The Spy Game: Zbog čega Bijelu kuću brine ‘nedostupnost’ Kine?

Nedostatak vrhunskih obavještajnih podataka o užem krugu kineskog predsjednika Si Đinpinga frustrira visoke zvaničnike Bajdenove administracije koji se bore da preduprijede naredne korake Pekinga, tvrde sadašnji i bivši zvaničnici koji su pregledali najosjetljivije izvještaje američkih obavještajnih službi.

Ti zvaničnici, koji su tražili da ostanu anonimni usled razgovora o osjetljivim temama, kažu da Kina postaje sve teža meta. Raste potražnja za informacijama oko Sijevog donošenja odluka, dok se tenzije sa SAD-om pojačavaju oko mnogih pitanja, od Tajvana do visoke tehnologije.

Ta realnost dolazi nakon što su zvaničnici i Trampove i Bajdenove administracije rekli da su iznenađeni brzim potezima Pekinga da konsoliduje kontrolu nad Hongkongom, demonstrira vojnu moć preko Južnog kineskog mora, ograničava istrage o porijeklu Covid-19, potkopava kineske kompanije javnosti u SAD i pojačavaju hakovanje protivnika, piše Blumberg.

Sadašnji i bivši zvaničnici naglašavaju da su se američke špijunske agencije dugo borile da pruže uvid koji kreatori politike traže o Kini. Prepreke sa kojima se suočava američka obavještajna zajednica su duboko ukorijenjene — Peking je nanio značajnu štetu američkim špijunskim mrežama u Kini prije Sijevog predsjedavanja, čak i one osnovne, uključujući kontinuirani nedostatak govornika mandarinskog. „Naša ljudska špijunska mreža zaostaje decenijama“, rekao je bivši savjetnik za nacionalnu bezbjednost.

Džon Bolton je u intervjuu na pitanje o Kini kazao da se nikada ne osjeća da ima dovoljno obavještajnih podataka. “Uvijek sam voljan da čujem više, nikad nisam zadovoljan. Nijedan donosilac odluka ne bi trebalo da bude.”

Dok Bajdenova administracija više nastoji da preusmjeri svoju spoljnopolitičku strategiju ka suprotstavljanju Kini, direktor Centralne obavještajne agencije Bil Barns je prošlog mjeseca najavio stvaranje ‘Misije Kineskog Centra’ kako bi se fokusirao na „sve više neprijateljsku kinesku vladu“.

Neki od ljudi sa kojima je Blumberg razgovarao rekli su da su takve najave više simbolične nego suštinske i da ih treba potkrijepiti povećanjem potrošnje i osoblja kako bi imali kredibilitet. Zvaničnici CIA su odbili da komentarišu.

Nekoliko sadašnjih i bivših zvaničnika kaže da se problem sa nedostatakom američkih obavještajnih podataka pogoršava, što je problem koji dolazi kada 68-godišnji Si pokušava (i uspijeva) da učvrsti svoje nasleđe zajedno sa bivšim liderima Mao Cedungom i Deng Sjaopingom na ključnom sastanku Komunističke partije u Pekingu. Taj skup, jedna od posljednjih prepreka prije nego što će Si vjerovatno obezbijediti treći mandat na čelu stranke sledeće godine, odvija se uz malo uvida SAD u neka osnovna pitanja, kao na primjer, ko će biti njegov eventualni naslednik. I to dolazi nakon nekih visokoprofilnih obavještajnih kritika o drugim temama, uključujući neuspješna procjena brzog preuzimanja vlasti talibana u Avganistanu.

Kritike na račun obavještajnih informacija o Kini najviše utiču na CIA, koja ima primarnu odgovornost za regrutovanje špijuna i koja je vidjela da je njena mreža ozbiljno oštećena prije više od jedne decenije, I to najviše kontraobavještajnim naporima Pekinga. Te napore detaljno je opisao Njujork tajms 2017. godine, koji je rekao da je Kina pogubila čak desetak američkih izvora, a da su ostali zatvoreni, što je predstavljalo jedno od najgorih udara na američke špijunske mreže.

