Vjesnici budućnosti, kojima je kovid ukrao slavu

Prije 20 godina, 4. septembra 2001. nedjelju dana uoči terorističkih napada na SAD, odobren je Guglov algoritam PageRank. Bio je to revolucionaran način organizovanja i razmjene svjetskog znanja. U tom trenutku platforma je obrađivala oko 30 miliona zahtjeva dnevno, a do trenutka kada je patent istekao 2019. obrađivala je 5,6 milijardi pretraga.

U decembru 2008, u jeku globalne finansijske krize, Međunarodni savjet za bezbjednost i razvoj (ICOS), objavio je da uticaj i prisustvo talibana raste u 72 odsto teritorije Avganistana. NATO, SAD i avganistanska vlada tada su to žustro osporili, a svijet okupiran krahom ekonomije, nije obratio naročitu pažnju.

U aprilu 1912. godine Harijet Kvimbi je postala prva žena koja je avionom preletjela preko Lamanša. Bilo je to spektakularno dostignuće, naročito za ženu u oblasti avijacije. Međutim, svega dan ranije potonuo je Titanik.

Posljednjih dvije godine koronavirus, sa svojim sojevima, okupira pažnju čovječanstva i krade većinu naslovnica. Ipak pandemija nije paralisala svijet, a ljudske strasti, težnje i strahovi i dalje dovode do iznenađujućih i revolucionarnih dostignuća i događaja. Neki od njih su prvi put zabilježeni u 2021. i, mada kao ni Guglov PageRank, upozorenje ICOS-a i Harijet Kvimbi, uglavnom nijesu dobili pažnju koju zavređuju, vjesnik su novih trendova i značajno će oblikovati budućnost.

Ljudski mozak je bežično povezan na računar

U revolucionarnom dostignuću za osobe sa trajnim povredama kičme, naučnici na Braun univerzitetu uspjeli su da preko predajnika potpuno povežu ljudski mozak sa kompjuterom. Pacijenti sa paralizom, koji su učestvovali u istraživanju, mogli su da pokreću udove prosto zamišljajući pokrete.

Salvador je u septembru, prkoseći upozorenjima velikih ekonomija i finansijskih regulatora, ali i neslaganju većine stanovništva te centralnoameričke države, postao prva država koja je usvojila bitkoin kao zakonsko sredstvo plaćanje, pored američkog dolara.

”Svakodnevica: Prvih 5000 dana”, djelo umjetnika Majka Vinkelmana, poznatog i kao Bipl, prodato je za 69,3 miliona dolara u aukcijskoj kući Kristi. Komplet crteža i animacija je prvi NFT, ili neprenosivi token, koje je ponudila jedna velika aukcionarska kuća. Ova prodaja je takođe prvi put da je Kristi prihvatio kriptovalutu kao oblik plaćanja.

U jednom izvještaju UN navodi se da je dron autonomno tražio i ubijao ljudske mete u Libiji. Dron Kargu-2, koji je proizvela kompanija koja sarađuje sa turskom vojskom, poslat je u martu u oblast sukoba između snaga prelazne vlade i vojnika Kalife Haftara, de fakto lidera Libijske nacionalne armije. Mada se ratovanje na daljinski, preko dronova, praktikuje već izvjesno vrijeme, ovo je prvi zabilježeni slučaj da je vještačkoj inteligenciji data “sloboda” da traži i ubija ljudske mete.

Ričard Brenson prvi milijarder u svemiru

U ogromnom koraku ka realizaciji svemirskog turizma Ričard Brenson, osnivač Virdžin Galaktika, pobijedio je u svemirskoj trci milijardera, lansirajući se u julu u u supersoničnoj letjelici “SpejsŠipTu”, koju je razvila njegova kompanija. Devet dana kasnije, Džef Bezos, osnivač Amazona i Blu oridžina, pridružio se svemirskoj trci u njegovoj raketi, “Nju Šepard”.

