Crnogorski klanovi "drmaju" i bezbjednost Evrope
U Procjeni opasnosti od teškog i organizovanog kriminala piše da je šverc droge dominantna aktivnost i da se mafija obračunava sa svima koji pokušaju da se miješaju u posao...
Crnogorski klanovi koji krijumčare kokain i izvršavaju teška krivična djela - ubistva, tokom posljednjih nekoliko godina postali su veoma ozbiljan bezbjednosni rizik i za veliki broj evropskih država.
To su u Procjeni opasnosti od teškog i organizovanog kriminala (SOCTA 2021) ocijenili nadležni iz bezbjednosnog sektora, koji su i izradili taj dokument.
U dokumentu koji je sačinio Nacionalni međuresorski tim u kom su predstavnici Uprave policije, Agencije za nacionalnu bezbjednost, Uprave prihoda i carina, Vrhovnog i Specijalnog državnog tužilaštva, registrovano je deset visokorizičnih organizovanih kriminalnih grupa.
Njihova dominantna aktivnost je šverc droge, a istražitelji ističu da se obračunavaju sa svima koji im se “umješaju” u posao - članovima suprotstavljenih i svojih klanova, kao i da su im na meti bili i službenici organa za sprovođenja zakona:
”Na šta ukazuju i procesuirani slučajevi u kojima su, zbog profesionalnog angažmana, mete planiranih napada bili službenici organa obavještajno bezbjednosnog sektora i nosioci odgovornih funkcija u sistemima pravosuđa i tužilaštva”.
Potpisinici dokumenta naglašavaju da se, sa bezbjednosnog aspekta i stepena društvene opasnosti, mora naglasiti da organizovane kriminalne grupe iz Crne Gore koje svoje aktivnosti sprovode u oblasti krijumčarenja kokaina, karakteriše strateško opredjeljenje za primjenu različitih oblika nasilja:
”Koje nerijetko i u značajnoj mjeri utiče i na ocjenu cjelokupne bezbjednosne situacije u državi”.
Enormne zarade
Nadležni su evidentirali i da je strateško usmjerenje organizovanih kriminalnih grupa sa područja Zapadnog Balkana uspostavljanje monopolističkog položaja u švercu kokaina iz Južne Amerike u Evropu, ali i kakve to posljedice nosi.
”Imajući u vidu činjenicu da aktivnost transnacionalnog krijumčarenja kokaina generiše enormne zarade koje se mjere desetinama miliona eura, kao i strateška usmjerenja organizovanih kriminalnih grupa sa područja Zapadnog Balkana za uspostavljanje monopolskog položaja, posljedice ove kriminalne aktivnosti reflektuju se kroz izvršenje teških krivičnih djela protiv života i tijela usmjerenih na pripadnike suprotstavljenih organizovanih kriminalnih grupa, a nerijetko i na sopstvene članove, ali i službenike organa za sprovođenje zakona”.
U tom dijelu dokumenta posebno je naglašeno da su, zbog veoma razvijene geografske dimenzije djelovanja, organizovane kriminalne grupe iz Crne Gore tokom izvještajnog perioda (2017- 2021) postale veoma ozbiljan bezbjednosni rizik i za veliki broj zemalja Evrope.
Privid da su klanovi oslabljeni
U najnovijoj Procjeni naglašeno je i da se moć kriminalnih struktura i njihov uticaj značajno povećavaju akumulacijom kapitala koji se kroz brojne ekonomsko-poslovne transakcije i privredne grane plasira u legalne tokove.
Navode i da to, uz koruptivne aktivnosti, u značajnoj mjeri utiče i na pozicioniranje kriminalaca u okviru različitih segmenata društvene svakodnevice.
Rekordne zapljene kokaina i višegodišnji sukob između dva crnogorska klana, nije, pojašnjavaju nadležni, oslabio te organizovane kriminalne grupe.
