Planeta se zagrijava bez naznaka usporavanja, upotreba uglja raste, rekordne štete, okeani ključaju

Novi naučni izvještaji o rekordnim temperaturama atmosfere i okeana, prema kojima su protekle godine najtoplije od početka vođenja evidencije, dodaju dokaze o dugoročnom trendu zagrijavanja planete, bez naznaka usporavanja povećanja temperatura, pišu svjetski mediji.

Najtoplije godine

Prema novim nalazima Službe Evropske unije za klimatske promene Kopernik (Copernicus Climate Change Service – C3S), proteklih sedam godina su bile najtoplije od početka vođenja evidencije, dok je 2021. bila peta najtoplija, ističe Volstrit džurnal (The Wall street Journal).

Mada je 2021. u prosjeku bila relativno manje topla od drugih posljednjih godina, Evropa je imala najtoplije ljeto u istoriji, navodi se u izvještaju evropske službe čiji podaci datiraju od 1950, ukazuje američki list, dodajući da isto važi za SAD gdje je na sjeverozapadu prošle godine u toplotnom talasu umrlo više od 100 ljudi.

Prosječna temperatura u 2021. bila je 0,3 stepena Celzijusa viša od prosjeka između 1991. i 2020, kao i između 1,1 i 1,2 stepena Celzijusa viša od temperatura zabilježenih tokom predindustrijske ere od 1850. do 1900. godine.

U izvještaju evropske službe objavljenom u ponedjeljak, 10. januara navodi se da su nadprosječne temperature zabilježene u nekim djelovima svijeta, uključujući zapad SAD i Kanade, centralnu i sjevernu Afriku i Bliski istok, dok su istraživači na Grenlandu prošle godine prvi put u istoriji primijetili kišu na najvišoj tački ledenog pokrivača.

Povećanje globalnih temperatura u direktnoj je korelaciji s porastom emisije gasova koji izazivaju efekat staklene bašte, rekla je Samanta Bardžis (Samantha Burgess), zamjenica direktora službe Kopernik, koja obezbjeđuje analizu klime članicama EU.

Naučni panel koji savjetuje Ujedinjene nacije o klimatskim promjenama prošle godine je upozorio da neke od posljedica zagrijavanja klime — poput porasta nivoa mora i topljenja ledenih pokrivača — mogu biti nepovratni, podsjeća Volstrit džurnal, dodajući da su nivoi ugljen-dioksida i metana u atmosferi varirali tokom istorije, ali da naučnici kažu da je brza stopa promjena u skorašnjoj prošlosti posljedica emisija gasova staklene bašte koje su podstaknute ljudskim aktivnostima.

Misterija metana

Dok su posljednjih sedam godina bile najtoplije, nema naznaka usporavanja rasta temperature, piše Politiko (Politico), ukazujući da su, uprkos tome što su prošlu godinu obilježili politički pritisci da se riješi pitanje zagađenja koje izaziva zagrijavanje, koncentracije ugljen-dioksida i metana nastavile da rastu.

Upotreba uglja je skočila za devet odsto 2021. kako je globalna ekonomija počela da se oporavlja od pandemije, posebno u Kini i Indiji, ističe portal, dodajući da naučnici ne mogu da objasne misteriozno povećanje količine metana u atmosferi 2020. i 2021.

Prema izvještaju službe Kopernik, količina metana je porasla "veoma značajno", na godišnji rekord od oko 1.876 čestica po milijardi (ppb), ukazuje agencija Frans pres (Agence France-Presse).

Stopa porasta metana u 2020. bila je 14,6 pbb, a 2021. godine 16,3 pbb, što je više nego duplo od prosječnog godišnjeg porasta u posljednjih 17 godina, mada služba Kopernik navodi da je zbog niza ljudskih aktivnosti koje doprinose emisijama tog gasa i prirodnih izvora teško utvrditi zašto je posljednjih godina došlo do tako snažnog povećanja.

Metan (CH4) je najodgovorniji gas za globalno zagrijavanje posle ugljen-dioksida (CO2). Iako se kraće zadržava u atmosferi, ima mnogostruko veći potencijal za izazivanje efekta staklene bašte.

Među prirodnim izvorima metana su močvare, dok su među posljedicama ljudskih aktivnosti curenja iz proizvodnje gasa i nafte, eksploatacije uglja i deponija, kao i gajenja pirinča, stoke i rukovanja gnojivom.

Smanjenje količine metana koji curi u vazduh, ističe AFP, brzo bi se pretvorilo u usporavanje povećanje temperatura i pomoglo bi u zatvaranju jaza u emisijama između cilja Pariskog sporazuma o ograničenju zagrijavanja na 1,5 Celzijusa i 2,7 Celzijusa koliko se može očekivati čak i ako sve države poštuju svoja obećanja o smanjenju ugljenika.

