Evropljanima rat više nije nezamisliv

Ulrike Franke je njemačka milenijalka, vojna analitičarka koja je zabrinuta zbog alergičnosti svoje generacije na vojsku, naročito zbog toga što zadire u pozicije moći.

”Nakon 30 godina mira, njemačkim milenijalcima je teško da se prilagode svijetu u kojem živimo. Borimo se da razmišljamo u smislu interesa, borimo se sa konceptom geopolitičke moći i borimo se sa tim da je vojna sila element geopolitičke moći,” napisala je u eseju prošle godine.

Ruska ogromna i otvorena vojna prijetnja Ukrajini, kažu ona i ostali, sada je uzdrmala osjećaj samozadovoljstva i među mladim i među starim Evropljanima koji nikad nisu doživjeli rat. Za neke je to trenutak buđenja jer prijetnja rata postaje stvarna, piše “Njujork tajms”.

Ali ostaje da se vidi koliko je Evropa spremna na prelazak iz svijeta gdje su mir i bezbjednost uzimani zdravo za gotovo. Evropljani su decenijama plaćali relativno malo novcem, životom ili resursima za svoju odbranu - i pridavali još manji značaj, skrivajući se pod američkim nuklearnim kišobranom preostalim iz Hladnog rata, navodi se u analizi Stivena Erlangera.

Ta debata je, ističe on, počela da se mijenja proteklih godina, čak i prije nego što je Rusija prijetila Ukrajini, pričom o snažnijem i nezavisnijem strateškom i vojnom stavu Evrope. Međutim, ova kriza je jednako razotkrila evropsku slabost u bezbjednosnim pitanjima koliko je ojačala osjećaj jedinstva.

Čak i pošto je Rusija pripojila Krim 2014, Njemačka i Evropa nisu učinile puno da umanje svoju energetsku zavisnost od Rusije ili da se pripreme za to da će Moskva koristiti zalihe energije kao oružje

Franke (34), viša saradnica Evropskog savjeta za spoljne odnose, nije uvjerena da će bilo šta osim velike ruske invazije na Ukrajinu u velikoj mjeri promijeniti javno mnjenje.

”U Evropi i Njemačkoj imamo problem statusa kvo,” izjavila je u jednom intervjuu.

”Veoma nam je udobno sa tom verzijom evropske bezbjednosti i većina ljudi ne shvata da moramo djelovati da bismo odbranili taj status kvo.”

Ona je kazala da elita osjeća hladan vjetar iz Rusije, ali da na nivou javnog mnjenja, ljudi žele da ih ostave na miru i da ih ništa ne dodiruje.

Neki vjeruju da je Franke, koja je ekspert za ratovanje dronovima, možda preveliki pesimista.

Danijela Švarcer, koja je bila na čelu njemačkog Savjeta za spoljne odnose, a sada je direktorka za Evropu i Evroaziju Fondacije za otvoreno društvo, smatra da se imidž Rusije puno promijenio.

”Čak i u Njemačkoj postoji trezveni realizam da se naši odnosi sa Rusijom i naša energetska politika moraju rješavati na puno strateškiji način nego što se generalno priznavalo u prošlosti”.

Međutim, čak i pošto je Rusija pripojila Krim 2014, Njemačka i Evropa nisu učinile puno da umanje svoju energetsku zavisnost od Rusije ili da se pripreme za to da će Moskva koristiti zalihe energije kao oružje.

Sa novom ukrajinskom krizom, to se brzo mijenja, smatra Švarcer.

Evropljani koji se graniče sa Rusijom uvijek su upozoravali na Moskvu, ali ostali Evropljani koji su udaljeniji sada shvataju poentu. “Sada postoji percepcija da je sukob na našem kontinentu moguć”, izjavila je.

Kada su ruske trupe 2008. ušle u Gruziju, ili pripojile Krim, ili se uvukle u nedavne sukobe u Jermeniji i Azerbejdžanu, bilo je malo trajnih promjena načina na koji se Rusija doživljava.

”Međutim, ovaj sukob bi imao drugačiju dimenziju jer direktno suprotstavlja Zapad i Rusiju, i smatra se dokazom da trenutni evropski bezbjednosni poredak više ne pruža bezbjednost,” kazala je.

Narušeno povjerenje u dijalog

Sa tim je saglasan Piter Rikets, bivši britanski ambasador u Francuskoj, a sada poslanik Doma lordova. “Ovaj sukob je ponovo vratio rat u fokus u transatlantskom svijetu,” rekao je.

Za mlađu generaciju, zabrinutu, poput njemačkih Zelenih, za životnu sredinu i fokusiranu na ljudska prava i rodnu i rasnu ravnopravnost, “ovo je politika 19. vijeka koja izbija i sudara se sa njihovim brigama 21. vijeka”, izjavio je Rikets.

