Nit’ na levo, nit’ na desno, već na isto mesto

Izbori su instrument demokratije čija je osnovna svrha u tome da se na osnovu dobijenih rezultata glasanja formiraju organi državne vlasti. Pored toga, izbori nam daju presjek stanja stvari u datom društvu - njegovim stremljenjima, vrijednosnim okvirima, unutrašnjim konfliktima, potrebama itd. Na osnovu izbornih rezultata donosimo zaključke, ne samo kako su birači glasali, već i zašto su tako glasali.

Poslije nedavnih izbora u našem najbližem komšiluku često se sasvim površno zaključuje da je Srbija otišla udesno. Nije. Ona je zaglibila udesno. I to ne od juče, pa je zapravo nakon ovih izbora ona ostala tu gdje je i bila, zatočena u tamnici sopstvenih zabluda u produženom trajanju. Odavno je tu, samo je danas to možda vidljivije, isto kao kada u nekim zrelijim godinama bore na ljudskom licu potcrtaju ono što je, nevidljivo ili zabašureno, već bilo prisutno. Zavetnici, Dveri i “Povratak kralja”, nisu nikakve novine već jedna stara loša srpska rutina. Ali i oni su čak nebitni i predstavljaju samo najupadljivije “vezikule”, one sklone pucanju, u zarazi političke desnice, koju dominantno oličavaju opskurni vučićevci, ali i kvaziljevičarski, a u stvari nacionalsocijalistički SPS, koji od socijalizma “uzima” i baštini samo ideju kolektivnog uma, kao zajedničku karakteristiku lijevih i desnih političkih ekstrema. Tu su još i desni oportunisti Jeremićevci, pa nekakav Mlađa Đorđević, pa ljubitelji slova Z čije značenje Bog Otac ne zna, ali svi znamo šta simbolizuje, pa Levijatan sa majice Bore Čorbe, pa bajkeri (putinovci sa imidžom Zapadnih idiota na bučnim motorima), pa prvi, drugi i treći tim SPC-a, pa katedre za istoriju i paraistoriju i naravno čuvari murala ratnih zločinaca - vatreni navijači Zvezde i Partizana.

Otuđeno srpsko društvo, u pravilu tradicionalističko, mitomansko, sklono da gaji i unapređuje do ludosti vaskolike teorije zavjere i vidi dubinu onog čega nema, razvijalo se na takav način da sve ovo što mu se danas dešava predstavlja najlogičniji mogući ishod. Pa, možda i jedini mogući.

Kako je moguće da se narod sa takvom slobodarskom tradicijom, danas većinski žilavo opire svemu što je progresivno? Toliko stradanja od neslobode i njenih pojavnih oblika, a toliko zazora od slobode!

Zoran Panović, srpski novinar, poredeći u jednoj prilici Srbiju i Hrvatsku rekao je kako Hrvatska za razliku od Srbije ima ozbiljnije fašiste, ali i ozbiljnije antifašiste. Dakle, otpor snagama, koje su prema srpskom narodu sprovodile monstruozne odmazde, u Srbiji je na paradoksalno niskom nivou ili bolje reći, srpski antifašizam je kao ideja u Srbiji nepovratno ismijan još krajem 80-ih i početkom 90-ih godina prethodnog vijeka. Čovjek “tamo daleko”, kad “poludi”, obično prvo obuče četničku uniformu, pa ode u Knez Mihajlovu, kao da u svoj svojoj muci želi ostalima da kaže - “Nemojte, braćo i sestre, vidite kuda vodi ludilo”! I nije ovo nikakva ideološka polemika, niti istorijska presuda četničkom pokretu iz II svjetskog rata, već odnos prema simbolima kojima smo dali današnji smisao, a biti četnik danas odraz je ludosti i posrnuća, iz brojnih razumnih i očiglednih razloga. I ne samo četnik, naravno, već i ustaša, balija, balista, pa, ako hoćete i komita.

Naravno da nacionalizam i glupost, odnosno nepromišljenost, idu zajedno, jer nacionalizam, kao ni rasizam, nema nikakvo racionalno uporište. I naravno da nacionalizam ne znači voljeti svoj narod. I naravno da srpski narod nije nacionalistički narod, ali je dominantni javni diskurs u Srbiji baziran na toj ideji, koja kao takva i u tom kapacitetu apsolutno ne trpi demokratiju u njenom optimalnom i funkcionalnom stanju, ali upravo je demokratija, a ne “spasonosna demografija” poslednja srpska šansa.