U fascinantnom istorijskom poduhvatu, NASA letjelica “Parker solar” je prošla kroz gornju atmosferu Sunca. Ne samo da je uspjela u tome, čime je dokazana zaštita visokotehnološkog oklopa, već je u kontaktu sa suncem uspjela da prikupi do sada nepoznate podatke o srcu našeg Sunčevog sistema.

Intrument nazvan MOXIE koji se nalazi na vozilu “Perseverance” uspio je da konvertuje dio atmosfere na Marsu, koja se sastoji uglavnom od ugljen-dioksida, u kiseonik. Mada je ta tehnologija i dalje u ranoj fazi, ona bi mogla pomoći da buduće ljudske misije na Crvenoj planeti postanu realnost. Tim povodom NASA je saopštila da je otvoren put da “naučna fikcija postane naučni fakat”.

Svjetlost možda ne može da pobjegne iz crne rupe, međutim astronomi su u 2021. godini prvi primijetili svjetlo iza jedne crne rupe - 800 miliona svjetlosnih godina od Zemlje. Ovo otkriće, objavljeno u žurnalu “Nejčr”, ponovo je potvrdilo teoriju relativiteta Alberta Ajnštajna.

NLO izvještaj

Američka obavještajna zajednica je krajem juna skinula oznaku tajnosti i krajem juna objavila dugoočekivani izvještaj o nizu misterioznih letećih objekata koji su primijećeni u vazdušnom prostoru tokom proteklih nekoliko decenija.

Izvještaj nije ponudio puno u smislu odgovora na pitanja o vanzemaljskim posjetama, ali je objavljivanjem povjerljivog dokumenta američka vlada prvi put javno priznala da neobična iskustva vojnih pilota zavređuju legitimnu pažnju. Vlada SAD je u suštini poručila: “Ok, priznajemo. Zaista imamo tajnu specijalnu jedinicu za NLO”.

Kiša na ledenoj kapi Grenlanda

U avgustu je, prvi put od kako su počela mjerenja 1980-ih godina, zabilježena kiša u oblasti ledene kape Grenlanda, što je prema mišljenju eksperata još jedan od pokazatelja globalnih klimatskih promjena. Prema podacima američkog Nacionalnog centra za snijeg i led, temperatura je porasla u avgustu i kiša je padala nekoliko sati na visini od otprilike dvije milje iznad nivoa mora.

Grenland je takođe imao “epizodu” topljenja u julu, čime je 2021. postala jedna od samo četiri godine u zadnjih 100 godina u kojima je zabilježeno tako rasprostranjeno topljenje ledenih površina.

Širom planete obarani su meteorološki rekordi, a talasi vrućina, poplave i požari su jasno pokazali da ekstremni vremenski događaji brzo postaju nova realnost.

U septembru, broj prodatih električnih vozila prvi put je nadmašio prodaju dizel automobila. Mada ohrabrujući ovaj trend se, prema mišljenju analitičara, može pripisati privremenim okolnostima usljed prekida u lancu snabdijevanja.

Tramp opozvan - dva puta

Donald Tramp je prethodne godine postao prvi predsjednik u istoriji Sjedinjenih Država koji je opozvan dva puta, prvi put zbog zloupotrebe moći i opstrukcije Kongresa, a drugi put zbog podsticanja na pobunu. Tramp je takođe i prvi lider SAD kojem je Tviter zabranio pristup platformi zbog “zbog rizika od daljeg podsticanja na nasilje” poslije upada njegovih pristalica u Kapitol 6. januara. Zabrana je stupila na snagu 8. januara, 12 dana prije nego što je Tramp prestao da bude predsjednik SAD, i trajna je.

Sjedinjene Države su 2021. godine sa Kamalom Haris dobile prvu ženu i prvu crnkinju za potpredsjednicu države, a Dženet Jelen je imenovana za prvu ženu na čelu ministarstva finansija.

