Zagreb može, Beograd mora, a Podgorica?

Na lokalnim izborima održanim u maju prošle godine, za novog gradnonačelnika Zagreba izabran je Tomislav Tomašević. Predstavnik političke platforme “Možemo” osvojio je 65 odsto glasova i potukao protivničku, desno orijentisanu stranu okupljenu oko Miroslava Škora i nacionalističkog Domovinskog pokreta. Iako je ova pobjeda odjeknula regionom kao najava nekih ljepših vremena i povratka politike u domen pristojnog, evo par detalja o samoj platformi, za one koji možda nijesu najbolje upućeni u njihov politički program.

“Možemo” je sastavljena od nekoliko političkih partija, a njeni lideri insistiraju na tome da je to platforma koja okuplja ljude radi zajedničkog odlučivanja, dok stranka za njih predstavlja nužni instrument za djelovanje u političkoj utakmici po pravilima kreiranim od strane moćnika. Iako je već učestvovao na izorima, Tomislav Tomašević javnosti je poznat po aktivističkom, prije nego političkom angažmanu. Naime, on je predvodio i učestvovao u nekoliko protesta koji su se ticali brojnih društvenih, ekoloških i urbanističkih problema u Zagrebu. Sa sugrađanima i sugrađankama se borio za očuvanje pješačkih zona, protiv rušenja fabrika, privatizacije javih preduzeća, itd. Platforma “Možemo”, iako sastavljena od nekoliko političkih partija koje nemaju usaglašene stavove po mnogim pitanjima, sebe opisuje kao lijevo orijentisanu i kao dio pokreta zelenih, stavljajući pitanja ekologije u sam vrh svoje agende. Glavni prioriteti u njihovom programu za zagrebačke izbore ticali su se reorganizacije i digitalizacije javne uprave, jačanja socijalnog partnerstva, unapređenja zapošljavanja i organizacije rada, odgovornog upravljanja gradskom imovinom i gradskim preduzećima, upravljanja otpadom i prelaska na kružnu ekonomiju.

Još jedna stvar koja je plaformu “Možemo” odvajala od ostalih učesnika izbora jeste insistiranje na širokoj građanskoj participaciji kroz mrežu lokalnih skupština, pa je i sam izborni program kreiran kroz rad 33 radne grupe i na osnovu upitnika koji je ispunilo oko 10.000 građana i građanki Zagreba.Već u prvih 100 dana, nova gradska vlast izvršila je reorganizaciju gradske uprave, smanjila vozni park za jednu trećinu, poništila sporne javne nabavke, povećala izdvajanja za fond solidarnosti.

Za april ove godine zakazani su i izbori za novu upravu grada Beograda, a za podršku birača boriće se i koalicija “Moramo”. Koaliciju čine tri inicijative, od kojih je regionu najpoznatija Ne da(vi)mo Beograd. Ova inicijativa osnovana je prije svega iz protesta prema projektu Beograd na vodi, ali i iz nezadovoljstva sveukupnim urbanističkim razvojem Beograda. Jedan od osnivača inicijative bio je Dobrica Veselinović koji je i nosilac liste za beogradske izbore. Kao i zagrebačke kolege, koalicija “Moramo” smatra se zelenom i lijevo orijentisanom. “Moramo” se takmiči i na republičkim izborima, pa je nedavno predstavila program “Za dostojanstven rad” koji ističe neophodnost borbe protiv presipanja javnog novca stranom kapitalu, a na štetu prava radnika/radnica u Srbiji koji rade u nedostojanstvenim uslovima i za neadekvatnu platu. Prije nekoliko dana, predstavljen je i program za Beograd koji se bavi konkretnim problemima poput saobraćajnog kolapsa i zagađenja vazduha, istovremeno nudeći detaljno razrađene modele njihovog rješavanja.

Izborni rezultati u Zagrebu, predizborna popularnost koalicije “Moramo” i serija ekoloških protesta u Beogradu, pokazuju da je u velikoj mjeri došlo do političkog sazrijevanja u ovim gradovima, te da njihovi birači sve manje i manje tolerišu neefikasnost, korupciju i politička nadgornjavanja bez suštine. Može se reći da je veliki broj građana/građanki Beograda (makar sudeći po predizbornim istraživanjima) i Zagreba odlučio da kazni ne samo političke pojedince i stranke čijim upravljanjem nijesu bili zadovoljni, već i čitav jedan politički pristup koji se zasniva na manipulaciji biračima i skretanju pažnje sa životnih pitanja oslanjajući se na nacionalne podjele i događaje iz prošlosti.

Par mjeseci prije nego što će se održati lokalni izbori u Podgorici, pitanje je da li su građani i građanke Podgorice spremni da učine takav korak. Međutim, da bi uopšte dobili priliku da biraju, prvo moraju imati opciju koja bi im to omogućila.

Da li će kampanja za podgoričke izbore biti samo preslikana sa državnog nivoa i ispunjena optužbama za izdaju biračke volje, klerikalizaciju društva i ugrožavanje državnog integriteta ili će se neko zapravo baviti pitanjima koja muče građane i građanke Podgorice? Da li ćemo imati priliku da čujemo i ponešto o dugoročnom pravcu razvoja grada, stvarnom ozelenjavanju javnih površina, rješavanju saobraćajnog kolapsa i urbanističkog haosa u pojedinim djelovima grada? Da li ćemo tokom kampanje imati priliku da čujemo kanidadate/kinje koji izgradnju tržnog centra i podzemne garaže ne smatraju vrhuncem urbanističkog planiranja? Da li ćemo imati opciju zelenih koja to nije samo po samopredjeljenju, već i po svakodnevnom djelovanju i zalaganju? Da li će partije sa nacionalnim predznakom shvatiti da se na lokalnim izborima bore za poziciju da predstavljaju sve građane i građanke tog grada, a ne samo one koji se izjašnjavaju kao oni?

Ili će građani i građanke Podgorice ipak morati još da sačekaju na pravi ispit političke zrelosti?

Autorka je stipendistkinja Vlade SAD - Hubert H. Humphrey School of Public Affairs

( Maja Marković )