Uvrede i ponižavanja na diplomatski način

Kada je britanska šefica diplomatije Liz Tras stigla u Moskvu 10. februara kako bi razgovarala sa svojim ruskim kolegom Sergejem Lavrovim, sigurno se nadala da će njena intervencija pomoći u ublažavanju tenzija oko Ukrajine. Stvari nijesu išle po planu. Na konferenciji za novinare nakon razgovora, Lavrov je to iskustvo uporedio sa razgovorom “gluvog sa nijemim”, prije nego što je otišao i ostavio Trasovu da sama stoji pred kamerama.

Lavrov inače nije poznat po taktičnosti: on je 2015. godine ne znajući da je mikrofon uključen zvaničnike Saudijske Arabije nazvao “moronima”. A nije ni prvi koji koristi uvrede kao diplomatsko sredstvo. Dug je istorijat svjetskih lidera koji su razmijenili uvrede.

Mada je pojedinim populističkim i autoritarnim liderima možda i stalo do međunarodnog poštovanja, oni uživaju u projektovanju snage i samopouzdanja pred svojim sunarodnicima dok ih gledaju kako prkose izvanjcima

U Osmanskom carstvu, djela su govorila više od riječi. Kada je Selim I Mrgodni, sultan od 1512. do 1520. godine, želio da objavi pobjedu nad Dulkadirom, državom između njegovog carstva i Mamelučkog sultanata Egipta, poslao je izaslanika u Kairo. Kada je ambasador primljen, on je otvorio torbu i pod noge mamelučkog sultana bacio otkinutu glavu vladara Dulkadira, jednog od njegovih najbližih saveznika. To nije smirilo situaciju, a Osmanlije su na kraju napale i osvojile Egipat.

U još jednoj ozbiljnoj eskalaciji, guverner Alžira je 1827. godine po obrazu peruškom udario francuskog konzula što je rezultiralo sa preko 130 godina kolonizacije.

Moderna diplomatija je manje fizička, ali jednako žestoka. Autokrate, što ne iznenađuje, ispoljavaju najveći prezir prema njihovim demokratski izabranim suparnicima iz drugih država.

Ugo Čavez, predsjednik Venecuele tokom 14 godina od 1999, bio je poznat po tiradama protiv Džordža Buša. Redovno je o američkom predsjedniku pričao kao o đavolu, a najpoznatiji je incident na Generalnoj skupštini Ujedinjenih nacija, kada je kazao da “miriše na sumpor”. Čavez je imao cijeli raspon uvreda. U jednom televizijskom govoru 2006. godine govoreći o Bušu on je kazao, “ti si neznalica, ti si magarac, gospodin opasnost... ti si kukavica, ubica, genocidan, alkoholičar, pijanica, lažov”. Ostali lideri nijesu imali vremena za Čavezove tirade. Na sastanku šefova država 2007. godine kralj Španije je javno rekao Čavezu. “Zašto ne ućutiš?”

Uvrede ne poboljšavaju reputaciju svjetskih lidera, ali privlače pažnju kojoj populisti i autoritarci tipično teže. Mada je nekolicini možda i stalo do međunarodnog poštovanja, oni uživaju u projektovanju snage i samopouzdanja pred svojim sunarodnicima dok ih gledaju kako prkose izvanjcima.

Prije skoro dvije decenije kada je Robert Mugabe, tadašnji predsjednik Zimbabvea, britanskog premijera Tonija Blera nazvao “dječakom u kratkim pantalonama”, naišao je na odobrenje čak i domaćih političkih protivnika. Moguće iz sličnih razloga, kineske diplomate kanadskog premijera Džastina Trudoa odbacuju kao “dječaka”.

Među ostalim autokratama koji nemaju filter između uma i usta je i Rodrigo Duterte, predsjednik Filipina, koji je 2016. godine uputio prosto “je..te se” (zajedno sa podignutim srednjim prstom) Evropskoj uniji, nakon što su evropski poslanici kritikovali njegov brutalni rat protiv droge.

Lider Sjeverne Koreje Kim Džong Un je 2017. godine Donalda Trampa nazvao “senilnim”, ali je na taj način odgovorio Trampu koji ga je zvao “čovjek raketa”.

Međutim, čak i na krajnje nepristojnom kraju diplomatskog spektra, suptilnost se splati. Vješto nipodaštavanje može biti bolnije od krajnosti. Turska i Izrael su 2010. godine imale diplomatski spor jer je zamjenik izraelskog šefa diplomatije tokom sastanka turskom ambasadoru dao nisku sofu.

Turska je kasnije pokušala sličan trik kada je Ursuli fon der Lajen, predsjednici Evropske komisije, namijenila sofu dok su Redžep Tajip Erdogan i Šarl Mišel, predsjednik Evropskog savjeta, imali stolice za “velike momke”.

Ruski lider Vladimir Putin je 2007. godine uznemirio njemačku kancelarku Angelu Merkel predstavivši joj svog crnog labradora uprkos tome što je opšte poznato da se Merkelova plašila pasa. Kasnije je kazao: “Želio sam da učinim nešto lijepo za nju”.

Nesumnjivo, uvrede i podbadanja će se nastaviti. Moderna diplomatija pruža puno prilika za nove oblike podbadanja. Dipolomate sada razmjenjuju mimove odgovarajući na kritike.

Kada je vrhovni lider Irana 2018. objavio tvit u kojem Izrael naziva “zloćudnim kancerogenim tumorom”, izraelska ambasada u Americi je odgovorila skrinšotom iz filma “Zločeste djevojke” o tračarenju srednjoškolaca. U uzglavlju je pisalo: “Zašto si toliko opsjednut mnome?”.

Prevela: N. Bogetić

( Ekonomist )