Portparol kineskog ministarstva spoljnih poslova Džao Liđijan osudio je stvaranje ‘Misije Kineskog Centra’ od strane CIA kao „tipičan simptom hladnoratovskog mentaliteta“. SAD „treba da posmatraju razvoj Kine i naše odnose u objektivnom i racionalnom svijetlu i prestane da čini stvari koje su štetne za međusobno povjerenje i saradnju“, dodao je on.

Ali za vodeće ‘potrošače’ obavještajnih podataka u Bajdenovoj administraciji – grupu koja uključuje najviše visoke zvaničnike sa pristupom visoko povjerljivom dnevnom izveštaju predsjednika – snažniji zaokret ka Kini se ne dešava dovoljno brzo. Prošle nedjelje Pentagon je rekao da sada vidi da kineski nuklearni arsenal raste brže nego što se predviđalo, što je posljednja u nizu pojačanih procjena globalnih ambicija Pekinga.

Fokus sa devet lidera na jednog

Sijevi sveobuhvatni napori da promijeni kinesku unutrašnju politiku i konsoliduje svoju kontrolu takođe su uzeli danak na američke obavještajne službe. Prelazak sa sistema „kolektivnog” rukovodstva pod bivšim predsjednicima Đijang Ceminom i Hu Đintaom ka sistemu kojim dominira Si znači da je CIA morala da pređe sa fokusa na unutrašnje krugove od sedam ili čak devet najviših lidera na, zapravo, samo jednog.

Čak i prije Sija, kineski politički sistem je bio veoma tajnovit i organizovan korišćenjem sistema „pećnih cijevi” gdje informacije teku do najviših lidera, ali se rijetko šire unutar sistema. Kinesku akademiju, medije i organizacije civilnog društva blisko kontroliše vlada, što dodatno otežava izazov izvještavanja o zemlji. Oni koji imaju uvid u obavještajne podatke često ne prepoznaju ozbiljnost ovih izazova. Bivši američki zvaničnici su objasnili i da možda imaju nerealna očekivanja o tome koji se zaključci mogu izvući iz bilo koje sirove obavještajne podatke prikupljene na terenu.

Sijeva široka antikorupcijska kampanja, koja je kaznila više od 1,5 miliona zvaničnika, takođe je dovela do veće kontrole prihoda kineskih zvaničnika, čineći isplate potencijalnim izvorima daleko problematičnijim, rekla su dva bivša zvaničnika.

Zašto je Kina 'tvrda meta'

Uprkos istoriji Kine kao „tvrde mete“ za prodiranje CIA, agencija postoji upravo da bi prevazišla takve izazove, bilo da se radi o dešifrovanju vođstva Al Kaide ili režima Kim Džong Una u Severnoj Koreji.

Štaviše, agencija je bila u stanju da pruži značajne uvide u gornji dio kineskog političkog sistema još prije deset godina, rekao je jedan bivši obavještajni zvaničnik. Njena sposobnost da prodre u kinesko rukovodstvo vremenom je oslabila, ali trenutna sposobnost agencije da to učini je i ograničenija, rekao je taj zvaničnik.

Drugi bivši zvaničnik rekao je da bi, ako bi on danas sjedio u Situacionoj sobi Bijele kuće, njegovi prioritetni zahtjevi obavještajne zajednice bili usredsređeni na: projekcije za jačanje kineske mornarice; sajber i sposobnosti vještačke inteligencije; Sijevi planovi za Tajvan i bolje obavještajne podatke o strategiji Pekinga za Južno kinesko more. Ova osoba je rekla da Trampova Bijela kuća takođe nema dobre obavještajne podatke o kineskoj strategiji prema Vijetnamu, Indiji i Severnoj Koreji.

Frustracije zvaničnika administracije odražavaju javne ocjene iz Kongresa

U djelimično redigovanom izveštaju Obaveštajnog odbora Predstavničkog doma iz septembra 2020. zaključeno je da američke špijunske agencije nisu uspele da se izbore sa višestrukim izazovima koje je postavila Kina i da su bile previše fokusirane na tradicionalne mete kao što su terorizam ili konvencionalne vojne prijetnje.

