Oružje na veresiju zbog „više sile”

Ministarstvo odbrane (MO) je 2020. godine aneksima ugovora produživalo rok kompaniji “Montenegro defence industry” (MDI) za naplatu viškova naoružanja u vrijednosti od 1,72 miliona eura, koje je podgorička firma od njih kupila u maju i novembru 2019.

Prema zvaničnoj dokumentaciji, firma MDI je oružje platila tek u novembru 2021. - godinu i po kasnije nego što je prvobitno bilo predviđeno.

Kašnjenje je navodno posljedica “više sile” - koronavirusa, a MO nije iskoristilo mogućnost da oružje proda drugom kupcu jer u predviđenom roku nije plaćeno.

Do prolongiranja rokova došlo je u novembru 2020. godine, na osnovu zaključka vlade u tehničkom mandatu, u vrijeme kada je MDI već trebalo da plati cjelokupan iznos. Resorom odbrane tada je rukovodio Predrag Bošković. Taj DPS funkcioner i potpisao je svaki od ugovora, odnosno ankesa.

Dokumentacija o prodaji i odlaganju rokova za plaćanje kompaniji MDI donedavno je bila označena stepenom tajnosti interno, a resor Olivere Injac skinuo je tu oznaku i dokumentaciju dostavio Mreži za afirmaciju nevladinog sektora (MANS) na osnovu zahtjeva za slobodan pristup informacijama.

Iz MANS-a su ocijenili da je na taj način narušena konkurencija i potencijalno izazvana šteta po državni budžet, jer bi, kako su naveli, druge kompanije ponudile više za oružje da su znale da je moguće toliko dugo prolongirati rok.

”Dobro je što je Ministarstvo počelo da skida oznake tajnosti sa podataka o trošenju državnog novca, i ovo treba da bude primjer drugim organima. U ovom slučaju, objavljeni su ugovori o prodaji naoružanja koji pokazuju da su rokovi za plaćanje konstantno odlagani i da je oružje suštinski dato na veresiju sa izuzetno dugim rokom otplate. Na ovaj način se narušava konkurencija i potencijalno izaziva šteta po državni budžet, jer da su druge kompanije znale da će biti moguće toliko odložiti rokove, možda bi ponudile bolje cijene. To je bio i razlog što su podaci skrivani od javnosti, pa i ovaj primjer pokazuje zašto je važno da nadležni organi preispitaju oznake tajnosti koje je neosnovano stavljala bivša vlast kako bi sakrila razna kršenja zakona i procedura”, poručili su iz MANS-a.

Godinu i po produžavali potraživanja

Prema dokumentaciji u koju su “Vijesti” imale uvid, prvi ugovor, vrijedan 1,57 miliona eura, potpisan je 6. maja 2019. godine. Predmet tog ugovora je prodaja više razčličitih vrsta pištolja i pušaka, mitraljeza i puškomitraljeza, automatskih bacača granata i bacača ručnih raketnih.

MDI je prema ugovoru bila obavezna da MO uplati 10 odsto ugovorene cijene u roku od 10 dana od zaključenja ugovora, a ostalih 90 procenata “vrijednosti svake sukcesivne isporuke 10 dana prije preuzimanja sredstava”.

MDI se ugovorom obavezala da će naoružanje preuzeti najkasnije 12 mjeseci od potpisivanja ugovora.

”Ukoliko kupac ne preuzme sredstva u ugovorenom roku, prodavac ima pravo da ih proda drugom kupcu, bez prava prvog na bilo kakva potraživanja”, stoji u ugovoru.

Navodi se i da “ukoliko poslije zaključenja ugovora nastupe okolnosti više sile, koje dovode do onemogućavanja izvršenja ugovornih obaveza, rokovi će se produžiti za vrijeme trajanja više sile”.

Višom silom, precizira se ugovorom, mogu se smatrati poplave, zemljotresi, požari, politička zbivanja, rat, neredi većeg obima…

Prema dokumentima, viša sila nastupila je već godinu kasnije - 5. maja 2020. godine, a MDI se pozvao na poremećaj tržišta zbog pandemije koronavirusa.

