DW: Kina, Mađarska, Srbija - ko su Putinovi saveznici i zašto?

Rusko priznanje takozvanih „Narodnih Republika“ izaziva nelagodnost i među saveznicima Moskve. Koje zemlje, uprkos sukobu sa Ukrajinom, i dalje stoje uz Rusiju? I zašto?

Bjelorusija

Bjelorusija je jedan od u najlojalnijih saveznika još od 1990. godine. Poslije predsjedničkih izbora u avgustu 2020. ona se još više približila Moskvi i okrenula leđa Ukrajini u koju su inače pobjegli mnogi bjeloruski disidenti. U sukobu sa Ukrajinom Bjelorusija ostaje na strani Rusije.

Rusija je najvažniji trgovinski partner Bjelorusije. Moskva ne samo da je njen glavni snabdjevač sirovom naftom i gasom, već su dvije zemlje povezane i preko Evroazijske ekonomske unije, osnovane 2015, kao i preko Organizacije ugovora o kolektivnoj bezbjednosti čije su članice još i Jermenija, Kazahstan i Kirgistan.

Kazahstan

Kazahstan je za Putina „jedan od najbližih strateških saveznika i partnera Rusije“. On je to izjavio u oktobru 2015. godine na sastanku sa ruskim omladinskim pokretom „Naši“ koji je on i osnovao. Veza sa Kazahstanom bila je demonstrirana tokom nereda u Almatiju početkom godine. U znak podrške predsjedniku Kazahstana Kasimu Žomartu Tokajevu, Putin je tamo poslao ruske trupe i padobrance.

Kazahstan, međutim, nastoji da ostane neutralan kada je riječ o priznavanju „Narodnih Republika“. Tamošnji ministar spoljnih poslova Muhtar Tileuberdi rekao je za „Moskaou tajms“: „Pitanje da li će se priznati Luganska i Donjecka Narodna Republika nije u Kazahstanu na dnevnom redu. Polazimo od osnova međunarodnog prava i osnovnih principa Povelje UN.“

Partnerstvo Rusije s devetom po veličini zemljom na svijetu ima ne samo geostrateške, već i ekonomske razloge, jer Kazahstan ima velika nalazišta nafte i prirodnog gasa. Većina gasovoda u zemlji pripada „Gaspromu“. Prema podacima Organizacije za ekonomsku saradnju i razvoj (OECD), Kazahstan je 2019. iz Rusije uvezao robe u vrijednosti od skoro 14 milijardi dolara. Moskva je tako na prvom mestu, ispred Kine, Južne Koreje, Njemačke i Italije.

Kina

Početkom februara, na sastanku u Pekingu u okviru otvaranja Zimskih Olimpijskih igara, Rusija i Kina su demonstrirale zbijanje redova protiv Zapada. Ton se sada malo promijenio. Na specijalnoj sednici Savjeta bezbjednosti UN 22. februara 2022, Kina nije stala na stranu svog ruskog saveznika, već je sve strane pozvala na uzdržanost.

Odnosi Moskve i Pekinga su sve samo ne uravnoteženi. Kina je važnija Rusiji nego obrnuto. Dok Kina čini skoro petinu ruske spoljne trgovine, ruski udio u spoljnotrgovinskom bilansu Kine čini samo 2,4 odsto.

Međutim, 2021. je bilateralna trgovina između Rusije i Kine porasla za 36 odsto – na 147 milijardi dolara. Poređenja radi, trgovina između Rusije i EU 2020. je bila u vrijednosti od 174 milijarde evra.

Jermenija

Jermenija sjedi na dvije stolice. S jedne strane, ta bivša sovjetska republika na Kavkazu ekonomski je zavisna od Rusije i održava bliske veze s Kremljom. Kao i Kazahstan, i ona je članica Evroazijske ekonomske unije i Organizacije za kolektivnu bezbjednost.

Oko 80 odsto snabdijevanja Jermenije energentima je u ruskim rukama. Prema njemačkom spoljnotrgovinskom portalu „GTAI“, Rusija je na prvom mjestu i po uvozu i po izvozu.

