Događaj koji je promijenio kulturu Jugoslavije
Ove godine obilježava se četiri decenije od nastanka Novog talasa, izložba fotografija bendova iz tog perioda i omota albuma može se do 25. novembra pogledati u KIC-u
Širom ex-Yu prostora ove godine se obilježava četiri decenije nastanka Novog talasa. U pitanju je muzički pokret koji mnogi smatraju najznačajnijim kulturnim događajem na prostorima bivše Jugoslavije. Izlazak kultnog albuma “Paket aranžman” 1981. godine, u izdanju Jugotona, bio je jedan od prelomnih trenutaka na muzičkoj sceni tadašnje zemlje. Upravo on, označio je početak Novog talasa koji je značajno uticao i na umjetničku i širu kulturnu i društvenu scenu.
Četiri decenije kasnije i dalje se o njemu priča kao o fenomenu, a jubilej se obilježava na više načina. I dok je Croatia records u tu čast na vinilu objavila četiri luksuzna reizdanja kultnih novotalasnih albuma: Šarlo akrobata & Idoli & Električni orgazam - “Paket aranžman”, zatim Šarlo akrobata - “Bistriji ili tuplji čovek biva kad...”, Električni orgazam - “Električni orgazam” i Haustor - “Haustor”, organizovane su i brojne izložbe na kojima se mogu vidjeti fotografije bendova iz tog perioda, ali i omoti albuma.
Proslava 40 godina Novog talasa nije zaobišla ni glavni grad Crne Gore. Izložba fotografija pod naslovom “Tako je talasao novi talas”, otvorena je do 25. novembra u holu KIC-a “Budo Tomović” koji je jedan od oranizatora iste u saradnji sa Radio Beograd 202, izdavačkom kućom “Jugoton” i manifestacijom “Beogradski mjesec fotografije”.
Izložbu će čine fotografije najistaknutijih fotografa iz regiona, svjedoka i aktera onog vremena: Goranke Matić, Brajana Rašića, Gorana Vejvode, Marija Krištofića, Dušana Mitića, Sande Hržić, Stojana Đorđevića i drugih.
Posljednjeg dana izložbe, KIC i NVO Gramofonske ploče Crna Gora - Montenegro records organizovaće promociju knjige “Hrvatski pank i novi val 1976 - 1987” Vinka Barića i time dati još jedan doprinos ovogodišnjoj proslavi. U pitanju je drugo, dopunjeno izdanje Vinka Barića. Prva knjiga objavljena 2011. imala je biografije 126 bendova, dok ovo koje će biti predstavljeno u Podgorici ima čak 203 benda, preko 800 fotografija, na preko 400 strana. U njoj se nalaze i razgovori muzičara koji su bili dio te scene.
Damir Murseljević FM MirDa na otvaranju je bio zadužen za muzički izbor, kao i fotografije koje su nastale sa ovog događaja, a njegova NVO u saradnji sa KIC-om takođe je zaslužna za promociju Barićeve knjige. On je za “Magazin” pričao o novom talasu i koliko je on danas, iz ove perspektive, bitan za tadašnju muzičku scenu i koliko su ti muzičari svojim stvaralaštvom mijenjali pogled na stvaralaštvo i muziku...
”Početak Novog talasa veže se direktno sa pankom. Činjenica da počinje sredinom 70-ih i taj novi talas hvata Birtansko ostrvo, SAD, Kanadu, ostatak Evrope i dolazi kod nas. Vrlo je bitno reći da je Jugoslavija u trenutku stvaranja novog talasa muzički, kulturološki, sociološki gledano bila istovremeno na mapi pod tim uticajem. To se jednostavno dešavalo na svim tim mjestima. Dok ste imali Ramonse i Pati Smit u Njujorku, imali ste Joy Division u Mančesteru ili Clash u Londonu i samim tim imate i taj naš balkanski - jugoslovenski Novi talas/Novi val koji je, eto startovao sa pankom. Počeo je u Sloveniji, pa se preko Rijeke i Zagreba proširio na Hrvatsku, dok istovremeno nastaje i u Beogradu. Ima jedan zanimljiv podatak da je prvi album Pankrta čuveni član benda Dead Kennedys Dželo Biafra bukvalno kupio 50-ak komada i odnio u Amreiku da razdijeli tamo svojim prijateljima koliko je bio oduševljen njihovim radom”, priča Murseljević.
Kako kaže, tadašnji muzički andergraund subkulturni centri imali neku svoju filozofiju Novog talasa.
”U tome se on i razlikuje. Naravno, zbog tradicije, mjesta, teritorije na Balkanu se morao razlikovati u odnosu na izvođače koji pripadaju novom talasu iz Njemačke ili Francuske”, ističe Murseljević i dodaje da je cijeli pokret “Novi talas” i danas bitan jer opstaje.
”Značajan je za shvatanje savremene pop kulture, to jeste razvoj muzike na kraju 20. i početku 21. vijeka. Bez jednog recimo Joy Divisiona ne možete da posmatrate savremenu, ali posebno alternativnu gitarsku muziku. I kod nas teško da možete da posmatrate kako se scena razvijala bez uticaja Idola, Šarla, Haustora, Orgazma, Azre ili Lajbaha koji je opet nešto sasvim drugačije. Inače ne volim mnogo da ga smještam u tu vrstu novog talasa, ali jeste bend koji je ponudio dosta nov zvuk i drugačiji za naše prostore, tako da su oni nekim svojim šmekom i načinom muziciranja bili dosta različiti i zbog toga svrstavani u novi talas”, smatra on.