„U odsustvu značajnog prestrojavanja resursa, američka vlada i obavještajna zajednica neće uspjeti da postignu rezultate potrebne da bi omogućili nastavak takmičenja SAD sa Kinom na globalnoj sceni u decenijama koje dolaze, i da zaštite zdravlje i bezbjednost SAD“, navodi se u saopštenju. Izveštaj je takođe naveo fokus američke spoljne politike na Bliski istok i „rat protiv terorizma“ kao razloge zbog kojih je obavještajna zajednica počela da tretira „tradicionalne obavještajne misije kao sekundarne u odnosu na borbu protiv terorizma“.

Konflikt Kine i Tajvana

Vodeća briga sada je pitanje da li bi Si izvršio invaziju na Tajvan, ili bi možda pokušao da zauzme manja ostrva pod kontrolom Tajvana, što bi se smatralo značajnim testom zapadne odlučnosti. General Mark Mili, predsjedavajući Zajedničkog načelnika štabova, prošle nedjelje je ponovio svoje mišljenje da je malo vjerovatno da će Kina zauzeti Tajvan silom u naredna 24 mjeseca.

Kineski državni mediji pokušali su da utišaju onlajn špekulacije da bi sukob sa Tajvanom mogao biti neizbježan. „Si je poslao kontradiktorne signale Tajvanu“, rekla je Boni Glejzer, direktorka programa za Aziju u Nemačkom Maršal fondu Sjedinjenih Država. „Teško je razdvojiti koje signale Si šalje partijskoj eliti, koje domaćoj publici a koje publici na Tajvanu ili SAD-u”.

Za sada, analiza obavještajne zajednice se više oslanja na ‘induktivno rezonovanje’ o tome da li bi invazija bila u skladu sa Sijevim ciljevima, nego na sirove obavještajne podatke o stavovima kineskog lidera. Bivši zvaničnici su objasnili da oporavak od kineske demontaže CIA-ine mreže u Kini uključuje višegodišnji proces koji uključuje regrutovanje i uključivanje novih sredstava, praćen sistematskim povećanjem pristupa osjetljivim informacijama. To je vjerovatno još uvijek u toku, kažu iz zajednice.

Pored toga, službenici CIA u Kini suočavaju se sa zastrašujućim izazovima koje postavlja kineska država za nadzor, koja je kineske gradove pokrila kamerama za nadzor i koristi sofisticirani softver za prepoznavanje lica za praćenje. U intervjuu za Nacionalni javni radio u julu, Berns je rekao da agencija istražuje kako da se nosi sa „sveprisutnim tehničkim nadzorom“ i drugim „veoma naprednim mogućnostima kineske obavještajne službe“.

Rješavanje problema izvan Kine

Burns je takođe nagovijestio jedno potencijalno rješenje za probleme agencije.

Šef CIA je rekao za NPR da agencija razmatra da li da rasporedi kineske specijaliste na lokacije van Kine, prateći pristup koji je korišćen za suprotstavljanje sovjetskom uticaju u Hladnom ratu. Jedan od bivših zvaničnika rekao je da su napori učinjeni djelimično u nadi da će inostrane destinacije pokazati plodnije okruženje za zapošljavanje od pomno nadgledanih ulica Pekinga.

Ali ta strategija je više dugoročno rješenje. Kratkoročno gledano, zvaničnici moraju da se pripremaju za još brzih poteza koji su odlikovali Sijevo vođstvo posljednjih godina, a da ne znaju šta bi oni mogli biti. Bolton, koji je služio pod bivšim predsjednikom Donaldom Trampom, rekao je da to znači da će zvaničnici morati da igraju ruku koju sada drže, da na najbolji način iskoriste ono što imaju, čak i ako te informacije imaju praznine koje se vremenom povećavaju.

„Dođe trenutak kada morate da donesete odluku“, rekao je. „Nećete imati potpune informacije. Nosite se sa tim.”

( Peter Martin, Jennifer Jacobs, Nick Wadhams )