Na klimatskom samitu COP26 prošle godine, stotinak zemalja se pridružilo inicijativi za smanjenje emisije metana za najmanje 30 odsto ove decenije, uz primjetan izostanak Kine, ukazuje AFP i navodi da industrije nafte i gasa imaju najveće mogućnosti za brza smanjenja, posebno kroz otkrivanje i popravke kako bi se spriječilo curenja gasa u proizvodnji i transportu.

Rekordne temperature i rekordne štete

Prošla godina je bila četvrta najtoplija godina u istoriji SAD, pri čemu je decembar bio najtopliji posljednji mjesec u godini ikada zabilježen. Pored toga, SAD je pogodilo 20 različitih katastrofa sa štetom od preko milijardu dolara, prenosi Rojters (Reuters) navode iz izvoda izvještaja vlade SAD objavljenog u ponedjeljak, 10. januara.

Analiza američkog Nacionalnog centra za informacije o životnoj sredini (NCEI) uslijedila je nekoliko sati pošto su naučnici iz Evropske unije objavili da je prošla godina bila peta najtoplija u svijetu, što, kako navodi, Rojters, dodaje dokaze koji upućuju na dugoročni trend zagrijavanja planete.

U kontinentalnom dijelu SAD, šest najtoplijih godina u 127 godina vođenja evidencije bilo je od 2012, navodi NCEI koji je dio Nacionalne uprave za okeane i atmosferu (NOAA). Sveobuhvatan klimatski izvještaj bi trebalo da bude objavljen 13. januara.

Prosječna temperatura u kontinentalnom dijelu SAD 2021. bila je 12,5 Celzijusa, što je iznad prosjeka u 20. vijeku, dok je rekord od 12,94 Celzijusa zabilježen 2012.

Izvještaj takođe ukazuje da su SAD imale 20 vremenskih i klimatskih katastrofa s gubicima od preko milijardu dolara, što uključuje šumske požare na zapadu zemlje, hladni talas u februaru koji je izazvao prekide u snabdijevanju struje za skoro 10 miliona ljudi, decembarska tornada u Kentakiju i okolnim državama.

Time je, kako navodi Rojters, prošla godina bila druga po broju katastrofalnih događaja sa štetom od preko milijardu dolara, dok je najviše 22 zabilježeno 2020.

Ukupni troškovi katastrofa u SAD prošle godine premašili su 145 milijardi, pri čemu je uragan Ida nanio najveći dio gubitaka od 75 milijardi dolara, ističe Rojters i dodaje i da je broj smrtnih slučajeva u vezi sa tim događajima bio 688, što je najviše u posljednjoj deceniji.

Ključanje okeana

Svjetski okeani počeli su da ključaju, piše Gardijan povodom novog istraživanja koje navodi da su prošle godine zabilježene najviše temperature okeana, šestu godinu zaredom.

Naučnici kažu da je zagrijavanje okeana prvenstveno podstaknuto klimatskom krizom izazvanom ljudskim faktorom i da predstavlja krajnje jednostavan pokazatelj globalnog zagrijavanja, ukazuje britanski list. Iako temperatura atmosfere takođe naglo raste, manje je vjerovatno da će pojedinačne godine biti rekordne u poređenju sa zagrijavanjem okeana.

Prošle godine je zabilježen toplotni rekord za najviših 2.000 metara svih okeana širom sveta, uprkos La Ninji, periodičnom klimatskom fenomenu koji hladi vode u Tihom okeanu.

Gardijan ističe da je od početka vođenja evidencije 1955, prije rekordne 2021. druga najtoplija godina za okeane bila 2020, a treća 2019.

Toplije vode okeana doprinose jačanju oluja, uragana i ekstremnih padavina, što povećava rizik od teških poplava, navodi se u članku objavljenom u časopisu Avensis in atmosferik sajensis (Advances in Atmospheric Sciences).

Zagrijana okeanska voda se širi i izjeda ogromne ledene ploče Grenlanda i Antarktika, čime se povećava nivo mora.

Okeani primaju oko trećine ugljen-dioksida koji se emituje ljudskom aktivnošću, zbog čega dolazi do njihovog kiseljenja, što dalje dovodi do oštećenja koralnih grebena na kojima živi četvrtina morskog života u svijetu i koji su izbor snabdijevanja hranom više od 500 miliona ljudi.

Dok se svijet zagrijava usljed sagorijevanja fosilnih goriva, krčenja šuma i drugih aktivnosti, okeani preuzimaju najveći teret dodatne toplote, ukazuje Gardijan.

Više od 90 odsto toplote proizvedene u posljednjih 50 godina apsorbovali su okeani, privremeno pomažući da se čovječanstvo i druge kopnene vrste poštede od temperatura koje bi donijele veće katastrofe.

( Radio Slobodna Evropa )