Novinar da čuva izvor po svaku cijenu

Novinar koji se u toku prikupljanja, uredničke obrade ili objavljivanja medijskog sadržaja, upozna sa informacijama koje bi mogle da ukažu na identitet izvora informacije, nije dužan da otkrije izvor pod bilo kojim uslovima.

To je jedan od 16 amandmana koje je sačinila Medijska asocijacija jugoistočne Evrope (MAJE), na osnovu opsežnih konsultacija sa medijima, medijskim organizacijama, novinarima, novinarkama, i drugim medijskim radnicima, kao i ekspertima iz oblasti medijskog zakonodavstva.

Amandmani su dostavljeni Radnoj grupi za izmjenu i dopunu seta medijskih zakona, koju je formiralo Ministarstvo javne uprave, digitalnog društva i medija.

MAJE, na čijem je čelu Vuk Maraš, smatra da novinar ni pod kojim uslovima ne smije biti dužan da otkrije izvor informacija.

”Imajući u vidu nivo nezavisnosti i profesionalnosti crnogorskog pravosuđa, potrebno je propisati da novinar ni pod kojim uslovima nije dužan da otkrije identitet izvora informacija. Ovo posebno imajući u vidu brojne nerasvijetljene slučajeve napada na novinare i imovinu medija, ali i zloupotrebe raznih instituta koje su se dešavale od strane crnogorskog pravosuđa”, navodi se u obrazloženju amandmana.

Prema mišljenju medijske zajednice i eksperata, potrebno je promijeniti i definiciju novinara.

Tako bi se novinarem smatralo “fizičko lice koje se bavi prikupljanjem, obradom, oblikovanjem, razvrstavanjem, uređivanjem ili drugom vrstom intervencije na informacijama za objavu putem medija, bez obzira na to da li se nalaze u ugovornom ili drugom odnosu sa izdavačem nekog medija u zemlji ili inostranstvu ili novinarsku djelatnost obavlja kao samostalno zanimanje (freelancer)”.

”...Definicija novinara, koja je sveobuhvatna i koja pokriva sve oblike novinarskog rada, bez obzira na to da li se radi o novinarima angažovanim od strane domaćih i stranih medija, ili o licima koja ovu djelatnost obavljaju samostalno (tzv. freelancer novinari), a koja je urađena po ugledu na Zakon iz Republike Hrvatske”, stoji u obrazloženju amandmana.

MAJE smatra i da medijskim sadržajem treba da se smatra “informacija, analiza, komentar, mišljenje, kao i autorski radovi u tekstualnom, audio, audiovizuelnom ili drugom obliku sa ciljem informisanja i zadovoljavanja kulturnih, obrazovnih i drugih potreba javnosti, bez obzira na kanal odnosno mehanizam kojim se taj sadržaj distribuira.”

Naglašavaju i da zakon treba da se “primjenjuje na medije koji su osnovani u Crnoj Gori ili koji su upisani u evidenciju medija, bez obzira na mjesto donošenja uredničkih odluka, i čije se uredničke odluke donose u Crnoj Gori”

”Ovim amandmanima širi se definicija medijskog sadržaja, kroz naglašavanje da kanal odnosno mehanizam distribucije ne igra ulogu u definisanju medijskog sadržaja. Na ovaj način zakonski tekst prilagođava se budućim izazovima, prvenstveno informacionih tehnologija i novih formi za distribuciju medijskog sadržaja. U drugom amandmanu širi se obuhvat i na medije koji ne moraju biti osnovani u Crnoj Gori, ali mogu biti upisani u Evidenciju medija, te se briše dio koji ukazuje na mjesto donošenja uredničkih odluka. Ovo iz razloga što je u praksi moguće imati medije koji funkcionišu u Crnoj Gori, a čije se suštinske uredničke odluke donose van naše zemlje”, obrazložili su.

MAJE u amandmanima navodi i da Fond za medijski pluralizam treba da se finansira u iznosu od najmanje 0,45 odsto tekućeg budžeta Crne Gore, utvrđenog godišnjim zakonom u budžetu.

