Deripaskin "Sputnik" isplovio u nepoznatom pravcu

Trend koji je u proteklih desetak dana aktuelan u svijetu elitnog jahtinga gdje luksuzne velike superjahte, koje se povezuju ruskim oligarsima, bivaju zaplijenjene ili naprasno iščezavaju sa elektronskih baza podataka koje se bave praćenjem kretanja brodova, polako se počeo osjećati i u Crnoj Gori.

Iz marine Porto Montenegro juče je isplovio brod “Sputnik” u vlasništvu ruskog oligarha Olega Deripaske. “Sputnik” je početak ruske akcije u Ukrajini 24. februara dočekao vezan na mulu 1 Porto Montenegra da bi prije dva dana bio prebačen na mulo 5, gdje se nalazi vez za snabdijevanje brodova gorivom sa petrolejske instalacije u elitnom nautičkom centru. Odavde je “Sputnik” nakon tankovanja goriva isplovio u nepoznatom pravcu, sa privremeno ugašenim tzv. AIS transponderom (Automatiuc Identificatin System - AIS) preko kojeg brod obalnim stanicama ili satelitima automatski šalje niz podataka: o destinaciji na koju se uputio, kursu i brzini plovidbe, gazu i osnovnim meteorološkim podacima u području gdje se brod trenutno nalazi.

Instalacija i upotreba AIS-a, po međunarodnoj SOLAS konvenciji, obavezna je za sve brodove preko 500 bruto-tona u koje svojom veličinom, spada i “Sputnik”. Ovaj sistem služi kao dopunsko sredstvo u vođenju sigurne navigacije preko ECDIS karata i sistema, pomorskim vlastima služi za praćenje brodova i pomorskog prometa, a podaci sa AIS-a značajni su i za operacije traganja i spašavanja na moru.

Po SOLAS konvenciji, ali i internom zakonodavstvu svih članica Međunarodne pomorske organizacije IMO, AIS transponderi na brodovima moraju biti stalno uključeni i emitovati podatke bez obzira da li je brod u plovidbi, na sidrištu ili je vezan u luci. Jedino dozvoljeno izuzeće od obaveze stalno uključenog AIS transpondera je kada on može ugroziti bezbjednost broda koje plovi nekim opasnim područjem u kojem su npr. učestali napadi pirata jer oni takođe koriste AIS za praćenje mogućih svojih meta. Samo u tim okolnostima brodu je dozvoljenom da privremeno, dok prođe kroz rizično područje, isključi svoj AIS, ali zapovjednik broda mora prethodno da obavijesti pomorske vlasti države čiju brod zastavu vije, zašto i na koliko dugo će isključiti AIS transponder.

“Sputnikov” AIS transponder uključen je tek nakon što je brod isplovio iz Boke i napustio crnogorske teritorijalne vode, a preko sajtova za praćenje brodova koji koriste podatke sa AIS-a, moglo se juče oko 14 sati vidjeti da brod nema najavljenu luku odredišta već je samo navedeno da se uputio ka Hrvatskoj. “Sputnik” je prateći, tzv. shadow boat superhajhte “Clio” Olega Deripaske. Ovaj nekadašnji brod za tegljenje i opsluživanje naftnih platformi rekonstrusan u prateće plovilo za jahte ima 2.307 bruto-tona, dug je 60, a plovi pod zastavom Kajmanskih ostrva.

Deripaska trenutno nije na spisku ruskih državljana koje je EU stavila na listu sankcija zbog podrške ruskom predsjedniku Vladimiru Putinu i ruskoj intervenciji u Ukrajini. Deripaska se međutim, već duže vrijeme nalazi na “crnoj listi” SAD, a njegova 73-metarska luskuzna megajahta “Clio” takođe ima ugašen AIS transponder, ali prema dostupnim podacima, trenutno se nalazi u blizini Maldiva u Indijskom okeanu. Tamo ili na Sejšelima se inače, već nalazi nekoliko drugih superhajti ruskih tajkuna koji se povezuju sa Putinom, a koji navodno, koriste činjenicu da te dvije države nemaju ugovore o izručenju sa SAD i EU, pa je njihova imovina u obliku basnoslovno skupih jahti tamo (za sada) sigurna. Ipak, neki od tih oligarha poput Mordašova čija je druga jahta, 142-metarski “Nord” na Sejšelima, navodno se pripremaju da svoje brodove prebace na za sebe najsigurnije moguće mjesto - u Rusiju. Sa “Norda” je navodno, već iskrcana skoro sva evropska posada i samo 15 ljudi koji su ostali na tom impresivno velikom lukusznom brodom, navodno treba da jahtu odvedu čak u Vladivostok, na krajnjem istoku Rusije.

Od kada je prije desetak dana počela primjena sve oštrijih ekonomskih i političkih sankcija EU, SAD i niza drugih država svijeta prema Rusiji, luksuzne i ultraskupe superjahte ruskih oligarha postale su predmet pojačanog interesovanja službi bezbjednosti Zapada, a mnoge države počele su da plijene ta plovila koja pouzdano mogu dovesti u vezu sa nekim od ruskih oligarha koji se, kao podržavaoci Putina, nalaze na “crnim listama” osoba kojima je Zapad uveo sankcije. Tako je jedna od najvećih privatnih jahti na svijetu, 156 metra dugi “Dilbar” koji pripada ruskom oligarhu Ališeru Ušmanovu, prije nekoliko dana zaplijenjena u Njemačkoj gdje je taj 600 miliona eura vrijedan brod bio na remontu.