To što bendovi koji pripadaju novom talasu drugačije zvuče i jedni od drugih je upravo ta karakteristika koja je krasila ovaj pokret.
”Novi talas je uspio jer je generalno svijetu trebao novi muzički talas jer je klasični rokenrol postao zamarajući. Paralelno sa tim nekim stadionskim rokom krenula je ta struja alternative ili andergrounda ili novog talasa kao takvog. Jednostavno se promijenila sva ta scena i kulturološki, sociološki, fenomenološki zato je veoma bitno iz ove perspektive, 40 godina poslije to što se tada dešavalo”, napominje Murseljević.
Izložba će biti do 25. u KIC-u, a posebno ga raduje što su i mlađe generacije koje se nijesu ni rodile kad je novi talas nastao zainteresovane za ovaj fenomen.
”Ne možete da slušate muziku ili da vas interesuje ista, a da nijeste čuli za nekog od bendova iz perioda novog talasa. Nije bitno pričamo li o našem novom talasu ili tome što se dešavalo na drugim mjestima u svijetu. Nadam se da će kroz ovu izložbu, ali i sve vezano za novi talas bolje skapirati i vidjeti i shvatiti taj fenomen, jer siguran sam da muziku poznaju. Teško je ne znati neke pjesme od Idola ili od Azre, Haustora. Što zbog radija ili televizija, samih društvenih mreža, jednostavno je nemoguće ne naletjeti na tako nešto”, siguran je sagovornik Magazina.
Iako se upravo objavljivanje kompilacije “Paket aranžman” u februaru 1981. na kojem su se našle pjesme grupa Šarlo akrobata, Idoli i Električni orgazam smatra kao početak novog talasa, on je i na ovim prostorima nastao mnogo prije.
”Oni jesu uzeli taj nekakav datum i momenat iz 1981. i objavljivanje Paket aranžaman kao početak novog talasa. Međutim, sam taj pokret je bio i prije tog momenta. Cijeli jedan period prije toga imali ste bendove poput Pankrata, Buldožera, koji pripadaju novom talasu. Jeste taj ‘Paket aranžman’ upakovan kao kompilacija jako dobro. Kao što već rekoh i Šarlo, Električni i Idoli zvuče različito, ali i slično. Imaju zajedničkih elemenata, ali i onih prepoznatljivih koji ih odvajaju od drugih, pa je to veoma značajna kompilacija, nešto što služi za shvatenje tog porekta u cijeloj Jugoslaviji. Kroz sve te pjesme na toj kompilaciji možemo da sagledamo i osjetimo udar novog talasa kod nas. Tako da jeste počeo prije, ali je sažet u tom jednom paketu”, objašnjava Murseljević.
S obzirom na to da se novi talas istovremeno stvarao i u Zagrebu zahvaljujući bendovima Azra, Prljavo kazalište, Hustor.... ali i u Beogradu sa grupama Šarlo akrobata, Idoli i Električni orgazam... Na pitanje koja je struja bila jača, odgovara:
”Nekako je taj novi talas istovremeno ‘udario ove prostore’. Međutim, nisam siguran da bi se moglo govoriti o jačoj struji, jer je u to doba Jugoslavija bila jedno. Bio je to zajednički prostor, pogotovo kulturološki gledano. Iako je svaki bend priča za sebe, ipak imaju i nešto zajedničko. Taj talas donio nam je veliko bogatstvo. Muzičari iz tog doba su i dan danas bitni kao tekstopisci, kompozitori - od Mladenovića, preko Koje, Divljana, Štulića, Rundeka i mnogih drugih. Oni su čak i sa ove distane bitni za sagledavanje čitave jugoslovenske muzike. To što se tada dešavalo i ljudi koji su se tada iznjedrili kao tekstopisci i dan danas važe za najbolje koje je taj prostor Balkana imao”, zaključuje Murseljević.
Do ploča iz tog perioda se teško dolazi, najteže je naći Haustor
Murseljević sa svojom NVO organizuje i sajmove gramofonskih ploča, te priča i o tome kako one objavljene tokom novog talasa danas prolaze na tržištu i mogu li se naći:
”Što se tiče ploča i uopšte nosača zvuka iz perioda novog talasa, teško se nalaze. Bivši Jugoton je spasao stvar, jer da bi obilježili 40 godina Novog vala izbacili su četiri ploče. Tako da ih je automatski bilo lakše nabavit. Međutim, one koje nijesu reizdate, baš ih je teško nabaviti, i ako se nađu na tržištu veoma su skupe. Recimo, Haustorovi albumi se baš teško nalaze. Do Azre i Kazališta se i dođe, do Pankrta opet teže. Traženo jeste i ne jenjava zainteresovanost i mladih i starih kolekcionara koji određene ploče nemaju ili su njihove istrošene”, piznaje Murseljević.
( Marija Vasić )