Zašto smeće sa primorja ne treba voziti u Nikšić

Prethodna vlast izgubila je četiri pet-godina planirajući regionalnu deponiju - spalionicu, maštajući najviše o tome kako da raskrčmi više od 100 miliona eura. Evropska unija je, naravno, eksplicitno odbila da finansira takav projekat jer je ekološki neprihvatljiv.

Nova vlast je, nažalost, zadržala isti koncept regionalne deponije - spalionice, ne vodeći računa ni o interesima građana, ni o tome koliko je tehnologija na kojoj se projekat zasniva - pogrešna.

Na impozantnom skupu predsjednika osam opština - Nikšića, Šavnika, Žabljaka, Plužina, Kotora, Budve, Herceg Novog i Tivta - uz učešće resornog ministra i stručnjaka iz Ministarstva ekologije, prostornog planiranja i urbanizma, donešena je "epohalna" odluka da se regionalni reciklažni centar za zbrinjavanje komunalnog otpada iz tih opština gradi u - Nikšiću.

Kapacitet tog centra planiran je na 200 tona komunalnog otpada dnevno!

Dvjesta tona komunalnog otpada na dan? Jesu li predsjednici tih opština, stručnjaci ili makar ministar ekologije, prostornog planiranja i urbanizma ikad posjetili ijednu evropsku metropolu? Znaju li da u njima žive milioni stanovnika i da se, uz sve ostale proračune, tim brojkama prilagođavaju kapaciteti tehnologija za zbrinjavanje komunalnog otpada? Je li moguće da su zaboravili koliko naši gradovi imaju stanovnika i da od tog broja zavisi i količina otpada?

Pošto je i laicima očigledno da su te tehnologije neprimjenljive u našim uslovima, objašnjenje za njihovo preuzimanje mogla bi biti želja naših "pregovarača" da se oduže domaćinima za lijep doček ili neki drugi oblik "uvažavanja" koji ne želim da pominjem...

Važno je napomenuti i da ponuđena tehnologija podrazumijeva dimnjake, a svaki dimnjak je potencijalni ekološki rizik koji se skupo plaća.

Zaista je nejasno kakav bi ih racionalni razlog mogao natjerati da prihvate tehnologiju koja može biti optimalno iskorišćena samo ako se prikupi 200 tona smeća dnevno. Da bi taj osnovni preduslov bio ispunjen, treba iz Nikšića sakupiti 50 tona dnevno, iz Plužina i Šavnika po dvije i sa Žabljaka tri tone na dan.

Podsjećanja radi, na Žabljaku već imamo reciklažni centar koji je koštao 2,5 miliona eura, ali u njemu nema reciklaže upravo zbog nedovoljne količine komunalnog otpada.

Čak i da se nekako sakupi tih 57 tona, problem je onaj ostatak do 200. Očigledno, treba da ga obezbijede ostale opštine - Kotor, Tivat, Budva i Herceg Novi - koje su dale saglasnost da svoj otpad voze u Nikšić.

Sve su prilike da se niko od tvoraca ove ingeniozne ideje nije zapitao koliko je realno omogućiti bezbjedan prevoz 143 tone otpada dnevno od primorja do Nikšića u zimskim uslovima. Ili, još rizičnije, tokom turističke sezone kad je na putevima ka moru haos i bez kolona kamiona sa smećem.

Evo kako bi izgledao taj prevoz od primorja do Nikšića: Kotor - Budva - Cetinje - Podgorica - Danilovgrad - Nikšić 170 kilometara, dva do tri kamiona smeća po 20 tona dnevno; Tivat - Kotor - Risan - Nikšić 120 km, dva amiona po 20 tona smeća dnevno; Budva - Cetinje - Podgorica - Danilovgrad - Nikšić 145 km, tri kamiona po 20 tona; Herceg Novi -Grahovo - Nikšić 95 km, dva do tri kamiona smeća po 20 tona na dan.

