GRAFIKA Kad lopta stane, a novac nastavi da se kotrlja

U noći između 18. i 19. aprila ljubitelje fudbala širom svijeta razbjesnilo je ponoćno saopštenje kojim je najavljeno formiranje Superlige, sa planom da se igra odvojeno od UEFA takmičenja, a u kojem bi zagarantovano mjesto imali samo bogati.

U saopštenju Real Madrida objavljenom neposredno nakon te najave stoji da je „do osnivanja nove lige došlo u trenutku kada je svjetska pandemija koronavirusa ubrzala nestabilnost sadašnjeg ekonomskog modela u evropskom fudbalu” .

O takvoj vrsti zatvorenog takmičenja šuškalo se duže vremena. Prije gotovo tačno tri godine grupa istraživačkih objelodanila je ovu ideju kao glavni dio afere “Football Leaks”. Iako tada ta objava nije izazvala posebnu zabrinutost, zvanično saopštenje uzrokovalo je globalnu pobunu ujedinjenih navijača, da sačuvaju ono najvrijednije u fudbalu, takmičarsko nadmetanja u koliko-toliko ravnopravnim uslovima.

Brzo su halapljivi čelnici najvećih klubova prihvatili glas navijača i odustali, makar za sada, od prisvajanja fudbala. No, ovakav plan je dobar pokazatelj pravca razvitka fudbala u budućnosti, jer novi revolt među navijačima izaziva sve prisutnija ideja FIFA-e o održavanju Svjetskog prvenstva (SP) u fudbalu na svake dvije godine.

Gubi se duša i suština sporta

Novinar Sport Kluba Saša Ozmo ovakve vizije vidi kao nešto što neće na dugoročnom nivou biti dobro za fudbal.

“Koliko god to zvučalo kao fraza nekako se time gubi duša. Niko neće preko noći prestati da gleda fudbal ukoliko SP bude na dvije godine ili ukoliko se osnuje Superliga, ali polako, ali sigurno će se smanjivati interesovanje i mislim da to možemo da vidimo u drugim sportovima na sličnim takmičenjima. Mislim da bi tako tako formiranje Superlige ili SP na svake dvije godine bio početak kraja, koji bi možda došao za 30 ili 50 godina, ali svakako da to nije nešto dugoročno dobro za fudbal. SP je na četiri godine i tako treba da ostane, i ovako su prenatrpani kalendar”, smatra Ozmo.

Na pitanje da li razvoj fudbala ide u pravcu sve većeg jaza između bogatih i siromašnih Ozmo za “Vijesti” kaže da je i u trenutnim okolnostim sve podređeno tome da najbogatiji klubovi u najvećem broju slučajeva uspijevaju i uzimaju trofeje.

“Ali barem postoji kao neka šansa na papiru, a ovako ti nikako ne možeš da se plasiraš u tu Superligu i da se nadmećeš i onda to pravi samo još veći jaz između bogatih i onih drugih. I prvo zaista ne znam ko bi to sve gledao. Npr. utakmica Real Madrid - Mančester junajted, odlično, super, ali kada igraju svake sezone po tri-četiri puta i svaki put gledaš te mečeve, poslije nekog vremena dojadi, pa da igraju najbolji svih vremena”, poručio je Ozmo.

Bivši fudbaler Budučnosti, Partizana, a sada fudbalski menadžer Dejan Peković vidi osnivanje Superlige kao neminovnost, te smatra da će u narednim godinama ta tema biti sve više prisutna.

“U kom i kakvom obliku i nazivom same lige je posebno pitanje. Nijedan sport, biznis ili posao nije iskoristio svjetsku globalizaciju kao fudbal. Sve veći broj ekstra bogatih pojedinaca i korporacija prepoznaju kolika je moć fudbala i vide prolaz za svoje poslove i biznise i uticaj na kompletne odnose u državama i na samu javnost i vide kolika je moć fudbala da svoje interese zaštite, prezentuju i unaprijede kroz uticaj u kompletnom društvu”, kaže on.

Fudbal će se oporaviti od pandemije

A tokom pandemijskog perioda svi su zbrajali gubitke. Od momenta kada je u martu prošle godine košarkaš Jute Rudi Gober testiran pozitivan na koronavirus, malo je ko vjerovao da će poput domino efekta sva sportska takmičenja biti odgođena. Neka od njih su se vratila ubrzo, ali sa praznim dvoranama i terenima, virtuelnom publikom i vještački proizvedenom atmosferom, odnosno u scenariju koji više odgovaraj jednoj od epizoda Black Mirror serije, negoli sportskom događaju.