”Iako se može zaključiti da su organizovane kriminalne grupe oslabljene usljed značajnih aktivnosti organa za sprovođenje zakona koje su rezultirale rekordnim zaplenama kokaina, kao i usljed međusobnih dugogodišnjih sukoba, a analizirajući dosadašnje trendove djelovanja organizovanih kriminalnih grupa iz Crne Gore i sa njima povezanih struktura iz zemalja regiona, može se očekivati njihovo dalje jačanje, posebno zbog činjenice da su tokom izvještajnog perioda dostigli značajan nivo organizacione i finansijske stabilnosti, kao i uspostavljanje veoma čvrstih konekcija sa kriminalnim strukturama u zemljama Južne Amerike”, piše u dokumentu SOCTA 2021.
Objašnjeno je da su izražena finansijska moć, čvrsta hijerarhijska organizacija, veliki broj različitih ogranaka, odnosno ćelija sposobnih da samostalno sprovode kriminalne aktivnosti, ali i širok krug potencijalnih saradnika specijalizovanih za realizaciju specifičnih zadataka i paralelne krijumčarske operacije, samo neki od faktora koji će u narednom periodu uticati na prisustvo organizovanih kriminalnih grupa iz Crne Gore na transnacionalnom krijumčarskom tržištu.
Krijumčarske rute cvjetaju
Organizovane kriminalne grupe kokain nabavljaju u zemljama Južne Amerike - Brazilu, Argentini, Peruu, Kolumbiji i Boliviji. Krijumčarske rute podrazumijevaju direktno krijumčarenje ka zemljama Zapadne i Centralne Evrope, dok se značajne količine krijumčare iz Južne ka Centralnoj Americi.
Pojašnjeno je da se u najvećoj mogućoj mjeri koristi ruta kojom iz Centralne Amerike krijumčari drogu prebacuju prekookeanskim putem ka zemljama Zapadne i Centralne Evrope, a da se u manjem obimu koristi ruta koja podrazumijeva krijumčarenje kokaina iz zemalja Južne Amerike preko Zapadne i Centralne Afrike prema Evropi.
”Dok se još rjeđe koristi ruta Južna Amerika - Južna Afrika - Bliski Istok/Jugoistočna Azija - Jugoistična Evropa”.
Sve što organizovane kriminalne grupe čine omogućilo je veću dostupnost kokaina u Evropi, naznačeno je u dokumentu.
”Modaliteti, rute i mreže koje se koriste od strane kriminalnih struktura koje su uključene u krijumčarenje kokaina nastavljaju da evoluiraju, sa javnim naznakama diverzifikacije i povećanja nivoa efikasnosti. Faktori poput globalizacije, međusobne povezanosti i digitalno tehnološkog razvoja različitih segmenata društva, uz određene demografske promjene, su faktori koji bi u narednom periodu mogli da ubrzaju ekspanziju tržišta kokaina. Kriminalne strukture su značajno unaprijedile potencijale krijumčarskog lanca usmjerenog ka Evropi, što je ujedno omogućilo i veći nivo dostupnosti kokaina konzumentima širom Evrope”.
Balkanska mafija potisnula “N Dangretu”
U dokumentu piše da su značajne promjene na kriminalnom tržištu Kolumbije uslovile uspostavljanje novih saradničkih mreža:
”Što je omogućilo kriminalnim grupama sa područja Zapadnog Balkana kao i kriminalnim grupama sa albanskog govornog područja, da učvrste svoje pozicije i potisnu posrednike iz ove aktivnosti. Navedene promjene značajno su uticale i na poziciju nekad veoma jakih kriminalnih mreža koje su kontrolisale krijumčarenje preko Atlantika, poput italijanske N Dangrete, pa je kroz angažovanje drugih kriminalnih struktura došlo i do povećanja dostupnosti kokaina na evropskom tržištu”.
Pojašnjeno je da je povećani intenzitet kontejnerskog saobraćaja sa fokusom na Roterdam, Antverpen i Hamburg ponovo doprinio da ti regioni preuzmu primat nad Iberijskim poluostrvom kao ključnom tačkom ulaska kokaina u Evropu. Tvrde i da se na području svih država Zapadne i Centralne Evrope zaplijeni oko 97 odsto kokaina namijenjenog evropskom tržištu.
Prema podacima iz 2019. godine, koji su u dokumentu, najveće količine kokaina zaplijenjene su u Holandiji - 65 tona, Belgiji - 44 tone i Španiji 38 tona.
To, pojašnjeno je, predstavlja 69 odsto ukupno zaplijenjene količne kokaina na području Evrope.