U širem smislu, dodaje on, taj sukob podsjeća Evropljane na važnost liderstva NATO-a i SAD u transatlantskom savezu.

”Ovim je znatno narušeno povjerenje u strategiju dijaloga sa Rusijom umjesto odvraćanja”.

Velika ruska vojna akcija bi dovela do povećanja potrošnje na odbranu, postakla NATO da poveća raspoređivanje trupa bliže Rusiji, produbila jaz između Rusije i Zapada i dodatno gurnula Rusiju u ruke Kine i zone renminbija, rekao je Rikets.

U analizi se podsjeća da su države NATO, uključujući Britaniju, Njemačku i SAD, premjestile vojnike, avione i brodove da podrže članice od Poljske i Baltika do Rumunije, pri čemu je Francuska ponudila trajnije raspoređivanje u Ruminiji, i dodaje da bi to raspoređivanje moglo trajati neko vrijeme.

Postoje “neke dugoročne posljedice, neko dugoročno pogoršanje bezbjednosnog ambijenta u Evropi, zbog ovog značajnog ruskog nagomilavanja, prijeteće retorike,” rekao je generalni sekretar NATO Jens Stoltenberg na sastanku ministara odbrane u Briselu. “Žao mi je što moram da kažem da je to nova normalnost u Evropi.”

Erlanger očekuje i novu debatu o inicijativi predsjednika Francuske Emanuela Makrona za postizanje strateške autonomije i otpornosti Evrope. Evropska bezbjednosna kriza u kojoj Evropska unija nema šta da doda osim prijetnje sankcijama zabrinjava mnoge. Međutim, ne postoji lak ili brz odgovor, smatra Robin Niblet, direktor Čatam hausa.

”To zaista stavlja bezbjednosni element u prvi plan, i EU nije baš sposobna da time upravlja. To će značiti da će NATO biti tretiran ozbiljnije kao sidro evropske bezbjednosti i da se ne precjenjuje strateška autonomija EU.”

Evropska bezbjednost i dalje zavisi od američkog liderstva, rekao je o dodao: “Možda ova kriza to govori Evropljanima, iako se nekima od njih to ne sviđa.”

"Ne znamo šta dolazi nakon Bajdena"

Međutim, ono što podriva bilo kakvu novu vjeru u američko liderstvo je zabrinutost Evropljana da će predsjednik Džo Bajden vjerovatno imati samo jedan mandat, da će ga oslabiti izbori na sredini mandata u novembru i da će bivši predsjednik Donald Tramp ili neki drugi republikanac sa sličnim remetilačkim nacionalističkim stilom pobijediti 2024, piše Erlanger.

”Ne znamo šta dolazi poslije Bajdena”, rekla je Klaudija Major iz Njemačkog instituta za međunarodne i bezbjednosne poslove. “Amerika se vratila na trenutak, ali to ne mijenja ukupan tok nadmetanja sa supersilom, tj. Kinom. Da li je ovo posljednji put da su nam Amerikanci priskočili u pomoć?”

Ispitivanje javnog mnjenja u sedam zemalja EU koje je prošle nedjelje objavio Evropski savjet za spoljne odnose (ECFR) pokazao je promjenu stavova prema Rusiji.

Anketa ECFR-a ukazuje na neke fundamentalne tačke, “da je rat u Evropi ponovo zamisliv, da EU treba da odgovori na rusku agresiju”

Većine u Evropi sada vjeruju da će Rusija izvršiti invaziju na Ukrajinu 2022. i da je važno da EU i NATO podrže Ukrajinu. Evropljani su spremni da podnesu značajne prijetnje, uključujući pritisak izbjeglica, veće troškove energije i sajber napade, a energetsku zavisnost od Rusije vide kao svoj najveći zajednički izazov.

”Ovo je bio pravi poziv za buđenje, mnogo više nego 2014”, rekao je Mark Leonard, direktor ECFR. Anketa ukazuje na neke fundamentalne tačke, “da je rat u Evropi ponovo zamisliv, da EU treba da odgovori na rusku agresiju”.

Međutim, čak i u Francuskoj, tokom izborne kampanje, kriza “osnažuje ideju da je NATO garant teritorijalne bezbjednosti za Evropu prije nego bilo kakvu iluziju o evropskoj odbrani, iako bi to mogao biti strujni udar za države poput Njemačke koje tako dugo potcjenjuje bezbjednosne zabrinutosti”, kaže Selia Belin iz Brukings instituta.

Natali Toči, direktorka italijanskog Instituta za međunarodne poslove, takođe sumnja da bi čak i veliki rat u Ukrajini “doveo do evropske odbrane, ali već dovodi do oživljavanja NATO-a, jer je odvraćanje ono što NATO radi.”

”Putin je učinio čuda ujedinivši nas,” zaključila je.

( Angelina Šofranac )