U aneksu ugovora koji potpisuju Bošković i izvršni direktor MDI Zoran Damjanović rok se produžava za šest mjeseci da kompanija ispuni svoje obaveze prema MO, odnosno do početka oktobra 2020. Ipak, 6. novembra 2020. vlada u tehničkom mandatu donosi zaključak na osnovu kojeg Bošković potpisuje novi aneks ugovora sa MDI i daje im rok do novembra 2021. da izmire obaveze u skladu sa ugovorom iz 2019.

Na isti način su potpisani ugovori i aneksi ugovora o kupovini samohodnog obalskog pokretnog lansera, vrijednog 61.530 eura.

MDI je sa MO 11. novembra 2019. potpisao i ugovor o kupovini 11 komada protivavionskog topa Vazduhoplovstva Vojske Crne Gore (PAT 40 mm LRU “Bofors”). Aneksom ugovora iz novembra 2020. godine, MDI je dobio produženje roka od godinu za realizaciju i ovog dogovora.

Isto se dogodilo i sa 12 komada PAT 40 mm L70 “bofors”, vrijednih 48.000 eura, čija je prodaja dogovorena u novembru 2019. godine, a proces trebalo da bude okončan 12 mjeseci kasnije. U novembru 2020. aneksom je dozvoljen novi rok - novembar 2021.

Izmirili obaveze 10. novembra 2021.

Iz resora Olivere Injac kazali su “Vijestima” da je kompanija MDI izvšila uplatu za sva četiri ugovora 10. novembra prošle godine.

Istakli su i da je zaključkom Vlade od 1. decembra 2021. “izvršeno aneksiranje kupoprodajnih ugovora, u smislu produžavanja roka za preuzimanje prodatih, a nepreuzetih sredstava naoružanja i vojne opreme, do 6. novembra 2022”.

”Sa privrednim društvom ‘Montenegro Defence Industry’ d.o.o. Podgorica 2019. zaključena su četiri kupoprodajna ugovora i to: ugovor o kupoprodaji viškova naoružanja i vojne opreme Kopnene Vojske 6. maja 2019. godine, ugovor o kupoprodaji viškova naoružanja i vojne opreme Mornarice Vojske istog dana, ugovor o kupoprodaji viškova naoružanja i vojne opreme Mornarice Vojske Crne Gore 11. novembra 2019 i ugovor o kupoprodaji viškova naoružanja i vojne opreme Vazduhoplovstva Vojske Crne Gore istog dana. Za sva četiri ugovora, privredno društvo je 100 odsto izvršilo uplatu. Posljednje uplate izvršene su 10. novembra 2021. godine. Zaključkom Vlade br. 04-6309/2 od 1. 12. 2021. godine, izvršeno je aneksiranje kupoprodajnih ugovora, u smislu produžavanja roka za preuzimanje prodatih, a nepreuzetih sredstava naoružanja i vojne opreme, do 6. novembra 2022. godine”, odgovorili su iz MO.

Kontroverze pratile privatizaciju MDI

”Montenegro defence industry” osnovana je 1997. godine, a kompanija se bavi spoljnotrgovinskim prometom naoružanja i vojne opreme, veleprodajom, maloprodajom i poslovima inženjeringa.

Kompanija je privatizovana u martu 2015.

Kompanija je za 680.000 eura prodata konzorcijumu firmi ATL - Atlantic Technologies iz Izraela i CRPS-Impex iz Srbije, čija je ponuda ocijenjena kao ispravna.

MANS je još tada upozoravao da je MDI prodata konzorcijumu koji se dovodi u vezu sa kontroverznim Belgijancem Seržom Milerom, osumnjičenim za ilegalnu prodaju oružja, šverc droge i pranje novca.

Miler je, kako je tada MANS saopštio, uhapšen po osnovu Interpolove potjernice na graničnom prelazu Božaj, nakon odlaska iz Crne Gore i neposredno poslije potpisivanja kupoprodajnog ugovora za MDI. Prema saopštenju crnogorske Uprave policije od 17. marta 2015. godine, na teret mu se stavlja organizovanje i finansiranje uvoza velikih pošiljki kokaina iz Južne Amerike i nezakoniti prevoz oružja.

( Tina Popović )