posljednje izbijanje nasilja u Bejrutu je podsjetilo na haotičan 15-godišnji libanski građanski rat po vjerskim linijama, s upozorenjem da bi zemlja koja je već usred jedne od najgorih ekonomskih kriza, mogla ući u novu i potencijalno dublju krizu zaoštravanjem tenzija između muslimanskih i hrišćanskih grupa, pišu svjetski mediji.

Buđenje sjećanja na građanski rat

Liban već dvije godine prolazi kroz jedan od najgorih finansijskih kolapsa u modernoj istoriji – pet miliona stanovnika te zemlje trpi bankarsku krizu, hiperinflaciju, hroničnu nestašicu goriva, ali i posljedice političkih sukoba koji su u četvrtak, 14. oktobra, eruptirali u smrtonosni okršaj u centru Bejruta, ističe Tajms (The Times).

Sedam ljudi je poginulo, dok su desetine povrijeđene kada su snajperisti pucali na učesnike skupa koji su organizovali Hezbolah, iza koga stoji Iran, i njegovi šiitski saveznici Amal, čije su pristalice uzvratile vatru kalašnjikovima i raketnim bacačima u pucnjavi koja je trajala četiri sata.

Hezbolah i Amal okrivljuju Libanske snage, stranku maronitskih hrišćana, da su njeni sljedbenici prvi pucali, dok predstavnici te partije kažu da je Hezbolah podstakao nasilje, u okviru šireg "udara protiv države".

Sukobi su se, kako piše londonski list, odigrali na bivšoj liniji fronta između hrišćanskih i muslimanskih milicija tokom libanskog građanskog rata 1975-90, budeći sjećanja na taj sukob.

Libanska vojska je saopštila da je uhapsila 19 osumnjičenih, uključujući ljude "s obje strane", ali do sada nije precizirala ko je prvi pucao.

Tenzije zbog istrage o eksploziji

Za stanovnike Bejruta koji usred višedecenijske ekonomske krize obnavljaju grad poslije prošlogodišnje razorne eksplozije u luci, obračun prošle nedjelje bio je upozorenje na predstojeće nevolje, ukazuje Fajnenšl tajms (The Financial Times).

Najžešće nasilje u libanskoj prijestonici u protekloj deceniji, koje je podsjetilo na 15-godišnji građanski rat tokom kojeg su oružane grupe mobilisane po verskim linijama, izazvano je tenzijama oko sudske istrage o eksploziji stotine tona loše uskladištenog amonijum-nitrata u luci prošle godine, kada je poginulo više od 200 ljudi.

Procurjeli dokumenti pokazuju da su mnogi zvaničnici znali za opasnost koju predstavljaju opasne hemikalije, ali da ništa nisu preduzeli, ukazuje britanski list, navodeći da zbog toga istraga nailazi na žestok otpor uticajnih političara koji se plaše da bi mogli izgubiti imunitet od krivičnog gonjenja, pa čak i da bi mogli biti poslati u zatvor.

Hezbolah i Amal poslali su pristalice na ulice 14. oktobra u prikazu sile pozivajući na smjenu sudije Tareka Bitara koji vodi istragu, s optužbama da politizuje slučaj. Bitar, drugi sudija koji vodi istragu, zasad je optužio niz bivših ministara i bezbjednosnih zvaničnika, uključujući saveznike Hezbolaha, za nemar. Optuženi su uzvratili pravnim mjerama i žalbama koje su poremetile istragu, mada su ih na kraju odbacile druge sudije.

Iako još nije jasno šta se dogodilo prošle nedjelje, s produbljavanjem libanske krize analitičari upozoravaju da bi moglo doći do novog nasilja.

Nadomak povratka u anarhiju

Većinom vremena, 2,5 miliona stanovnika Bejruta koji predstavljaju ogromnu etničku i vjersku raznolikost, žive jedni pored drugih, slažu se i posluju međusobno pa se čak i venčavaju izvan svojih vjerskih grupa, ali su sukobi prošle nedjelje, otkrili tenzije koje vrebaju ispod površine u gradu koji i dalje progoni 15-godišnji građanski rat, piše Njujork tajms (The New York Times).

Stambene zgrade i dalje nose ožiljke građanskog rata, tokom kojeg su se međusobno borile vjerske milicije muslimana, hrišćana i drugih. Iako je odavno izbrisana, skoro svi znaju putanju "zelene linije" koja je podijelila grad između hrišćanskog istoka i muslimanskog zapada tokom godina neprijateljstava.

Upravo blizu te nevidljive granice, ističe Njujork tajms, 14. oktobra su izbile borbe kada su snajperisti s visokih zgrada pucali na šiite koji su išli na protest.