Otapanje leda bila je glasina kada sam bio dijete. U mojim studentskim danima, raspravljalo se da li je to stvarno produkt ljudskog nemara ili smo nabasali na neumoljivi prirodni klimatski ciklus. Danas je opasnost od potapanja priobalja sasvim realna, jer vrijeme ne čeka Planetu da natenane reaguje, pa neće ni srpsko, niti bilo koje društvo ugroženo sopstvenim deluzijama. Kako društvo, kao apstraktni entitet nije kadro samo od sebe da se pokrene i promijeni zarad sopstvenog boljitka to u njegovo ime čine ljudi, i to oni kojima je stalo, oni koji imaju hrabrosti i oni koji imaju svijesti i savjesti. A kako ćemo se pokrenuti, ako smo “na ovim prostorima” vaspitavani da ne talasamo, da se ne ističemo, da se ne zamjeramo, da nas ne shvate pogrešno, da se strpimo, jer će zlo samo od sebe proći? Kako, kad smo odrasli na “mudrosti” da “za ideale ginu budale”?

Neću reći: - Nikako.

Pritom ne navijam da bilo ko gine u doslovnom značenju te riječi, jer smatram da je ljudski život neprikosnoven, ali ne bi bilo na odmet malo se cimnuti, čisto da čovjek osjeti da je živ i da ima svoje dostojanstvo. Ćutanje i dijeta uma koju praktikujemo u velikom postu koji pada pred slavu naše apolitičnosti, kojim se odričemo sopstvenog političkog bića, a time i mogućnosti da udovoljimo elementarnim kriterijumima lične i kolektivne savjesti, ostavljaju razorne posledice na društvo kome pripadamo. Tako postajemo tek umišljeni rodoljubi, a vaistinu stvarni saučesnici u zatiranju sopstvene kulture u eri “ubrzanja civilizacije”, kada krupne greške gotovo nije moguće popraviti.

Pad Berlinskog zida i šut koji je ostao na ruševinama Hladnog rata za srpsko društvo predstavljali su znak za prestrojavanje, ali u pogrešnom smjeru, pravo prema ćorsokaku u kom odzvanjaju naglabanja o zakulisnim namjerama kreatora “novog svjetskog poretka”, o kraju kapitalizma, o raspadu EU, o čipovanju ljudi, trovanju i sterilizaciji vakcinama i o arhinamjeri mračnih sila, koje su se ostrvile na plemenitu dušu slovensku. Istovremeno, neki drugi narodi, i to mahom oni koji su bili direktni korisnici sovjetske “zaštite”, pohrlili su “imperijalistima” u susret, željni ića, pića, mora, sunca, slobode govora, rokenrola, bijele i crne tehnike… Željni svega. Kada su dobili priliku da biraju, izabrali su ono što im je nedostajalo.

U tom smislu, Srbija se nije mnogo dvoumila kom svijetu pripada i šta joj nedostaje, pa je potpuno netačna osnovna konstrukcija filma “Tri karte za Holivud”, jer u Srbiji tada, niko nije bio za Ameriku, osim onih čikaških Srba koji su pobjegli u Ameriku. Sada su i oni za Z-Rusiju i glasaju za Vučića.

Gotovo da nije bio problem to što Srbijom već dugo kao krtice rovare bageri ostavljajući pustoš iza sebe u potrazi za litijumom, borom i drugim blagom utrobe zemlje Srbije, daleko od očiju javnosti i još dalje od suda relevantnih stručnih komisija i njihovih procjena o uticaju takve eksploatacije na zdravlje ljudi, životnu sredinu i ekonomiju. Nažalost, kada je ta tema postala “važna” u javnom prostoru, gledalo se na nju isuviše usko iz nekog imaginarnog nepolitičkog ugla, pa je samim tim sasvim logično što je Vučić “rasturio” na izborima na “političkim” temama baš u Gornjim Nedeljicama, simbolu otpora Rio Tintu.

Na osnovu svega ovoga, može se steći pogrešan utisak da u Srbiji nema progresivnih ljudi i da tamo ne žive evropske ideje. Ima ih, ali izborni rezultati neumoljivo govore da ih je malo i da su demagogija i “masovne ideje” primamljive većini birača u Srbiji. Satjerani u ćošak, srpski “liberali” pogrdno se u dijelu tamošnje javnosti tretiraju kao “autošovinisti” ili “druga Srbija”, nasuprot onoj “prvoj i pravoj”. U toj agoniji, “drugosrbijanci” nerijetko prihvataju šemu crnobijelog svijeta, nekada potpuno nekritički stajući na stranu svega što “miriše” na Zapadno, u samoodbrani racionalizujući stvari do krajnosti. Iz te mučne perspektive, rekao bih, da je to i razumljivo.

Dok sam pisao ovaj tekst, u glavi su mi se preplitale dvije najljepše pjesme posvećene, jedna palom Beogradu, druga paloj Srbiji - Lament nad Beogradom i Vostani Serbije. Taj šizofreni stereo u mojim ušima proizvodio je dodatno i neki zvuk nalik onoj mikrofoniji koja bi se čula sa zvučnika okačenih po gradskim banderama da bi narod čuo glas svoga vođe u predvečerje velikih događaja s kraja prve polovine XX vijeka. Mikrofonija bi potom nadjačala i ništa ne bi ostalo od Lamenta nad Beogradom i Vostani Serbije. Ni od Beograda, ni od Srbije.

Autor je advokat

( Radovan Bato Furtula )