Međe i forece - markeri bokeljskog graditeljskog nasljeđa
O gradnji kamenom u suhozidu govorio je istaknuti hercegnovski planinar, arheolog i speleolog Željko Strarčević – jedan od najboljih poznavalaca starih bokeljskih sela u zaleđu zaliva i objekata tradicionalnog ruralnog graditeljstva.
Multimedijalna manifestacija "Festival vjetra" u Tivtu nastavljena je sinoć koncertom saksofon kvartera "Quattro Staggioni" koji čine učenici Srednja muzičke škole iz Tivta.
Djela Mozzarta, Brauna, Gershvina, Brahmsa, Brucea, Elingtona na nastupu u Zbirci pomorskog nasljeđa Porto Montenegra, interpretirali su Filip Kovačević, Vojin Marković, Teodora Božović i Goran Čelanović iz klase profesora Gorana Turkalja.
Na istom mjestu održan je i prvi u nizu događaja iz edukativnog programa "Festivala vjetra" - predavanje na temu "Međe i fortece - mrkeri bokeljskog pejzaža", a priča o tradicionalnoj vještini graditeljstva međa u kamenom suhozidu, odnosno impresivmom graditeljskom poduhvatu pravljenja golemog fortifikacionog siatema u Boku od prvih decenija 19. do prve decenij 20. vijeka, privukla je veliki broj zainteresovanih posjetilaca.
O gradnji kamenom u suhozidu govorio je istaknuti hercegnovski planinar, arheolog i speleolog Željko Strarčević – jedan od najboljih poznavalaca starih bokeljskih sela u zaleđu zaliva i objekata tradicionalnog ruralnog graditeljstva.
On je na prezenataciji pokazivao različite načine gradnje kamenom po svijetu, fokusirajući se na iskustva sa Mediterana, a posebno na zaleđe Boke.
Starčević je posebno akcentovao važnost očuvanja tehnike suhozidne baštine, ali i potrebu njene valorizacije.
"Suhozid nije nastajao, jer je nekom bilo lijepo slagati kamen na kamen. Sve je imalo svoj ekonomski razlog i da bi se danas obnavljao, uz to što je lijepo i što znamo da ga trebamo štiti, mora postojati ekonomska pozadina. Naš je cilj da prepoznamo gdje je tu niša koju možemo iskoristiti da zadržimo suhomeđu i da je valorizujemo, ali ne i da je ukalupimo. Sve što se ukalupi postaje mrtvo i onda može postati samo muzej, a od muzeja imamo naplatu ulaznica i to je to. Kada nešto ima život, onda ima prirdonu evoluciju i nastavlja da živi. Prilagođava se turističim potrebama i vremenu. Za sada malo šta osim turizma može se konstatovati da je realna pokretačka snaga za održavanje suhozida", istakao je Starčević.
On je ukazao i na brojne ekološke prednosti korišćenja prirodnog materijala kakav je kamen, u odnosu na vještački poput betona.
Publici je o impoznatnom fortifikacionom sistemu "Tvrđave Boka" – zamišljenom i izgrađenom da od napada sa kopna i mora štiti drugu po veličini i važnosti najveću austrougarsku vojnopomorsku bazu na Jadranu, u zalivu Boke Kotorske, govorio jedan od najboljih poznavalaca ovog sistema, pukovnik u penziji Radojica Pavićević, autor monografije "Werk – austougarske tvrđave u Crnoj Gori".
Kroz priču i video prezentaciju, on je ukazao na fascinantne vojne, ali i građevinsko-inženjerijske aspekte ovog kompleksnog sistema kojeg je pred Prvi svjetski rat, činilo devet utvrđenih gradova, četiri oklopljena fora, 28 forova različitih vrsta i namjene, četiri zaprečne tvrđave, devet forova-baterija, po dvije torpedne, odnosno flankirne baterije, 13 zaprečnih utvrđenja, 22 baterije polustalnog tipa, 20 karaula, dvadesetak raznovrsnih kaarni, dva utvrđena logora, četiri stražarska broda, jedan aerodrom, hidroplanska stanica, vojnopomorski arsenal i čitav niz prateće infrastructure – nekoliko stotina kilometara kolskih i pješačakih puteva, osmatračnice, vodovodi i cisterne, vojna bolnica, radio stanica Klinci, signalne stanice, balonarska baza, skladišta, radionice, magacini, žičare, groblja, krematririjumi za spaljivanje otpada, čak i sportski tereni, crkva, kino i pozorišna dvorana i ostalo.
"Kroz istoriju Boka Kotorska bila je značajna za skoro sve civilizacije na ovim prostorima - od Ilira, pa do Grka, Rimljana, Saracena, Mlečana, Francuza, Austrijanaca, Njemaca itd. Razlog za to je položaj Boke Kotorske, jer sam zaliv kao takav je zanimljiv za lociranje brodova od najstarijih vremena, pa do danas. Njena blizina prema Otrantskim vratima i izlazak iz Jadrana u Sredozemno more, pa preko Bosfora, Dardanela i Sredozemlja povezuje se sa čitavim svijetom. To nam govori da nije čudno što je Boka Kotorska bila zanimljiva svima, pa i Austrugarima. Posebno im postaje interesantna kada su donjeli generalni plan da idu u osvajanje prema istoku. Tada na ovom prostoru odlučuju da naprave tvrđavu. Jako je značajno napomenuti da u svijetu postoje samo tri pojasne tvrđave tog tipa od kojih je jedna upravo ova u Boki", istakao je Pavićević.
On je posebno naglasio činjenicu da su austrougarski vojni planeri i inženjeri čitav ovaj kompleksan sistem koji je građen duže od 100 godina, pozicionirali u prostoru i napravili na način da su maksimalno koristili i poštovali sve prirodne karakteristike terena i reljefa na kojem su gradili.
( Siniša Luković )