U Crnoj Gori prisutna sva krivična djela iz oblasti visokotehnološkog kriminala

Digitalna transformacija kompanija predstavlja imperativ uspješnog poslovanja, a velike promjene koje donosi Industrija 4.0, poslovna zajednica vidi kao jedinstvenu šansu da se smanji tehnološki jaz sa razvijenim ekonomijama, ocijenjeno je na konferenciji Sajber bezbjednost izazov Industrije 4.0.

Vršiteljka dužnosti predsjednice Privredne komore (PKCG), Nina Drakić, kazala je da sajber bezbjednost predstavlja aktuelnu temu, koja je važna i tiče se svih činilaca ekonomskog i društvenog života.

„Pandemija covid-19 naglasila je neophodnost digitalne transformacije privrede i povećanja digitalnih kompetencija svakog pojedinca. To je ujedno kompatibilno sa zahtjevima Industrije 4.0, čiji je digitalizovana privreda temelj“, kazala je Drakić na konferenciji koju su Univerzitet Donja Gorica i PKCG organizovali u srijedu u Podgorici.

Iz PKCG je saopšteno da je prva nacionalna konferencija u oblasti primjene digitalnih tehnologija i razvoja industrije 4.0. realizovana kao zajednička akrivnost projekata DigN€st - Digitalno preduzetničko gnijezdo industrija 4.0 u Crnoj Gori i SI4SEC - Jačanje industrje 4.0: Semantičko poboljšanje kibernetske sigurnosti.

DigNest se finansira kroz program Erasmus+, dok je projekat SI4SEC dio IPA kolaborativne grant šeme za inovativne projektne ideje koji se finansira kroz Zajednički program EU – Crna Gora, program za zapošljavanje, obrazovanje i socijalno staranje.

Drakić smatra da je potrebno sinhronizovano digitalno transformisati privredu i javnu upravu, koja će kroz e-usluge postati brža, efikasnija i transparentnija.

„Digitalna transformacija kompanija predstavlja imperativ uspješnog poslovanja i opstanka na tržištu. Velike promjene koje donosi Industrija 4.0, poslovna zajednica vidi kao jedinstvenu šansu da se smanji tehnološki jaz sa razvijenim ekonomijama“, kazala je Drakić.

Ona je istakla i nove rizike koji dolaze sa ovim procesom, a odnose se na sajber bezbjednost, odnosno zaštitu privatnosti podataka. Zato je apelovala na sve aktere društva da tome doprinesu, a to se može kroz povećanje znanja, jačanje zakonodavnog okvira, institucija, alata i mehanizama da se spriječi narušavanje sajber bezbjednosti.

Dekanica Fakulteta za informacione sisteme i tehnologije, Milica Vukotić, kazala je da Univerzitet Donja Gorica tom konferencijom, projektima koje realizuje i sličnim inicijativama, pokušava da ukaže, između ostalog, i na značaj inovacija u procesu obrazovanja kada su sajber bezbjednost i digitalizacija u pitanju.

Ona je istakla posvećenost te obrazovne institucije da pripremi studenta kako bi bio odgovoran građanin globalnog svijeta, za šta je preduslov da stekne neophodne IT vještine.

„Sticanju ICT vještina posvećuje se posebna pažnja na svim fakultetskim jedinicama UDG, a ne samo na Fakultetu za informacione sisteme i tehnologije. UDG se trudi da kreira kadar koji može da odgovori na ove izazove, a ova konferencija je prilika da privreda pruži povratne informacije i na taj način doprinese razvoju ovih oblasti“, rekla je Vukotić.

Univerzitet Donja Gorica, prema njenim riječima, odavno prepoznaje digitalizaciju i sajber bezbjednost kao važne trendove kojima poklanja mnogo pažnje.