Sa druge strane Atlantika, u Njemačkoj, donedavno je kružila šala: “Dječak pita mamu: Može li i muškarac da postane kancelar”. Za ovu vrstu humora zaslužna je Angela Merkel o čijem su odlasku sa funkcije šefice njemačke vlade, svjetski mediji izvještavali kao o “kraju jedne ere”. Od 8. decembra njemački 16-godišnji dječaci i djevojčice prvi put na funkciji kancelara gledaju muškarca - Olafa Šolca.

Opoziv francuskog ambasadora u SAD

Predsjednik SAD Džo Bajden najavio je u septembru da će SAD Australiji omogućiti pristup tehnologiji za izgradnju nuklearnih podmornica - u potezu koji se uglavnom predstavljao kao kontramjera protiv rastućeg uticaja Kine u azijskopacifičkom regionu. Međutim, malo prije postizanja dogovora, Australija je odustala od prethodnog dogovora o kupovini konvencionalnih podmornica od Francuske. U znak protesta, Francuska koji nije bila obaviještena o dogovoru SAD i Australije, ljutito je opozvala svoje ambasadore u Sjedinjenim Državama prvi put u dugoj diplomatskoj istoriji dviju država, koja je počela 1778.

U martu papa Franjo je postao prvi rimokatolički lider koji je posjetio Irak i prvi koji se sastao sa velikim ajatolahom.

Filipinima prva Nobelova nagrada

Novinarka Marija Resa je, zajedno sa Dmitrijem Muratovim urednikom ruskog lista “Novaja gazeta”, dobila Nobelovu nagradu za mir 2021. godine za njeno izvještavanje o kontroverznim taktikama filipinskog predsjednika Rodriga Dutertea u ratu protiv droge. Ona je prva dobitnica Nobelove nagrade iz Filpina.

Odobrena prva vakcina protiv malarije

U oktobru je vakcina protiv malarije RTS,S dobila zeleno svjetlo za upotrebu van kliničkih istraživanja, što je odluka na koju se čekalo decenijama i koju je je generalni direktor Svjetske zdravstvene organizacije Tedros Adanom Gebrejsus opisao kao “istorijsku”. Vakcina RTS,S smanjuje rizik od teškog obolijevanja za svega 30 procenata, ali zbog toga što malarija godišnje usmrti preko 400 000 ljudi, vakcina bi trebalo da spasi brojne živote.

U svijetu više gojazne nego neuhranjene djece

Globalna studija objavljena 2017. godine u časopisu “Lanset” predvidjela je da će broj gojazne djece i adolescenata uzrasta od pet do 19 godine u 2022. godini prvi put nadmašiti broj neuhranjene djece u svijetu. Sada je izvjesno da će se ta prognoza ostvariti u 2022.

Mada neuhranjenost i dalje predstavlja ogroman problem u ratom i glađu pogođenim regionima, gojaznost se takođe povezuje sa lošim načinom ishrane u siromašnim zajednicama čiji su lanci snabdijevanja ograničeni na procesuiranu hranu male nutritivne vrijednosti.

Stopa gojaznosti nastavlja da raste u zemljama sa niskim i srednjim prihodima, dok pada u zemljama sa visokim prihodima, ali nedovoljno da bi preokrenule trend.

Uprkos tome što je najavljen prije skoro pet godina, ovaj depresivni trend je pogurala pandemija.

U Španiji djeca su bila zatvorena šest nedjelja. U Vuhanu nijesu izlazila 76 dana. Najgore je bilo na Filipinima, gdje djeca više od godinu dana nijesu mogla da napuste svoje domove. To su neke od najstrožih pandemijskim mjera koje su najmlađi morali da izdrže. Međutim, čak i one kraće i manje stroge će ostaviti ožiljke u životima djece - sa posljedicama koje će postati još vidljivije u 2022.

( Nada Bogetić )