Slaba vajda i za opštine i za državu

Mišljenja sam da ovaj prihod neće dati ni približne rezultate onim planiranim pa ga ne smatram adekvatnim za finansiranje opština. Iznos od 20 miliona je određen paušalno, i nije zasnovan na bilo kojoj valjanoj činjenici, kazao je u intervjuu za “Vijesti” profesor poreskog prava dr Ilija Vukčević na pitanje da li budući budžetski primitak od najavljenog oporezivanja neprijavljenih prihoda može nadoknaditi gubitak opština zbog uvođenja neoporezivog dijela zarada.

Predsjednici opština su prošle nedjelje imali sastanak sa ministrom Spaićem na kojem su iznijeli tvrdnje da će plan Evropa sad i budžet za 2022. godinu praktično dovesti do bankrota neke od opština, pogotovo na sjeveru države zbog smanjenja prihoda od poreza na dohodak. Koliko su ove tvrdnje realne?

Zakon o finansiranju lokalne samouprave kao važan izvor prihoda opština predviđa porez na dohodak fizičkih lica kroz tri mehanizma. Egalizacioni fond se, između ostalog, puni dijelom prihoda od poreza na dohodak fizičkih lica; opštinama se ustupa dio prihoda po osnovu poreza na dohodak; a takođe imaju pravo na prirez poreza na dohodak fizičkih lica u odnosu na dohodak koji se generiše na njenoj teritoriji. Primjenom plana Evropa sad - uvođenje neoporezivog minimuma zarade, rezultiraće padom sredstava u egalizacionom fondu, kao i manjim iznosom ustupljenih sredstava opštinama. Dodatno, manji iznos naplaćenog poreza na dohodak smanjuje i iznos prireza čija je osnovica naplaćeni iznos poreza. Stoga, po sva tri osnova opštine će imati veliku rupu u budžetima za 2022. godinu.

Ovaj problem je rezultat činjenice da usvajanje plana Evropa sad nije pratila javna rasprava i analiza sveobuhvatnih efekata po cjelokupni sistem javnog finansiranja, pa je neophodno naći hitno rješenje kako nadomjestiti nedostajuće prihode opština. Sa druge strane, smatram da postoji i jedna pozitivna strana pomenutog problema - opštine će konačno morati da se uozbilje kada je u pitanju naplata poreza na nepokretnosti o kojoj mnoge nisu vodile mnogo računa.

Na sjednici Odbora za ekonomiju najavljeno je da bi Ministarstvo finansija moglo jedan dio budžetskih primitaka koje očekuje od oporezivanja neprijavljenih prihoda u narednoj godini preusmjeriti u Egalizacioni fond kako bi siromašnim opštinama nadoknadila dio prihoda kojeg gube zbog uvođenja neoporezivog dijela zarada. Da li smatrate da bi taj prihod mogao opštinama nadoknaditi gubitak?

Mišljenja sam da ovaj prihod neće dati ni približne rezultate onim planiranim pa ga ne smatram adekvatnim za finansiranje opština. Iznos od 20 miliona je određen paušalno, i nije zasnovan na bilo kojoj valjanoj činjenici, a zvaničnici MFSS su nekoliko dana prije usvajanja plana Evropa sad iznosili projekcije o cijelih 40 miliona. Smatram upitnim da li će uopšte biti ovog prihoda u 2022. godini, a ako ih i bude, mogu se očekivati tek u posljednjem dijelu 2020. godine dok je opštinama, zbog dinamike izmirivanja obaveza, neophodan stabilan izvor prihoda koji pritiče ravnomjerno u jednakim intervalima.

Da li ima država gdje su primjenjivani slični zakoni o oporezivanju prihoda i imovine za koju vlasnici nemaju dokaze da su je legalno stekli? Na čemu temeljite tvrdnju da on neće dati ni približne rezultate onim koji su planirani u budžetu za 2022. i planu Evropa sada?

Ova vrsta poreskog oblika je uobičajena u svim razvijenim poreskim sistemima i riječ je o porezu na dohodak, a ne porezu na imovinu kako se to često pogrešno navodi. Suštinski, radi se o oporezivanju prihoda za koje je realno pretpostaviti da je neko lice ostvarilo, ukoliko postoji značajna razlika između njegovih prijavljenih prihoda i imovine koju posjeduje. Dakle, osnovica ovog oblika poreza je razlika između prijavljenih prihoda određenog lica i imovine stečene u periodu za koji se vrši kontrola. Riječ je o korektivnom mehanizmu oporezivanja prihoda koji su u prethodnom periodu promakli poreskim organima.

