Dok je bilo karaula, bilo je i naroda

Na području andrijevičke, plavske i gusinjske opštine zubu vremena i propadanju prepušteno je ukupno trinaest kasarni i karaula iz vremena biše Jugoslavije, nakon što je čuvanje granice od vojske preuzela crnogorska policija.

Na području plavske i gusinjske opštine, na granici prema Albaniji, ima ih devet, dok su tri do četiri objekta propadanju prepuštena na teritoriji Andrijevice.

U opštini Andrijevica četiri karaule nalaze se u potkomovskim selima Jošanica, Kuti i Đuliće.

Te karaule, koje su, nakon raspada Vojske Jugoslavije povremeno za svoje potrebe koristili pripadnici granične policije, dugi niz godina niko ne obilazi niti održava, iako se zna da je u svakoj od njih svojevremeno boravilo i po skoro pedeset vojnika zaduženih da obezbjeđuju granicu prema Albaniji.

Posebnu devastaciju doživjeli su objekti karaule poznate pod nazivom Kruška, smještene između sela Cecuni i Kuti, koja je važila za najuređeniji vojni objekat u pograničnom pojasu Crne Gore i Albanije.

Sa nje je odneseno sve što se moglo odnijeti. I preostale tri karaule su vidno oštećene izazivajući duboke uzdahe mještana koji se sa sjetom prisjećaju vremena kada su vojnici iz čitave bivše Jugoslavije vojni rok služili u selima ispod Komova.

„Dok je vojska bila na ovom prostoru naša sela su bila puna naroda. Bila su to srećna vremena kad su mještani vojnike u našim karaulama, okupljene sa prostora čitave Jugoslavije, doživljavali kao svoje najrođenije“, priča stanovnik sela Cecuni David Lalić.

Prema njegovim riječima, vojska je tada pomagala lokalnom stanovništvu po mnogim pitanjima, a posebno u dijelu održavanja puteva.

„Mještani su živjeli sa vojskom i uz vojsku. Tada su seoske prodavnice imale veći dnevni promet od današnjih prodavnica u gradu“, priča Lalić.

Upravo je sa nestankom jugoslovenske vojske i zatvaranjem karaula, počeo i primjetniji i nagli odliv lokalnog stanovništva iz potkomovskih sela, koji danas već poprima zabrinjavajuće razmjere.

„U potkomovskim selima danas ima manje stanovnika nego što je nekada bilo vojnika u četiri karaule. To su porazne činjenice“, smatra Lalić.

Slično pričaju i mještani sela Konjuhe, ističući da je uporedo sa zatvaranjem karaula stao život u selima ispod Komova.

„Odlazak vojske sa ovog prostora pokazao se kao loš potez za naša sela koja se polako gase“, kažu mještani Konjuha.

I njih posebno, kako pričaju, boli saznanje da su bivše karaule u ovakvom stanju, ali još više i činjenica da se škola u Konjusima našla pred zatvaranjem, iako je nekada brojala blizu četiri stotine učenika.

„Tako danas nemamo ni vojske ni naroda. Ovdje ubrzo neće imati ko koga da sahrani“, poručuju mještani Konjuha.

Iz opozicionih stranaka u ovom gradiću na sjeveru države, gdje je na vlasti Demokratska partija socijalista, tvrde da napuštene karaule u potkomovskim selima na najbolji način ilustruju kako se država svih ovih godina ukupno odnosila prema ovom regionu Crne Gore.

„Zahvaljujući pogubnoj politici državnog vrha danas u Andrijevici imamo zatvorene fabričke pogone u kojima je radilo blizu hiljadu radnika. Takođe, imamo devastirane bivše vojne objekte, drastično iseljavanje naroda i jednu sveopštu letargiju u svim oblastima života“, pričaju opozicioni opredijeljeni građani Andrijevice.

U plavskoj i gusinjskoj opštini kasarni i karaula bilo je ukupno devet. Od toga pet je bilo takozvanih stalnih i četiri ljetnje.

„U Gusinju su bile tri stalne i dvije ljetnje, a u Plavu po dvije stalne i ljetnje“, podsjećaju na to vrijeme mještani iz ovih krajeva. Oni pričaju da je samo u jednom kratkom periodu policija koristila jedan od tih objekata, ali da je i on brzo napušten i prepušten propadanju.

„Te kasarne i karaule bivše vojske sada su poptuno prepuštene nemaru. To je žalosno. Usred nacionalnog parka Prokletije zar ih nije bilo korisno i vrlo lako moguće adaptirati za skloništa za planinare i brojne turiste, ili još bolje pretvoriti u planinarske domove“, kažu mještani Gusinja.

Njihovi raniji apeli i molbe državnim institucijama da se zaustavi devastacija tih objekata nijesu imali rezultat.

„Sve što je moglo da se ponese iz tih objekata, odneseno je. Sada su to samo obične ruševine“, kažu u Plavu i Gusinju.

U Jošanici je postala avanturistički park

Od svih karaula na sjeveru, jedino je ona na području opštine Andrijevice u selu Jošanica doživjela rekonstrukciju.

Taj objekat je u okviru projekta „Revitalizacija lokalnih zajednica kroz turizam i rad sa mladima“, preuređen u takozvani Avanturistički centar „Mojan“.

Ovaj projekat je odobren u okviru prekograničnog poziva sa Kosovom i finansiran je od strane Evropske unije.

Objekat kasarne u Jošanici je, nakon rekonstrukcije, predat na upravljanje Studentskom sportskom savezu Crne Gore radi organizovanja aktivnosti sportskog i rekreativnog karaktera. Najavljeno je da je u planu da se zgrada u budućnosti koristi i za pružanje usluga turistima koji budu prolazili kroz ovaj kraj.

Bez međunarodnog novca, sve ostale kasarne i karaule na sjeveru Crne Gore, koje su najbrojnije na području plavske, gusinjske i andrijevičke opštine, doživljavaju tužnu sudbinu. Domaćih para nerijetko ima za mnogo manje važne stvari, ali ne i za ove vrijedne objekte iz perioda biše Jugoslavije.

( Tufik Softić )