Plaćanje gasa rubljama - blef ili realna prijetnja

Rusija je saopštila da će do sjutra razraditi praktične metode kako bi strane kompanije mogle da plaćaju gas u rubljama, što povećava mogućnost da dođe do poremećaja u snabdijevanju budući da zapadne države za sada odbacuju zahtjev Moskve za promjenu valute.

Naredba predsjednika Vladimira Putina od prošle nedjelje da se ruski gas “neprijateljskim” državama naplaćuje u rubljama dovela je do rasta ruske valute nakon istorijskog pada usljed sankcija koje je zapad uveo Moskvi zbog invazije na Ukrajinu.

Evropa uvozi velike količine ruskog prirodnog gasa za grijanje domaćinstava, proizvodnju struje i u industriji goriva, a uvoz je nastavljen uprkos ratu u Ukrajini. Oko 60 odsto uvoza se plaća u eurima, a ostatak u dolarima. Putin sada to želi da promijeni zahtijevajući od stranih uvoznika gasa da kupuju rublje i koriste ih za plaćanje državnoj kompaniji Gazprom.

Moguće posljedice

Uvoznici bi morali da pronađu banku koja bi promijenila eure i dolare u rublje. To može predstavljati problem jer su pojedine ruske banke ili blokirane ili isključene iz SWIFT sistema koji olakšava međunarodne uplate.

Rusija ne može da prestane sa isporukama isto kao što Njemačka i EU ne mogu da prestanu sa kupovinom, kazao je Vajnberg

Ipak, pojedine banke nijesu isključene, i za sada, sankcije koje je uvelo američko Ministarstvo finansija kojima se zabranjuju bankarske transakcije sadrže izuzetke za energetske uplate. To je, kako ističe agencija AP, ustupak evropskim saveznicima koji su zavisni od ruske nafte i gasa i strahuju da bi potpuni prekid mogao gurnuti njihove ekonomije u recesiju.

Plaćanje za gas u rubljama u najboljem slučaju bi tek neznatno pomoglo Rusiji u zaobilaženju finansijskih sankcija, povećalo vrijednost ruske valute ili zaštitilo rusku ekonomiju, kazao je Esvar Prasad, profesor sa Kornel univerziteta i bivši zvaničnik Međunarodnog monetarnog fonda.

”Ili Putin dobija užasne ekonomske savjete ili je dodatno zastranio u mržnji prema Zapadu”, kazao je Prasad i upozorio da bi taj potez “mogao dodatno uzdrmati globalna energetska tržišta i doprinijeti neizvjesnosti u vezi sa zalihama u budućnosti što bi dovelo do novog rasta cijena”.

Reakcija Evrope

Evropske vlade i energetske kompanije su odbacile ideju o plaćanju u rubljama, tvrdeći da je u ugovorima za uvoz gasa naznačena valuta plaćanja i da to ne može biti jednostrano promijenjeno tokom noći. Saopštili su da će nastaviti da plaćaju u dolarima i eurima.

Grupa sedam velikih ekonomija koja uključuje Japan, SAD, Kanadu, Njemačku, Francusku, Italiju i Britaniju, saopštila je da su se usaglasili da odbace zahtjev Moskve.

Putinov motiv

Centar za istočne studije u Varšavi sugeriše da bi pomjeranjem strane valute od Gazproma prema bankarskom sistemu koji je uglavnom pod državnom kontrolom, Kremlj dobio dodatnu kontrolu nad stranom valutom koje je sve manje nakon što su zapadne zemlje zamrzle većinu ruskih rezervi u inostranstvu.

Međutim u tom slučaju Gazprom bi ostao bez čvrste valute za plaćanje stranog duga ili kupovinu zaliha u inostranstvu. Ova kompanije je već morala da proda 80 odsto svoje strane valute ruskoj centralnoj banki.

Spor oko rublje je podstakao bojazni da bi moglo doći do prekida u snabdijevanju prirodnim gasom. U tom slučaju Rusija bi se mogla naći na meti tužbi zbog kršenja dugoročnih energetskih ugovora, kojih se do sada pridržavala.

Evropski sistem gasovoda je krajnje povezan, stoga bi svaki pokušaj za ograničavanje protoka pojedinim zemljama pogodio i druge, tvrde analitičari iz kompanije Ristad Enerdži.

Pojedini analitičari smatraju da je zahtjev za plaćanje u rubljama još jedan blef Moskve. “Putin može da zahtijeva rublje, ali su ugovori jasni”, kazao je Karl Vajnberg iz njujorške kompanije “Haj frikuenci ekonomiks”. “Jedini način na koji može primorati na promjenu valute jeste da odbije da isporuči proizvod, a to je nemoguće: On ne može spriječiti da nafta i gas izviru iz zemlje a da ne zatvori bunare, a skladišta će se brzo napuniti ukoliko prekine isporuke”. “Dakle blefira”, kazao je Vanjberg i dodao da Rusija “ne može da prestane sa isporukama isto kao što Njemačka i EU ne mogu da prestanu sa kupovinom”.

Na pitanje novinara da li će Rusija prekinuti snabdijevanje gasa evropskim klijentima ukoliko oni odbiju da plaćaju u rubljama, portparol Kremlja Dmitrij Peskov je kazao “sigurno je da nećemo davati gas besplatno”. Predsjednica gornjeg doma ruskog parlamenta, Valentina Matvijenko, kazala je da je Moskva spremna ukoliko Evropa odbije da kupi ruske energente i da može preusmjeriti zalihe na azijska tržišta.

( Nada Bogetić )