Kada je 2022. godina u pitanju, sve i da su donesene savršene odredbe, riječ je o veoma komplikovanom poreskom obliku čije dokazivanje zahtijeva saradnju različitih državnih organa koja je do sada išla jako sporo - prilikom utvrđivanja poreza na promet nepokretnosti saradnja između poreskog organa i katastra traje mjesecima. Takođe, neophodno je dati adekvatnu mogućnost obvezniku da pruži dokaze o predmetnim prihodima, što omogućava prostor za odugovlačenje postupka. Nadalje, neefikasan sistem prinudne naplate poreza, pogotovo iz imovine, predstavlja jednu od neuralgičnih tačaka poreskog sistema, pa će biti dobro ako postupci koji rezultiraju prinudnom naplatom iz nekretnina ili vlasničkih udjela u kompanijama budu završeni i u 2023. godini. Ukoliko ovome dodamo međunarodnu dimenziju, kako u pogledu dobijanja informacija, tako i u kontekstu prinudne prodaje imovine u inostranstvu, priča o bilo kakvim rokovima postaje neozbiljna. Na kraju, u razvijenim poreskim organima postoje specijalizovane jedinice za primjenu ovog poreskog oblika dok je naša UPC na samom početku.

Na dugi rok situacija ne izgleda ništa bolje jer je način na koji je ovaj poreski oblik normiran jako loš, preciznije uveden je sa svega nekoliko rečenica što otvara brojna pitanja ustavnosti. Cjelokupan postupak utvrđivanja i dokazivanja je potpuna nepoznanica jer uopšte nije propisan zakonima. Za pretpostaviti je da će pitanja postupka - dokazivanje, procjena osnovice, rokovi i sl. biti sadržane u nekom podzakonskom aktu što predstavlja nedozvoljeno zadiranje Vlade u nadležnosti Skupštine, pa je stoga suprotno Ustavu. Slično, stopa ovog poreskog oblika je postavljena na nivo od 80% što otvara pitanje ustavnosti jer je riječ o de facto konfiskaciji imovine u upravnom postupku. Ova činjenica je u suprotnosti sa praksom ustavnih sudova koji zabranjuju oporezivanje kao konfiskatornu mjeru ili vrstu kazne. Dodatno, uskoro će u naš pravni okvir biti uveden i sistem preispitivanja porijekla imovine u građanskom postupku što dodatno obesmišljava ovakve konfiskatorne stope poreza.

Iz navedenog proističu dva zaključka. Prvi je da će se UPC naći u veoma nezavidnom položaju jer je ljestvica postavljena jako visoko u odnosu na to kako je loše normiran predmetni poreski mehanizam i kakvim kadrovskim kapacitetima raspolaže. Drugi je da ukoliko dođe do pokretanja preispitivanja ustavnosti ovako loše koncipiranih propisa oni mogu biti stavljeni van snage od strane Ustavnog suda, što će rezultirati povraćajem naplaćenih prihoda sa sve kamatom i troškovima postupka.

Kad javni funkcioner ima of-šor firmu, u svim razvijenim državama bi bio pod sumnjom

Afera “Pandora papiri” je pokazala da i najviši državni funkcioneri poput predsjednika Mila Đukanovića imaju cijele mreže firmi i trast fondova u of-šor zonama. Čemu služe takve firme i fondovi? I iz Evropske unije traže da se ovaj i slični slučajevi detaljno ispitaju, koliko je to moguće i da li naše tužilaštvo i slične institucije to uopšte mogu uraditi?

Najčešći razlog korišćenja ovih mreža je smanjivanje poreskog tereta investicije ili dostupnosti podataka zainteresovanim licima. Načelno, poslovanje preko kompanija i trastova u off shore zonama ne znači automatski da neko lice radi nešto nezakonito. Međutim, kada su nosioci javnih funkcija u pitanju ova činjenica u svim razvijenim državama predstavlja sumnju koja je dovoljna da nadležni organi pokrenu postupke provjere ovih okolnosti, pogotovo ako informacije nisu bile prezentovane javnosti.

Efikasnost istraga zavisi prije svega od dostupnosti informacija iz ovih jurisdikcija koje često nisu voljne da sarađuju. Međutim, u protekloj deceniji se dešavaju pozitivni pomaci na tom polju, poput najnovije informacije da Švajcarska razmatra mogućnost automatske razmjene podataka o bankovnim računima sa našom državom.

Provjera prihoda može početi od bivših funkcionera i biznismena

Od koga bi trebalo početi provjeru imovine? Da li od bivših funkcionera i članova njihovih porodica i povezanih lica, ili tranzicionih biznismena i koliko je predviđeno da poreske vlasti mogu primjenjivati ove propise u prošlost?

Norme o oporezivanju neprijavljenih prihoda se primjenjuju na sve poreske obveznike, stoga je na poreskim organima da naprave plan djelovanja i utvrde ciljne grupe. Svakako da bivši političari i biznismeni mogu predstavljati legitimnu grupu koja bi bila u fokusu kontrola.

Nažalost, kada je riječ o primjeni ovog poreskog oblika, nije utvrđena mogućnost povratnog dejstva pa će to biti još jedan od razloga njegovog ograničenog dometa.

( Goran Kapor )