Svjetski mafijaši uče od crnogorskih
Nadležni ističu da se kokain krijumčari najčešće posredstvom luka na Mediteranu, a da su ulazne tačke luke u Albaniji, Crnoj Gori, Sloveniji i Hrvatskoj.
Skupocjeni bijeli prah odatle se dalje prebacuje kopnenim krijumčarskim rutama, najčešće teretnjacima koji se koriste za prevoz različitih vrsta roba, a najčešće prehrambenih proizvoda, voća i povrća.
”U okviru granica regiona, za transport kokaina koriste se putnički automobili, autobusi i kamioni. Kada se kokain isporučuje iz zemalja krajnjih destinacija ka zemljama regiona, prvenstveno se u svrhu transporta koriste putnička motorna vozila”.
Istražitelji su registrovali sve veći trend zajedničkog učešća kriminalnih struktura iz zemalja Zapadnog Balkana, što je manifestovano i kroz zajedničko korišćenje resursa tzv. “crowdsourcing” - metod prisutan na globalnom nivou:
”Koji je u jednom dijelu preuzet i od organizovanih kriminalnih grupa iz Crne Gore, pri čemu unutrašnju strukturu ovih organizacija čine lica iz Crne Gore, Srbije, Hrvatske, Slovenije, Albanije i Bosne i Hercegovine. U cilju zauzimanja pozicija na kriminalnom tržištu koje će im omogućiti kontrolu različitih tržišta, kriminalne strukture sa područja Zapadnog Balkana su svoje saradničke mreže uspostavile i na lokacijama koje nijesu važile za ‘tradicionalna uporišta’, poput Afrike, Azije i Australije”.
Eksplozivne naprave prave bivši ratnici i priučeni regruti
Crnogorske bezbjednosne službe registrovale su da članovi organizovanih kriminalnih grupa iz Crne Gore sarađuju sa osobama iz država Zapadnog Balkana koje su tokom ratnih zbivanja na prostoru Jugoslavije stekle iskustvo za pravljenje eksplozivnih naprava.
Osim njih, eksplozivne naprave koje koriste u obračunima prave im i njihovi članovi koji su se za to “edukovali” na interentu.
U Procjeni je napisano i da, pored vatrenog oružja, visok bezbjednosni rizik predstavlja i upotreba improvizovanih eksplozivnih naprava jake razorne moći, najčešće sastavljenih od više komponenti od kojih su pojedine koje služe za aktiviranje namijenjene za svakodnevnu upotrebu u različitim situacijama.
”Registrovani su slučajevi saradnje članova organizovanih kriminalnih grupa iz Crne Gore sa licima iz zemalja Zapadnog Balkana koja su tokom ratnih dešavanja u bivšoj Jugoslaviji stekla znanje i iskustvo za pravljenje eksplozivnih naprava, dok su se u pojedinim slučajevima, najčešće manje iskusna lica koja su vrbovana od strane organizovanih kriminalnih grupa za povezivanje komponenti eksplozivnih naprava edukovala kroz korišćenje materijala dostupnih na internetu”, piše u SOCTA 2021.
Kokain miješaju sa kreatinom, tetramisolom, norkokainom...
Prema podacima kojima raspolaže bezbjednosni sektor, u Crnoj Gori je došlo do blagog porasta konzumenata kokaina.
”Pri čemu je procenat konzumenata kokaina na nivou od 10 do 20 odsto u odnosu na ukupan broj konzumenata svih vrsta opojnih droga”.
Pojašnjeno je da kokain koji je namijenjen tržištu Crne Gore karakteriše izrazito visok stepen čistoće.
”Koji se u najvećem broju obrađenih slučajeva kreće preko 90 odsto, a najčešće supstance koje se koriste za razblaživanje su kreatin, tetramisol, norkokain, anhidroekgonin, cinamoilkokain i ekgonin metil estar”, piše u SOCTA 2021.
Švercovano oružje koriste u obračunima
U Crnoj Gori nijesu prepoznate organizovane kriminalne grupe koje svoju dominantnu kriminalnu aktivnost usmjeravaju na krijumčarenje oružja, ali u obračunima koriste švercovano oružje, piše u SOCTA 2021.
