”Gatački ris” za sva vremena vezao Nikšić i Gacko
Povodom 200 godina od rođenja i 110 godina od smrti Stojana Kovačevića upriličen okrugli sto “Stojan Kovačević - branič svoga roda”
Poznati hajdučki harambaša i junak jedne epohe, Stojan Kovačević, “vjenčao” je, kako je kazao predsjednik Opštine Nikšić, Marko Kovačević, opštine Nikšić i Gacko za sva vremena, “vezao” ih neraskidivim vezama, koje su i ranije postojale, pa je nekako bio i logičan slijed da povodom 200 godina od njegovog rođenja i 110 godina od smrti, zajedno organizuju okrugli sto pod nazivom “Stojan Kovačević - branič svoga roda”.
”Stojan Kovačević je bio jedan narodni duh, nemir koji nikada nije pristajao na one kompromise na koje su, pod pritiscima i od straha od velikih sila, morali pristajati oni koji su tada vladali Srbijom i Crnom Gorom. On se nikada nije smirivao. Uvijek se borio i bio je ona riječ, ona snaga koja je izvirala iz samog naroda i koja nam je uvijek pokazivala gdje je to pravi put kada politika zamagli vidike”, kazao je Kovačević na okruglom stolu koji je organizovan u nikšićkoj Gradskoj kući.
Podsjetio je da je Stojan neprekidno ratovao od 1852. do 1882. godine, da je bio jedan od najuspješnijih vođa u ustanku 1882. protiv austrougarske okupacije Bosne i Hercegovine.
Prema riječima istoričara, dr Vasilja Jovovića, Kovačević se isticao neobičnom hrabrošću, smjelošću i umješnim komandovanjem, a njegova slava nadmašila je okvire Crne Gore i Hercegovine.
”Život Stojana Kovačevića bio je tijesno vezan za borbu protiv turske i austrijske vlasti, a takođe i specifičnim odnosom sa crnogorskim vladarem Nikolom Petrovićem”, kazao je Jovović.
Podsjetio je da je Kovačević bio učesnik bitke na Grahovcu u kojoj se istakao hrabrošću, kao i u klancu Duga nikšićka, pri drugom pohodu Omer-paše Latasa na Crnu Goru, da je zbog hajdukovanja po Pivi, Banjanima i Drobnjacima i remećenja odnosa sa Turcima došao u sukob sa crnogorskim knjazom Nikolom.
Po želji kralja Nikole trebalo je da bude sahranjen pored Sabornog hrama Svetog Vasilija Ostroškog, ali zbog njegovog političkog angažovanja u partiji klubaša sahranjen je pored Petrove crkve. Tek su 1956. godine Stojanove kosti prenesene i sahranjene pored hrama Sv. Vasilija.
”Sa južne strane hrama sahranjen je Novak Ramov Jovović, veliki crnogorski junak, a sa sjeverne strane Stojan Kovačević. Zbog svog junaštva proslavio se među cijelim slovenskim svijetom. Ruska slovenofilska dobrotvorna društva u Petrogradu i Odesi izabrala su ga za počasnog člana. Od strane knjaza Nikole odlikovan je Ordenom Danilovog krsta I reda. Bio je inspiracija mnogim piscima. Aleksa Šantić je u njegovu čast ispjevao pjesmu ‘Stojan’, a Radovan Bećirović Trebješki ‘Pogibija Jafer-bega Čengića’”, kazao je Jovović.
Predsjednik Opštine Gacko, dr Ognjen Milinković, podsjetio je da je hajdučki harambaša rođen u selu Srđevići kod Gacka 1821, a da je umro u Nikšiću 1911. godine.
”Priča o Stojanu Kovačević je priča o bratstvu i o istoriji. On je svojim životom i borbom posvjedočio bratstvo Nikšićana i Gačana, Hercegovaca i Crnogoraca, ustvrdio je potpuno to naše jedinstvo jednovjerne, jednokrvne, jednojezične braće, koja nijesu ništa drugo nego jedno”, kazao je Milinković.
Istakao je da je Nikšić bio i ostao za Gačane i Hercegovce nešto važno i veliko.
Direktor JU Informativno-kulturni centar Gacko, mr Aleksije Grgur, kazao je da je period druge polovine 19. vijeka u Gacku prepoznat kao “Stojanov vakat”, a da je našao u crnogorskoj štampi da su ga nazivali “gatačkim risem”.
”On je čovjek koji se uklapa u priču lučonoše slobode. Njegovo ime u Hercegovini, a nadam se da će tako uskoro biti i u ovim krajevima Crne Gore koji su vezani za Stojana Kovačevića, predstavlja simbol istrajnosti, borbe, hrabrosti i volje za slobodom. On u svom vremenu, ali i danas, predstavlja putokaz za slobodu i jedan je od onih zbog kojih se Crna Gora i Hercegovina nikada neće razdvojiti”, kazao je Grgur i dodao da je Stojanov put bio put golgote, ali i put slave.
Voditeljka programa, koji su organizovali JU Muzeji i galerije Nikšić, Opštine Nikšić i Gacko i Crkvena opština Nikšić, u sklopu novembarskog repertoara Nikšićke kulturne scene, bila je Svetlana Tomić.
I u Gacku je održana svečana akademija posvećena Stojanu Kovačeviću, a glavni inicijator da se u ove dvije opštine organizuje veče posvećeno ovom junaku bila je lokalna uprava grada pod Trebjesom.
( Svetlana Mandić )