„Brisanje istorije”

Vrhovni sud Rusije naredio je danas raspuštanje najstarije grupe za ljudska prava zbog kršenje zakona o „stranim agentima”.

Godina na izmaku je obilježena obračunom sa kritičarima Kremlja, koji tvrdi da samo primjenjuje zakone protiv ekstremizma i štiti državu od onoga što vidi kao štetni strani uticaj.

Kritičari kažu da predsjednik Vladimir Putin vraća sat unazad u sovjetsku eru kada je postojala nulta tolerancija prema neistomišljenicima.

Pravni napad na Memorijal, koji dokumentuje i održava sjećanje na „Veliki teror” Josifa Staljina 1937-38. između ostalih epizoda, je pokušaj da se izbrišu najmračnija poglavlja sovjetske Rusije koja se ne uklapaju u narativ Kremlja o preporođenoj zemlji koja nema čega da se stidi, kažu oni.

„Memorijal je specijalna organizacija sa sopstvenom ideologijom. Kombinujemo relevantne aktivnosti iz oblasti ljudskih prava sa istorijskim proučavanjem i sagledavanjem istorijskog puta Rusije u 20. vijeku. Izgleda da se takav spoj ne sviđa nekome u ruskom rukovodstvu,” rekao je za Rojters Oleg Orlov, član odbora Memorijala.

Državni tužilac je rekao na sudu da je Memorijal promovisao lažnu sliku o SSSR kao „terorističkoj državi” i ocrnio sjećanje na ponašanje komunističke države tokom Drugog svjetskog rata. On je rekao da „neko” plaća Memorijalu za takvu izdaju.

Rojters podsjeća da je Memorijal otvoren povodom pomoći koju dobija iz inostrantva, što je jedan od glavnih razloga zbog kojeg su ga vlasti označile kao stranog agenta. Na veb sajtu grupe se navodi da se finansira iz Poljske, Njemačke, Kanade i Češke Republike.

Iako je Putin jasno stavio do znanja da nije obožavatelj komunizma, moderni udžbenici hvale ulogu Staljina kao modernizatora i kao čovjeka koji je pomogao Sovjetskom Savezu da porazi naciste u Drugom svjetskm ratu, jednom od stubova imidža koji Putin pokušava da izgradi za modernu Rusiju, piše Rojters.

Memorijal je u saopštenju naveo da presuda pokazuje da se moderna ruska država protivi njegovoj interpretaciji sovjetske istorije, dodajući da će naći pravni način da nastavi svoj rad.

„Memorijal je potreban ruskim građanima da bi znali istinu. Niko neće uspeti u ‘likvidaciji’ te potrebe.”

Međunarodne grupe za ljudska prava su osudile odluku, koju je ambasador SAD u Rusiji Džon Salivan opisao kao „flagrantni i tragični pokušaj gušenja slobode izražavanja i brisanja istorije”.

Njemačko ministarstvo spoljnih poslova je saopštilo da je odluka o raspuštanju „nepojmljiva i da izaziva „veliku zabrinutost”, naročito zato što oduzima glas žrtvama represije.

Memorijal, koji su tokom ere „glasnosti” sovjetske liberalizacije osnovali istaknuti disidenti, uključujući laureta Nobelove nagrade za mir Andreja Saharova, djelovao je kao glavna ruska grupa za ljudska prava tokom ratova u Čečeniji 1990-ih.

U novije vrijeme, istupao je protiv represije kritičara pod Putinovom vladavinom i objavio spisak osoba koje smatra političkim zatvorenicima.

Vlasti su stavile Memorijal na zvaničnu listu „stranih agenata” 2015, čime su uvedene brojna ograničenja njenim aktivnostima.

Putin je ovog mjeseca rekao da je ta grupa branila organizacije koje Rusija smatra ekstremističkim i terorističkim i da se na njenom spisku žrtava sovjetske represije nalaze i nacistički kolaboracionisti.

Ćerka Natalije Estemirove, bivše članice borda Memorijala koja je ubijena 2009. u Čečeniji zbog rada na ljudskim pravima, napisala je povodom presude: „Moja majka je uvijek govorila: ‘Ne može gore od ovoga.’ Ispostavilo se da može.”

( Angelina Šofranac )