Nasilje se, podvlači list, odigralo u pozadini razornih političkih i ekonomskih kriza zbog kojih mnogi stanovnici imaju osećaj da nije ostalo puno od države koja bi ih štitila, što je kod njih samo povećalo osjećaj lojalnosti i zavisnosti od njihove vjerske pripadnosti.

Mir je u velikoj mjeri vraćen na ulice Bejruta poslije sukoba u četvrtak s patrolama specijalnih snaga libanske vojske, ali je poslije ekonomskog sloma i decenija loše vladavine, kako piše Volstrit džurnal (The Wall Street Journal), iznenadni izliv nasilja podsjetio na to koliko je Liban blizu povratka u anarhiju koje je definisalo tu državu više od 15 godina.

Liban ima drugu najveću godišnju stopu inflacije u svijetu od skoro 158 odsto. Meso, živina i benzin su postali preskupi za većinu ljudi, dok je valutna kriza urušila kupovnu moć u zemlji gde je minimalna mjesečna plata na oko 25 eura.

Struja dolazi na jedan ili dva sata dnevno, što mnoge primorava da se oslanjaju na privatne generatore, ali s hiperinflacijom i to je luksuz koji samo privilegovani mogu da priušte.

Aktivisti i politički analitičari okrivljuju političke moćnike za tekuću katastrofe, ističe američki list. Od 1990. formula podjele vlasti uravnotežila je glavne političke i vjerske frakcije u Libanu, pri čemu su kompromisnim dogovorom gospodari rata i vođe milicija zamijenili uniforme odijelima, a činove za funkcije u vladi.

Parlament i visoki položaji u vlasti su podijeljeni između hrišćana i muslimana. Predsjednik parlamenta uvijek je šiit, premijer sunit, a predsjednik zemlje hrišćanin. Oni su, ukazuje Volstrit džurnal, pretvorili državu u sredstvo za zaštitu i usluge svojim pristalicama, cementirajući vjerske podjele koje su državu dovele skoro na ivicu uništenja.

Prijetnja produbljavanjem krize

Nedavno imenovanje novog premijera u Libanu, poslije više od godinu dana političkih sporenja, donijelo je makar tračak nade zemlji na koljenima, ali se onda dogodio sukob u kojem je isparila svaka nada u preokret, pošto djeluje da Liban ulazi u novu i potencijalno dublju krizu, piše Vašington post (The Washington Post).

Mada niko ne očekuje otvoreni građanski rat kakav je harao Libanom od 1975. do 1990, sukob 14. oktobra je rasplamsalo strahove da će tinjajući građanski i vjerski sukobi na neodređeno vrijeme odložiti rješenja brojnih drugih problema s kojima se Liban suočava, ukazuje list, dodajući da je zemlja polarizovana između hrišćana koji podržavaju nastavak sudske istrage i šiita koji podržavaju pozive na njegovu smjenu.

Iako je nasilje obuzdano, politički analitičari ukazuju da je postavljena pozornica za potencijalno produžen period političke paralize. Hezbolah ne odustaje od zahtjeva za smenu, dok predsjednik Mišel Aun (Michel Aoun), hrišćanin, i novi premijer Nadžib Mikati, sunita, stoje uz Bitara. Bez kompromisa vlada neće moći da se složi oko koraka neophodnih za izvlačenje Libana iz bijede, uključujući političke i ekonomske reforme koje traži Međunarodni monetarni fond (MMF) da bi otključao hitno finansiranje neophodno ovoj državi. A ako bi predsjednik i premijer popustili pred pozivima Hezbolaha za smjenu Bitara, vlada bi verovatno izgubila podršku SAD i drugih zapadnih saveznika, koji insistiraju na transparentnoj istrazi o eksploziji u luci i čija je podrška od vitalnog značaja za pomoć MMF-a.

Budući da bi parlamentarni izbori trebalo da budu početkom sljedeće godine, vjerovatno je da tenzije uskoro neće popustiti, kažu analitičari, jer one koriste interesima i Hezbolaha i Libanskih snaga da podstaknu vjerska osjećanja među Libancima koji su duboko razočarani političkim sistemom koji je u osnovi urušene privrede i propale države.

S druge strane, ukazuje Vašington post, nastavak nemira takođe bi mogao da dovede do odlaganja izbora, čime bi se produžila sadašnja pat pozicija i ostanak sadašnjeg parlamenta u kojem Hezbolah i njegovi saveznici imaju većinu.

RADIO SLOBODNA EVROPA

( Radio Slobodna Evropa )