Francuske vlasti u gradu La Citat zaplijenile su “Amore vero”, superjahtu koja se dovodi u vezu sa tajkunom Igorom Sečinom, jednim od čelnika ruske naftne kompanije Rosnjeft. U Italiji su vlasti zaplijenile pet luksuznih vila koje su u vlasništvu Rusa sa liste sankcija EU, a te nekretnine se nalaze na nekim od najprestižnijih destinacija u toj državi poput jezera Kuomo, Toskane ili Sardinije. Italijani su zaplijenili i dvije jahte: 65 metara dugu “Lady M” koja je vlasništvo najbogatijeg Rusa Alekseja Mordašova u marini Imperia, odnosno 40 metara dugu “Lenu” u marini u San Remu. Ova jahta pripada Genadiju Timčenku, jednom od najbliskijih saradnika Putina.

U italijanskoj luci Marina di Karara, vlasti su pokrenule istragu u vezi sa identitetom vlasnika tamo vezane oko 700 miliona eura vrijedne superjahte “Scheherazada” a koje se od ulaska u upotrebu tog ultraluksuznog broda 2020. strogo krilo od javnosti. Sto četrdeset metara duga “Scheherezada” je čak i za poslovično vrlo diskretni svijet superjahti, obavijena neuobičajenim velom tajnovitosti, do mjere da se za taj brod nezvanično govori da mu je vlasnik sam Putin.

Kapetan jahte, britanskim državljanin Gaj Benet-Pirs to je demantovao u medijima, ali je prije dva dana i on bio prisiljen da svu dokumentaciju uključujući i onu o identitetu pravog vlasnika “Scheherazade” preda italijanskoj policiji. Ova jahta prošle je godine dolazila i u Porto Montenegro gdje je bila vezana na kraju mula 1 pod izuzetno strogim mjerama bezbjednosti, a tada je menadžment Porto Montenegra na zahtjev vlasnika “Scheherezade” uveo i dodatnu barijeru i rampu na korenu mula 1 koje je od tada u cijeloj svojoj dužini od oko 500 metara, nedostupno javnosti. Jedan broj jahti ruskih oligarha koji se plaše da će im brodovi bit zaplijenjeni, napustio je luke u zapadnoj Evropi i na Karibima. Po pravilu, sva ta plovila su pogasila svoje AIS transpondere i na taj način “nestala” sa elektronskih mapa i sajtova za praćenje kretanja brodova, ali se ispostavilo da se većina njih kreće prema Indijskom okeanu.

Jedna od onih koje su tako postupile je i 70 metara duga luksuzna jaha “Galactica Super Nova” kojoj je vlasnik ruski oligarh azerbejdžanskog porijekla Vagit Alekperov, predsjednik naftne kompanije Lukoil. Ova jahta je 1. marta iz Barselone stigla u Tivat gdje se u marini Porto Montenegro zadržala manje od 24 sata. Iako njen vlasnik nije na bilo kojem spisku ruskih tajkuna prema kojima su sankcije uvele SAD, EU ili Velika Britanija, MANS je digao prašinu oko dolaska “Galactice Super Nova” u Porto Montenegro, pozivajući Vladu da upozna javnost sa “konkretnim mjerama koje će preduzeti kako teritorija Crne Gore ne bi postala sigurna zona za skrivanje imovine ruskih oligarha koji su pod udarom ili im tek prijete međunarodne sankcije.”

Prema saznanjima “Vijesti” to je proizvelo neuobičajeno oštar pristup pomorskih i graničnih vlasti prilikom dolaska “Galactice Super Nove” u Tivat prema toj jahti i njenoj posadi koju činje holandski državljani i neuobičajeno rigorizne kontrole broda, pa je jahta, natankavši gorivo, odmah isplovila iz Tivta. Skoro čim je izašla iz Boke i uzela jugoistočni kurs prema Otrantskim vratima, i “Galactica Super Nova” je isključila svoj AIS transponder i “nestala”.

Prema nezvaničnim informacijama “Vijesti” njen zapovjednik je prilikom isplovljavanja broda iz Tivta, našim pomorskim vlastima kao odredišnu luku naveo Bodrum. Taj podatak koji je više formalnost nego pouzdana informacija, uopšte ne mora biti tačan i naše pomorske vlasti nemaju načina da ga provjere. U međuvremenu, stigla je i vijest da je još jedan od ranijih redovnih klijenata Porto Montenegra, ruski oligarh Andrej Meljničenko koji je ovdje dovodio svoje impresivne jahte neuobičajenog izgleda “Motor Yacht A” i “Sailing Yacht A”, stavljen na listu sankcionisanih od strane EU. Na njoj mu se od juče priključio i Roman Abramovič čije su superjahte “Eclipse” i “Solaris” takođe prethodnih godina bile redovni gosti Porto Montenegra.

“Solaris” koji je dugo bio na remontu u Barseloni, iz te je luke isplovio preključe, manje od 24 sata prije nego je EU uvela sankcije njegovom vlasniku i na taj način je ovaj brod (za sada) izbjegao zapljenu.

( Siniša Luković )