Ukupno, desetak kamiona prepunih smeća kružilo bi svaki dan najfrekventnijim crnogorskim putevima. Potencijalne incidente i garantovano neprijatne mirise da ne pominjem...

Važno je naglasiti i da Kotor, Tivat, Budva i Herceg Novi moraju izgraditi pretovarne stanice, na kojima bi se smeće sa malih kamiona za prikupljanje pretovaralo u velike od 20 tona.

Takav prevoz smeća do Nikšića koštaće 15 eura po toni - amortizacija, gorivo, mazivo, gume... Sve to će, naravno, stanovnici primorja plaćati kroz uvećane račune za komunalne usluge...

Godine 2018, zajedno sa stručnjacima za ovu oblast, obilazio sam Kotor, Tivat, Budvu i Herceg Novi. Razgovarali smo sa građanima i njihovim predstavnicima, imali smo i dva zajednička sastanka u Kotoru i Tivtu.

Organizovali smo i zajedničku posjetu fabrici u Konjicu, koja bez posljedica po životnu sredinu selektuje 95 posto komunalnog otpada iako se se nalazi na užoj periferiji grada. Slične fabrike postoje i u Novom Sadu, Mostaru, Tuzli, Obrenovcu, Čakovecu...

Tako smo se na licu mjesta uvjerili da njihova tehnologija ispunjava najstrože evropske standarde, nema spalionica i čuvenih kada za skladištenje komunalnog otpada, a to znači da ničim ne ugrožava okolno stanovništvo.

Fabrika u Konjicu svakodnevno selektuje plastiku, karton, papir, PET i MET ambalažu, tekstil, staklo i metal kojeg u komunalnom otpadu ima 40 procenata, a sav materijal se izvozi...

Organski dio od 25 posto transformiše se inovativnom tehnologijom u kompost koji se koristi za đubrenje zelenih površina. Ostatak od 35 procenata prerađuje se u RDF gorivo koje ima toplotnu moć od 4.000 kilokalorija i koristi se u termoelektranama ili cementarama, a na krovu fabrike instalira se solarna elektrana.

Ova tehnologija se prilagođava broju stanovnika, a ne obratno.

Lokalne samouprave u Crnoj Gori ne mogu ništa uraditi za zbrinjavanje komunalnog otpada, dok Ministarstvo ekologije i prostornog planiranja ne odredi lokaciju. Pošto je u izradi generalni plan za cijelu državu, to je šansa da se odredi adekvatan prostor za zbrinjavanje komunalnog otpada - jedan za Nikšić, Plužine, Žabljak i Šavnik, a drugi za Kotor, Tivat, Budvu i Herceg Novi.

Za projekte i izgradnju fabrika sa ovom tehnologijom bez spalionica finansiranje je obezbijeđeno iz EU fondova. Njene prednosti prepoznate su u Briselu zato što ona ispunjava uslove tzv. kružne ekonomije i od komunalnog otpada pravi novu upotrebnu vrijednost,odnosno sirovine za preradu i energiju. Zbog toga fondovi EU i obezbjeđuju 70 do 80 posto bespovratnih sredstava.

Vjerujem da će sve opštine biti zainteresovane da se na njihovoj teritoriji izgrade ovakve fabrike, jer se tako smanjuju troškovi odvoza komunalnog otpada na udaljenost od 20 do 40 kilometara, a ne moraju se graditi pretovarne stanice. Zapošljavale bi na dugi rok 70 do 80 radnika, i to u samoodrživom privrednom subjektu koji izvozi 70 posto svoje priozvodnje.

Zbog svih prednosti ovakvog zbrinjavanja otpada, predlažem da zainteresovani građani sa mnom posjete neku od pomenutih fabrika i sami, bez političkih i drugih posrednika, procijene da li one donose štetu ili korist.

Autor je dipl. ing.

( Milorad Micko Vukotić )