Projekcije godišnje studije European Club Footballing Landscape govore da su izgubljeni prihodi u finansijskim godinama 2019/20 i 2020/21 7,2 milijarde evra za klubove najvišeg ranga i 1,5 milijardi za niže klase. Kao rezultat smanjenih budžeta, transferna potrošnja evropskih klubova u prošlogodišnjem ljetnjem periodu pala je za 39 odsto.

Saša Ozmo smatra da je pandemija veće posljedice ostavila na manje klubove.

“Ono što je sigurno da se manje troši… Mada vidimo da za one najbogatije nema problema. Imamo sada kupovinu Njukasla. Mančester siti i PSG npr. nemaju nikakvog problema u tom smislu… Oni koji ranije nisu imali sredstava su morali da pronalaze načine da se dovijaju, da su bolje organizovani počev od onog najnižeg do najvišeg stadijuma kroz mlađe kategorije i ostalo, a tako će ostati i ubuduće. Oni neki najbogatiji će i dalje ostati bogati, ali na nižem nivou pitanje je šta će se desiti ”, kaže Ozmo i dodaje:

“Fudbal je globalan i najisplativiji sport, ali kakve će npr. udarce pretrpjeti košarka ili rukomet. Sigurno će doći do povlačenja nekih sponzora, do gašenja nekih klubova…”

Premijer liga koja godinama najviše troši, na dolazak igrača u posljednjem ljetnjem prelaznom roku potrošila je 1,34 milijarde eura, što je ipak gotovo za 200 miliona manje u odnosu na godinu prije i gotovo 300 miliona manje negoli na posljednje predpandemijsko ljeto. U zimskom prozoru izdvojeno je “svega” 98 miliona eura na kupovinu, što je skoro tri puta manje nego zime 2020.

Prema projekcijama, i sa povratkom publike na stadione, novac koji će usljed pandemije najjače lige izgubiti premašuje u slučaju Engleske i milijardu eura.

Najgore je prošla Barselona, katalonski gigant koji trenutno grca u dugovima… Prošlu sezona je završena sa minusom od 451 miliona eura, čime je ukupan dug kluba povećan na 1.35 milijardi. Prihodi su bili 715 miliona, što je pad od 15 odsto u poređenju sa 2019. godinom, a klub je zbog finansijskih problema napustio njihov najbolji igrač svih vremena Leo Mesi.

No, upravo je Barselona slikoviti primjer da ulaganja u fudbal neće stati. I pored milijardskog duga u rekonstrukciju stadiona "Kamp nou" Barselona će potrošiti do 900 miliona eura, sa planom da se sve završi do 2025. Njihov najveći rival, Real Madrid takođe duguje preko pola milijardi eura, ali užurbano završava rekonstrukcija “Santjago Bernabeua”, stadiona budućnosti, u koji je uloženo 525 miliona eura.

I pored finansijskih poteškoća Ozmo smatra da je još uvijek rano govoriti o značajnim promjenama trendova u funkcionisanju i organizaciji vrhunskih klubova.

“Onog trenutka kada je uspostavljeno neko uobičajeno stanje stvari, sa publikom, sa televizijskim prenosima koji su tu od prvog dana, mislim da će to teči kao do sada i da neće ništa u većoj ili manjoj mjeri korona uticati u smislu da fudbal svakako zavisi od ekonomskih faktora. I kada je bila velika ekonomska kriza 2009. godine isto je tako bilo, pa se sve to brzo oporavilo. Tako će biti i sada”, uvjeren je Ozmo.

A povratak na velika vrata fudbal je najavio održavanjem Evropskog prvenstva u fudbalu, sa uglavnom ograničenim brojem navijača, dok punim plućima trenutno diše na terenima širom “liga petica” koje su gotovo u potpunosti ispunjene.

Katar - raskid sa tradicijom

Pravac razvoja fudbala ilustruje se i na primjeru sljedećeg domaćina SP, naredne godine. FIFA je dodjeljivanjem prvenstva Kataru odlučila da potpuno raskrsti sa tradicijom, jer se Katar ne može pohvaliti sportskom kulturom.

Pritom će se po prvi put prvenstvo održati van ljetnjih mjeseci, zbog nesnosnih vrućina u Kataru, uzrokujući pravi džumbus sa kalenderom takmičenja u nacionalnim i evropskim ligama. Uz to, organizacija takmičenja, u inače postupku koji su obilježile korupcionaške afere, dodijeljena je zemlji u kojoj su homofobija i rasizam sveprisutni i to od strane organizacije koja promoviše jednakost na utakmicama pod njihovom organizacijom.