Istovremeno, nova Vlada pod šefom države Armenom Sarkisijanom teži ka zbližavanju sa Zapadom još od „plišane revolucije“ 2018. Jermenija je članica Savjeta Evrope, potpisnica Evropske konvencije o ljudskim pravima, a 2017. potpisala je i sporazum o partnerstvu sa EU. Vlada u Jerevanu 23. februara je saopštila da priznavanje tzv. „Narodnih Republika“ nije na dnevnom redu.

Mađarska

Moskva u Evropskoj uniji nema saveznika u pravom smislu riječi, ali može se reći da je mađarski premijer Vikor Orban politički prijatelj Vladimira Putina.

Orban je 2017. kupio ruske nuklearne reaktore i dogovorio zajedničke mađarsko-ruske istraživačke projekte u svemiru. Uvezao je i rusku vakcinu protiv korone Sputnjik V, koju još nije odobrila Evropska agencija za ljekove.

Zauzvrat, Mađarska dobija ruski gas po povlašćenoj cijeni. Orbanu je ta podrška itekako dobro došla, jer se u toj zemlji 3. aprila održavaju izbori. Osim toga, Mađarskoj prijeti i povlačenje sredstava EU – prema presudi Evropskog suda pravde od 16. februara, Evropska komisija može da preduzme mjere protiv svojih članica u slučaju nedostataka u vladavini prava i da im smanji sredstva iz budžeta EU.

Srbija

Predsjednik Srbije Aleksandar Vučić takođe dobija pomoć u izbornoj kampanji iz Moskve. Prema izvještajima medija, Moskva daje toj zemlji ogroman popust na cijenu gasa – do maja. To bi moglo da utiče na vanredne opšte izbore 3. aprila.

Vučić, kao i mnogi njegovi sunarodnici, Rusiju smatra „velikim bratom“. U znak solidarnosti, Srbija je 25. oktobra 2019. postala prva evropska zemlja koja je zaključila sporazum o slobodnoj trgovini sa Evroazijskom ekonomskom unijom.

Uprkos političkim i kulturnim vezama sa Moskvom, Beograd se kreće na dva kolosjeka. Iako Vučić odbacuje sankcije uvedene Moskvi nakon ruske aneksije Krima 2014. godine, on sada izražava veću uzdržanost nakon ruskog priznanja „Narodnih Republika“.

Govoreći za list „Moskau tajms“ Vučić je rekao da je „Srbija na evropskom putu i da podržava teritorijalni integritet Ukrajine, iako je 85 odsto stanovništva na strani Rusije.“

Srbija je kandidat za članstvo u EU, a tamošnja vlada želi takođe da smanji ekonomsku zavisnost od Moskve. Zato planira da izgradi novi gasovod koji će Srbiju povezati sa grčkom gasnom mrežom.

Venecuela

Putin u Južnoj Americi uživa simpatije u nekoliko zemalja, što pokazuje i nedavna posjeta brazilskog predsednika Žaira Bolsonara – 15. februara, u jeku sukoba između Rusije i Ukrajine. Međutim, najbliži saveznik u tom regionu mu je Venecuela. Predsjednik te zemlje Nikolas Maduro i zvanično je podržao Rusiju 19. februara.

Bliski odnosi Moskve i Karakasa zasnivaju se na vojnoj i ekonomskoj saradnji. Rusija je od 2006. pozajmila Karakasu oko 17 milijardi dolara, što je čini jednim od najvećih kreditora vlade Venecuele. Veliki dio kredita iskorišćen je za kupovinu ruskog naoružanja.

Istovremeno, glavna briga Rusije jeste da obezbijedi kontrolu nad rezervama nafte u Venecueli, koje se smatraju najvećim na svijetu. U maju 2017, ruska kompanija „Rosnjeft“ osnovala je zajedničko preduzeće sa državnom venecuelanskom naftnom kompanijom PDVSA, u kojoj ima 51 odsto udijela vlasništva.

( Deutsche Welle )