Događaj je okupio brojne govornike iz nauke i prakse koji su svojim izlaganjima doprinijeli temama Digitalizacija crnogorske industrije (Crnogorska industrija 4.0) i Sajber bezbjednost i digitalizacija: izazovi za privredni sektor Sajber bezbjednost, razmatranim kroz panele.

Prema riječima predstavnika Odbora udruženja ICT PKCG, Vladana Tabaša, najvažniji resursi današnjice su energija i informacija koja nije prirodni resurs, ali dobija na vrijednosti što se više dijeli.

„Svakih 18 mjeseci se udvostručuje broj podataka koji se razmjenjuju u svijetu“, kazao je Tabaš.

Prema njegovim riječima, digitalna transformacija „ide sporije nego što želimo, ali se odvija“.

„Crna Gora mora da još agresivnije uđe u ove procese, ako želimo da uskočimo makar u posljednji vagon voza digitalne transformacije koji prolazi pored nas“, kazao je Tabaš.

Sekretarka Odbora udruženja ICT PKCG, Nada Rakočević, kazala je da se procjenjuje da će se tokom naredne godine kreirati više IP saobraćaja nego tokom prethodne 32 godine, od kada internet postoji. Sa povećanjem indeksa umrežavanja sasvim su očekivani razni bezbjednosni izazovi.

„Digitalna bezbjednost predstavlja globalni izazov za svjetsku ekonomiju, koja zbog sajber napada svake godine pretrpi štetu od oko šest triliona dolara, što je duplo više u poređenju sa 2015. godinom“, rekla je Rakočević.

Upravo su, kako je saopštila, napadi na male kompanije najrizičniji. Imajući u vidu činjenicu da se male kompanije uglavnom oslanjaju na sopstvenu strukturu, takvi napadi mogu ponekad biti kobni za njih i dovesti do kraha.

„Opasnost je utoliko veća ako uzmemo u obzir činjenicu da 93 odsto crnogorskih kompanija čine mala i srednja preduzeća“, kazala je Rakočević.

Dragana Pejović iz Agencije za nacionalnu bezbjednost je, govoreći o sajber napadima navela da su, prema izvještajima Uprave policije, u Crnoj Gori prisutna sva krivična djela iz oblasti visokotehnološkog kriminala.

„Najviše su prisutna krivična djela iz oblasti krađa identiteta, računarskih prevara, krađa imejl naloga, kripto loker ucjene, narušavanje prava intelektualne svojine, a tek onda dolaze krivična djela dječje pornografije, sajber špijunaže i klasična djela iz oblasti kompjuterskog kriminala“, rekla je Pejović.

U prethodnoj godini sajberkriminalci su bili fokusirani na ostvarivanje prihoda putem ransomware malvera. Ali visoki rast vrijednosti kriptovaluta inspirisao je mnoge sajberkriminalce da se prebace na takozvani coinmining (kopanje valute), što je rezultiralo izuzetnom povećanju detektovanih coinmine malvera na krajnjim radnim stanicama.

„Kao posljedicu coinmininga imamo i znatan porast IoT (Internet of Things – pametni uređaji) napada, čak 600 odsto.Porastao je i broj bankarskih online malvera. Kako je sajber napadačima postalo veoma teško da napade ostvaruju preko propusta u softverima, to su metode napada pomjerili na tzv. supply chain attack (napade u lancu)“, rekla je Pejović.

Ona je navela da konstantno iz godinu u godinu raste broj mobilnih malvera, čak 54 odsto je porastao u 2017. godini u odnosu na 2016. godinu, zahvaljujući tome što korisnici ne ažuriraju operativne sisteme mobilnih telefona i aplikacija.

„Povećana je opasnost i od tzv grayware aplikacija (aplikacija koje nijesu u suštini maliciozne ali mogu biti), to jeste aplikacija koje skupljaju podatke sa telefona. Iznenađujući je podatak da čak 63 odsto tih aplikacija ima mogućnost otkrivanja broja telefona“, zaključila je Pejović.

( MINA business )