Čega se pametan stidi… (5)

Fiskalni efekti evropa-brže-bolje-neplana su nekvalitetno-procijenjeni, što ne iznenađuje ako se pogleda angažman navodnih konsultanata… Pretplaćeni drugar 1) iz Beograda, TV se prosipa oko “prepakovanja zakona”, a ne zna ništa o CG ekonomiji. Mlada profesorka ne iskoračuje iz samopohvalnosti 2), iskazujući značajne limite o poznavanju regulatornih definicija u Crnoj Gori. Sjeverni susjed je prepun ozbiljnijih i odgovornijih ekonomista-kinja...

Ipak, šta je tekuće upitno oko obračuna zarada po novome 3), a što konsultanti nisu uzeli u razmatranje prilikom formiranja makroekonomskih premisa za evropa-brže-bolje-neplan?

Ministarstvo ekonomskog razvoja je proslijedilo MFSS-u dopis br. 002-134/22-22-1 od 27. januara 2022. godine, naredne sadržine: “…obratili ste se za mišljenje da li u obračun minimalne zarade ulazi i noćni rad ukoliko je isti u opisu radnog mjesta, dodatak po osnovu radnog mjesta ili uvećani koeficijent, prekovremeni rad i varijabilni dio zarade (stimulacija)”.

MER je dao sljedeće mišljenje: “Članom 94 Zakona o radu propisano je da se zarada zaposlenog za obavljeni rad i vrijeme provedeno na radu sastoji od: osnovne zarade, posebnog dijela zarade, uvećanja zarade i dijela zarade po osnovu radnog učinka ukoliko je ostvaren. Zakonom o radu propisano je da minimalna zarada za standardni radni učinak i puno radno vrijeme, odnosno radno vrijeme koje se izjednačava sa punim radnim vremenom, u neto iznosu, ne može biti niža od 450,00 eura. lnstitut minimalne zarade uveden je kao zaštita zaposlenog koji omogućava pokrivanje troškova za dostojanstven život i predstavlja najniži iznos zarade koji se zaposlenom isplaćuje, ukoliko je obračun zarade za standardni radni učinak i puno radno vrijeme manji od minimalnog iznosa utvrđenog zakonom. S tim u vezi, poslodavac je u obavezi da ako elementi za obračun zarade u kojoj spadaju koeficijent, dodatni koeficijent, obračunska vrijednost koeficijenta, minuli rad, posebni dio zarade, iznos procenta uvećanja zarade koji se odnose na noćni i rad u dane državnih i vjerskih praznika i ostali dodaci na osnovnu zaradu propisani posebnim aktom po osnovu specifičnosti radnog mjesta, nakon obračuna zarade daju neto iznos ispod minimalne zarade izvrše pozitivnu korekciju koju čini razlika izmedu obračunate i minimalne zarade. Napominjemo, da iznos za prekovremeni rad koji je duži od punog radnog vremena i iznos uvećanja zarade koji je zaposleni ostvario za rezultate rada u obimu i kvalitetu iznad prosječnih odnosno planiranih, ne ulaze u minimalnu zaradu i poslodavac je dužan da ih isplati u ostvarenom iznosu.”

MER-ministar-u-odlasku nije smogao institucionalne hrabrosti da potpiše ovaj dokument. Sa trojakog stanovišta je bio obavezan da to uradi: kao kreator evropa-brže-bolje-neplana, potom iz uloge koordinatora Vladinog tijela koje nešto prati, kao i iz pozicije rukovodioca institucije koja je nadležna za primjenu Zakona o radu. Nijedan operativac-ka niti procedura ne mogu poslužiti kao javni-rekviziti agresivnom oksfordskom đaku (Načisto, 3. februara 2022), posebno ne oko pitanja koja se tiču “dostojanstvenog života i socijalne pravde i pravičnosti”, pojmova koje su dogmatsko-zajednički pokušavali zastupati NVO aktivistkinja i MFSS državni sekretar u Reflektoru (8. februara 2022). Stoga, šta je i čemu služi “pozitivna korekcija”, umotvorina grupe koja se busa u prsa junačka evropa-brže-bolje-neplanom?

Prvo, “pozitivna korekcija” je post-istina/alternativni fakt resornog(ih) ministarst(a)va. Suprotna je regulatornim odredbama radnih odnosa. Ne treba značajno pravničko znanje, a još manje bilo kakvo ekonomsko znanje, da se utvdi da je u pitanju opravdanje za nepravovremeno-izmjerene efekte evropa-brže-bolje-neplana, u dijelu zaposlenih koji primaju zaradu iz budžeta, a koji se sada ne smiju priznati ni domaćoj ni inostranoj javnosti, a što je uporedivo sa neplanski-odmjerenim efektima zakona iz 2016. Što onda privrednike-poslodavce stavlja u nezavidan položaj, pošto se strogo-gledano citirano mišljenje može skoro-pa-podvesti pod “sivu ekonomiju”.