”...Predviđeno je povećanje Fonda za pet puta, imajući u vidu urušeno medijsko tržište i ogromnu potrebu da se podrže komercijalni mediji u Crnoj Gori. Naime, za nekoliko stotina medija koji postoje u Crnoj Gori postojećim Fondom opredijeljeno je manje od million eura, dok se u isto vrijeme za Javni servis opredjeljuje direktno iz budžeta 16 miliona eura. Sa druge strane, Zakonom je propisano 16 oblasti za koje se kroz Fond opredjeljuju sredstva, kako bi komercijalni mediji proizvodili više programa koji je potreban Crnoj Gori u raznim medijskim formatima. Imajući u vidu navedeno, činjenicu da komercijalni mediji rade na ivici egzistencije, te da je crnogorsko tržište najizloženije medijima iz regiona, smatramo da država mora neuporedivo više sredstava da investira u proizvodnju programskih sadržaja koji su od interesa za cjelokupno stanovništvo naše zemlje”, navodi se u amandmanima.

MAJE je predložila i da su svi hoteli, ugostiteljski, prodajni i drugi objekti koji svojim klijentima nude besplatno korišćenje štampanih medija dužni da plaćaju taksu za očuvanje tržišta štampanih medija u Crnoj Gori.

”Mjesečna taksa plaća se u iznosu vrijednosti tridesetodnevne cijene svih dnevnih novina koje se izdaju u Crnoj Gori i upisane su u Evidenciju medija. Iznos mjesečne takse za tekuću godinu određuje Ministarstvo nadležno za oblast medija, najkasnije do 20. januara tekuće godine, u odnosu na broj i cijenu dnevnih novina koje su se u Crnoj Gori štampali prethodne godine. Ako se utvrdi da hoteli, ugostiteljski, prodajni i drugi objekti koji ne plaćaju taksu za očuvanje tržišta štampanih medija u Crnoj Gori nude svojim klijentima besplatno prelistavanje štampe, izdavači štampanih medija imaju pravo pokretanja spora protiv njih za naknadu izgubljene dobiti”, amandman je MAJE.

Prikupljanje i raspodjelu tih sredstava bi vršila nezavisna organizacija - pravno lice koju osnivaju štampani mediji, a u čijem osnivanju i radu mora učestvovati najmanje 50 odsto izdavača dnevnih novina u Crnoj Gori.

”Prikupljena sredstva distribuiraju se štampanim medijima u iznosu od 80 odsto dok se 20 procenata prikupljenih koristi za operativne troškove organizacije. Od ukupnog potfonda za distribuciju sredstava štampanim medijma opredjeljuje se 70 odsto dnevnim novinama, 20 nedjeljnim i mjesečnim izdanjima, 10 procenata periodičnoj štampi. Dalje procedure za prikupljanje i distribuciju sredstava definisaće se podzakonskim aktom i Statutom osnovane organizacije iz stava 1 ovog člana. Inspekcijski nadzor nad sprovođenjem ovog zakona vrši inspekcija nadležna za tržišno poslovanje”, navodi se u amandmanima.

MAJE je amandmanom tražila i da je Vlada dužna da podrži medijsku industriju u Crnoj Gori i to kroz subvencionisanje radnih mjesta u medijskom sektoru.

”Za medije koji imaju od tri do pet zaposlenih po ugovoru o radu na neodređeno vrijeme - mjesečno u iznosu jedne prosječne bruto zarade u Crnoj Gori. Za medije koji imaju od šest do 10 zaposlenih po ugovoru o radu na neodređeno vrijeme - mjesečno u iznosu dvije prosječne bruto zarade. Za medije koji imaju od 11 do 15 zaposlenih po ugovoru o radu na neodređeno vrijeme - mjesečno u iznosu tri prosječne bruto zarade. Za medije koji imaju 16 i više zaposlenih po ugovoru o radu na neodređeno vrijeme - mjesečno u iznosu od četiri prosječne bruto zarade, uvećano za po jednu prosječnu bruto zaradu za svakih narednih pet zaposlenih. Isplate subencija vrši ministarstvo nadležno za oblast medija najkasnije do 30. januara tekuće godine za prethodnu godinu, na osnovu postupka koji se mora sprovesti najkasnije do 30. oktobra prethodne godine, kako bi se sredstva predvidjela u budžetu...”.

( Tina Popović )