Nadležni, ipak, konstatuju da u Crnoj Gori, kao i u drugim zemljama Zapadnog Balkana, i dalje postoje značajne količine vatrenog oružja koje se primarno vezuju za sukobe sa područja bivše Jugoslavije.
”U pogledu aktivnosti krijumčarenja vatrenog oružja u Crnoj Gori nijesu prepoznate organizovane kriminalne grupe koje svoju dominantnu kriminalnu aktivnost usmjeravaju na poslove krijumčarenja oružja, već se u najvećoj mjeri radi o individualnim slučajevima u kojima oružje nije namijenjeno daljoj preprodaji već isključivo služi sa potrebe pripadnika OKG”, piše u dokumentu.
Pojašnjeno je da je, u pojedinim slučajevima, krijumčarenje oružja povezano sa krijumčarenjem narkotika i ljudi i da, nerijetko, isti akteri koriste iste krijumčarske rute.
”Registrovani su i slučajevi konvertovanja gasnog/startnog oružja u vatreno oružje, koje se, najčešće zbog nepouzdanosti, ne koristi za izvršenje teških krivičnih djela protiv života i tijela”.
Kontrolišu nabavku, transport i isporuku droge
Crnogorske organizovane kriminalne grupe koje se već dugi niz godina bave transnacionalnim krijumčarenjem kokaina kontrolišu sve faze tog posla - od nabavke do isporuke, piše u SOCTA 2021.
Za njih rade kriminalci iz Bosne i Hercegovine, Slovenije, Hrvatske, a skupa su dio širih kriminalnih mreža sastavljenih od struktura koji svoje porijeklo vode iz zemalja Zapadnog Balkana i koje su tokom prethodnog perioda zauzele veoma značajnu poziciju na transnacionalnom kriminalnom tržištu.
”Pri čemu kontrolišu sve faze procesa krijumčarenja, počev od nabavke i ukrcaja kokaina u zemljama Južne Amerike, preko organizacije transporta i isporuke u zemljama Evrope, ali i u značajnoj mjeri su razvijene mreže zadužene za distribuciju na lokalnom nivou u zemljama Zapadne Evrope”.
U spisima piše da ovdašnje OKG karakteriše jasna hijerarhijska struktura, nerijetko sa raspodjelom moći između više lica koja imaju status vođa:
”Uz unutrašnju organizaciju koja podrazumijeva postojanje različitih ćelija, odnosno ogranaka, stacioniranih u više država u kojima organizovane kriminalne grupe sprovode svoje aktivnosti, sa jasno podijeljenim ulogama svih članova, a koje su veoma često specijalizovane za realizaciju specifičnih kriminalnih aktivnosti”.
Nadležni su registrovali i da kriminalne grupe iz BiH, Slovenije i Hrvatske, često djeluju kao ogranci, odnosno ćelije organizovanih kriminalnih grupa iz Crne Gore i Srbije.
Brodovi, kamioni i avioni nose bijeli prah
Organizovane kriminalne grupe iz Crne Gore i Srbije imaju svoje ćelije u BiH, Sloveniji i Hrvatskoj, a svako od njih ima posebna zaduženja. Prateći njihov “rad”, nadležni su regisrtovali da kokain krijumčare i luksuznim brodovima i mlaznim avionima.
”U navedenoj konstalaciji ‘snaga’ kriminalne grupe iz Hrvatske, pored aktivnog učešća u različitim fazama krijumčarenja, zadužene su i izradu i nabavku falsifikovanih putnih isprava, dok su kriminalne grupe iz Slovenije zadužene za krijumčarenje korišćenjem drumskih prevoznih sredstava, ali i za pružanje logističke podrške u cilju boravka članova organizovanih kriminalnih grupa iz Crne Gore i Srbije i koordinacije kriminalnih aktivnosti širom Evrope”, piše u spisima.
Pojašnjeno je i da ovdašnji kriminalci kokain kontinuirano krijumčare prekookeanskim teretnim brodovim:
”Dok se jednim dijelom određene količine kokaina krijumčare i luksuznim brodovima namijenjenim za kruzer putovanja. Registrovan je i trend korišćenja manjih plovila, kao i za sada još uvijek neistraženi slučajevi korišćenja manjih letilica - mlaznih aviona”.
( Jelena Jovanović )