Katar će oboriti sve rekorde kada je u pitanju investicija u događaj, procjena Bloomberg-a je da će na infrastrukturne projekte biti uloženo ukupno 300 milijardi dolara, dok je Rusija za turnir 2018. potrošila 11 milijardi.

Fudbalski agent Peković kaže da će se ogroman novac koji je investirao Katar višestruko vratiti te da će ta zemlja kroz organizaciju šampionata imati najbolju samopromociju.

“Biće prisutni u svim kućama na planeti i u najudaljenim djelovima i prosto je nezamislivo izračunati benefite od reklama, tv prava, karata, popunjenosti turističkih kapaciteta, potrošnji novca turista i navijača koji će posjediti Katar... Svi smo vidjeli da svaka organizacija velikog takmičenja u fudbalu donosi ogroman novac i FIFA-i I UEFA-i i samom organizatoru takvog takmičenja ili kao što je bio slučaj u prethodnom periodu, više država koje je organizovalo takmičenje je imalo ogromnu zaradu”, podsjeća Peković.

Katar očekuje zaradu od događaja 20 milijardi dolara, što je ekvivalentno oko 11 odsto bruto domaćeg proizvoda zemlje u 2019.

Biće to, takođe, posljednje Svjetsko prvenstvo na kojem će učestvovati 32 reprezentacije - već od Mundijala 2026. u Kanadi, Sjedinjenim Američkim Državama i Meksiku, naime, taj broj će skočiti na 48. A da li će se potom SP održati već 2028, da li će se najveće fudbalsko takmičenje igrati svake dvije godine - pitanje je u čijem se odgovoru vjerovatno krije dalji pravac razvoja globalno najpopularnijeg sporta.

Crnogorski fudbal ostao na istom mjestu - pri dnu

Peković smatra da se malo toga promijenilo u funkcionisanju fudbalskih klubova u Crnoj Gori prije i tokom pandemije te da smo i dalje ostali dosta zatvoreni bez kvalitetnog iskoraka ka medijima i trzistu.

Navodi da su budžeti prvih timova dosta smanjeni, te da su klubovi sa manjim budžetima još postali ugroženiji, pa „ko god ne izbori igranje u Evropi sljedeće sezone izuzetno e teško finansirati narednu sezonu“.

“Više puta sam javno insistirao da se klubovi udruže i da je očigledno da je budžet svakog kluba pogođen ovom pandemijom i da se potpuno sa punim pravom traži pomoć od države sa obzirom da je u našem fudbalu uključen ogroman broj djece, samo u srednjoj regiji imamo preko 5.000 dječaka, a na razne načine desetine hiljada ljudi je uključeno u raznim sferama u fudbalu”, poručuje Peković.

A stanje u kojem se nalazi crnogorski fudbal oslikavaju podaci specijalizovanog sajta Transfermark koji pokazuju da su od sezone 2015/16 do 2020/21 prihodi od prodaje igrača iznosili 1,73 miliona eura, a da je na kupovinu potrošeno tek 60.000 eura.

Tokom zadnjeg prelazanog roka, koji je obilježila pandemija, promet u oba smjera je bio nula eura?!

Ako je neumjesno praviti paralele sa zemljama regiona poput Hrvatske i Srbije, čiji klubovi redovno igraju evropska takmičenja i koji za transfere vrte višemilionske iznose, onda porazno zvuči da lige Bosne i Hercegovine ili Sjeverne Makedonije imaju i desetostruko veći obrt novca.

Peković smatra da crnogorski klubovi moraju da pronađu svoje mjesto na svjetskom tržistu, te da je potrebno izgraditi sopstveno tržište.

“Sam podatak da je u proteklih pet godina potrošeno 60.000 eura na transfere u crnogorskom fudbalu pokazuje na kom nivou razvoja i razmišljanja o ulaganju i nesigurnosti klubova u razvoj naše djece i kvalitetu naše struke. Svi klubovi u CG godišnje potroše 12 hiljada eura ili 1.000 eura na mječecnom nivou... Jedan taksista potroši više goriva za mjesec dana nego svi naši klubovi za transfere u CG i to mora drastično da se mijenja i da klubovi sarađuju između sebe i da svi zajedno stvorimo naše tržište”, rekao je Peković.

On je ipak optimista po pitanju toga da postoji kvalitetan prostor za unaprjeđenje fudbala.

“Treba i da prestanemo da ‘piljarimo’ i da pravimo velike stvari. Nažalost, još uvijek postoji neka sujeta i neki strah da se izborimo za ono što nam pripada, a tržište takve prosto odbaci”, kaže Peković.

Ova priča izrađena je kroz projekat koji zajedno sprovode "Vijesti" iz Crne Gore i "Koha" iz Sjeverne Makedonije

( Ivan Ivanović )