Drugo, “pozitivna korekcija” treba da sakrije neznanje u primjeni koje vrišti uznemiravanjem postavki sistema. Ministru finansija i socijalnog staranja možda se treba prihvatiti da je imao energiju da reformiše sistem u zemlji. No, svoju inicijalnu reformsku agendu porazio je kad se svjesno udaljio u netransparentnosti, twitteranje, kao i odsustvo u praćenju sistemskih krovnih konstrukcija. Van svake sumnje, citirano MER-mišljenje dokumentuje rizike u obračunu zarada, koji u narednom petogodišju stižu u formi golemih budžetskih izdvajanja, što je a priori uporedivo sa troškovima koje su iza sebe ostavile neoliberalne junoše (2009-2012) 4.

Treće, “pozitivna korekcija” je zakonski-neutemeljeni izbor riječi, koji pokazuje neodgovornost ministarst(a)va. Ovaj put i sindikalaca, dijela nvo-aktivista-kinja kao i poslodavaca, koji su jednako oćutali da se obračun zarada radi na zakonski-upitan način. Odnosno, ispod površine twitteraških-emoticona-o-sreći-svih raste opravdano nezadovoljstvo oko sljedećeg: (npr.) higijeničarka sa trideset godina radnog iskustva i higijeničar-početnik (mamin-sin-iz-ministrovog-instagram-isanja 5) su izjednačeni skoro-pa-istovjetnim zaradama. Tako je postalo vidljivo da su “pozitivna korekcija” i iznivelisavanje zarada (citat sindikalaca) drugačija imena za nepravdu i socijalnu diskriminaciju.

Četvrto, inpekcijske službe na terenu navodno diskretno ignorišu MER mišljenje. Inspekcija mora raditi po zakonu, zato se navodno za sve zarade koje su ranije bile ispod nivoa nove minimalne zarade, zahtijeva da se tokom kontrole poslodavci i agencije koje se eksterno bave zapošljavanjem prikažu anekse ugovora o radu “na novi bruto”. Iako simbolički na ivici-noža, ovakvo postupanje pokazuje institucionalnu jasnost; diskretno se iznalazi zdravo-razumski model primjene, koji ne uništava odredbe o minulom radu, noćnom radu i radu za vrijeme praznika. Ili, rječitije:

Član 98 Zakona o radu uređuje četiri oblika uvećanja osnovne zarade, od kojih su u MER-Mišljenju a kao zbog “standardnog učinka”, tri ušla u 450 eura (minuli rad, rad noću, rad tokom državnih i vjerskih praznika), dok četvrti (prekovremeni rad) nije. Kako istovjetan član zakona uređuje isto, izgleda se trebalo ne uvidjeti da su tri oblika uvećanja osnovne zarade pretvorena u froncle neprincipijelnosti. Slijedeći takvu primjenu, desilo se i dopunsko lutanje; esnafski institut računovođa je upao u obračunsko-softversku zamku, pa su “pozitivnu korekciju” podveli pod “naknade” iz člana 102 Zakona o radu, iako se član 100 o ugovorenoj zaradi ne može toliko fleksibilno tumačiti i primijeniti na sve zaposlene.

Kako se otpočelo sa napornom primjenom budžeta 2022. i pratećih zakona, usvojenih od strane Skupštine Crne Gore, na terenu među privrednicima i njihovim timovima, kao i unutar institucija javne uprave ima svakojakih nedoumica, koje se moraju sistemski-odgovorno razrješavati. Jedna po jedna… Uporno, bez sujete, uz potrebni kvalitet zbog održivosti procesa, a bez prokletih političarenja zbog bilo kakvog “pokreta”…

Niko u Crnoj Gori nema pravo da zakone uvodi u tamni vilajet “može nam se” umišljene moćnosti, ni u pripremi usvajanja niti u primjeni normi. Dokumentacionim tragom uporedivim sa prethodnih trideset godina kontinuiteta u nepoštovanju CG ekonomije, nakon četrnaest mjeseci završili smo u tekućim slamajućim twitteranjima/botovanjima sistemom. Ako je tako, tamo nema ni ekonomskog ni održivog razvoja. Ni odgovornosti; ni primjene; ni ozbiljne ekonomske politike spremne za prijeko-potrebne reforme. Vrijeme je da CG ekonomija ne trpi nove totalitarce, sa ili bez NVO aktivist(kinj)a-po-izboru. Zato, da li su stvarno ubili/unizili nadu?

______

1) https://www.fefa.edu.rs/profesori/goran-radosavljevic/; https://www.cdm.me/ekonomija/evropa-sad-po-diktatu-beograda/; https://www.cdm.me/ekonomija/profesor-iz-beograda-radili-smo-u-crnoj-gori-prepakovali-smo-neke-poreze/;

2) https://www.cdm.me/ekonomija/evropa-sad-po-diktatu-beograda/; https://youtu.be/J8u-jTaxQLc; Jelena Žarković: Kako su Crnogorci povećali minimalac za 200 evra, šta je "Maršalov plan"?

3) Kolokvijalizam operativaca na terenu;

4) http://www.dri.co.me/1/doc/Izdaci%20iz%20bud%C5%BEeta%20%20Crne%20Gore%20za%20sudske%20sporove%20%20po%20osnovu%20radnih%20odnosa.pdf;

5) https://www.vijesti.me/kolumne/588170/cega-se-pametan-stidi-4;

( Mila Kasalica )