Francuska: Borba za Jelisejsku palatu

Nakon burne TV debate predsjedničkih kandidata, u Francuskoj je završena izborna kampanja. U nedjelju pada odluka. Hoće li aktuelni predsjednik Makron, kao što to ankete pokazuju, biti uspješniji od Marin Lepen?

Na kraju Emanuel Makron ima prilično dobru prednost – instituti za ispitivanje javnog mnjenja procjenjuju da ima deset odsto glasova više od rivalke Marin Le Pen. Ali on i njegovi savjetnici nemaju razloga za opuštanje. Gotovo trećina Francuza još uvijek ne zna za koga će glasati. Borba za Jelisejsku palatu će se voditi do posljednjeg metra staze.

Debata nije odlučujuća

Posljednjih dana centralno pitanje je bilo hoće li nastup Marin Lepen u TV debati biti jednako loš kao 2017. godine. Ali, kao što je posljednjih godina izmijenila svoj javni nastup, izgladila formulacije i dotjerala izgled, tako je i za ovaj TV duel bila bolje pripremljena.

Tokom skoro tri sata govorilo se o mnogim temama: od socijalne politike, penzione reforme, Rusije i rata u Ukrajini, do životne sredine i zabrane nošenja burki. Kao što je i bilo za očekivati, Makron je bio precizan i uvijek iznova vešto je napadao Lepenovu. Optužio ju je da je zavisna od Rusije zbog finansijskih veza njene stranke sa ruskim donatorima.

Takođe je razotkrio i njene nejasne ideje kada je riječ o ekološkoj politici. Lepenova recimo želi da se vetrenjače demontiraju zato što kvare pejzaž.

Ako je protiv obnovljivih izvora energije, odakle bi onda struja trebalo da se dobije, upitao je vidno iznervirani Makron. Kritikovao je i njene ideje za ograničavanje cijena energije kao nepravedne i nepraktične.

A u potpunosti je poentirao kada je govorio o njenoj planiranoj zabrani nošenja marama: Francuska bi bila jedina zemlja u svijetu koja bi htjela da zabrani nošenje vjerskih simbola. To bi dovelo do građanskog rata, kazao je Makron.

Marin Lepen se pak fokusirala na svoje socijalne projekte, govorila je o porastu siromaštva u Francuskoj tokom Makronovog mandata i, prije svega, svima obećavala: penzionerima, radnicima sa malim primanjima, studentima i porodicama, da će kroz dobijanje pomoći ili smanjenje poreza imati više novca u džepu. To dobro prolazi kod mnogih Francuza koji su tokom ove kampanje kao glavnu brigu istakli kupovnu moć. Ko od birača još razmišlja da li je moguće finansirati sve te benificije?

Pobjednik je na kraju bio Emanuel Makron, što je potvrdilo 59 odsto ispitanika, ali se svi posmatrači slažu da te debate nisu odlučujuće za ishod izbora.

„To je neka vrsta mita“, objašnjava politološkinja Arijan Bogan sa Univerziteta Nortamberland i dodaje da je to „samo jedan od mnogih faktora“. Lepenova je 2017. izgubila, ne zbog svoje katastrofalne debate, već zato što se potvrdio utisak o njenoj nesposobnosti. Bernar Sananes iz instituta za ispitivanje javnog mnjenja Elabe dodaje da su oba kandidata pokazala veliku slabost:

„Svaki drugi gledalac smatra da je Makron bio arogantan. A za polovinu njih Marin Lepen ostaje zastrašujuća“.

Borba za glasove Ljevice

Najveći problem Emanuela Makrona je njegov uspjeh u slamanju tradicionalnih francuskih stranaka. Čak i pet godina kasnije, ni tradicionalni konzervativci, ni bivši socijalisti se nisu oporavili od tog udarca. U prvom krugu niko od njih nije ostvario dobar rezultat i sada su samo rezervoar glasova za drugi krug. U međuvremenu umjetnici, sindikalisti i bivši predsjednici Fransoa Oland i Nikola Sarkozi pozivaju ljude da glasaju za Emanuela Makrona. Ali oni iza sebe nemaju velike političke grupe.

Jedini rezervoar glasova vrijedan pomena, sa skoro 22 odsto, su glasači ljevičara Žana Lika Melanšona, koji je umalo uspio da izbaci Le Penovu sa drugog mjesta. Ali pristalicama takvog socijalizma je naročito teško da biraju između Makrona i Lepenove u drugom krugu. „Ni jedno, ni drugo“, stoji na plakatu studenata Sorbone u Parizu.

Doduše Melanšon je poručio da „nema glasova za desnicu“ u drugom krugu, ali nije dao ni jednu direktnu preporuku, a njegove pristalice su rastrzane: donedavno je samo 33 odsto njih htjelo da glasa za Makrona, dok je većina željela da bude uzdržana. Kristof Kastaner, šef Makronove poslaničke grupe u parlamentu, neodlučne je upozorio: „Ne napraviti izbor je poput igranja ruskog ruleta“.

I Marin Lepen i Emanuel Makron se bore za istu grupu birača, kaže Arijan Bogan. „Makron je napravio jasan pomak ulijevo i to je ispravno, jer su konzervativci tako loše prošli.“ To se jasno vidi u penzijskoj reformi ili ekološkoj politici. „Ali odlučujući faktor će biti broj onih koji neće glasati i koji su uzdržani. I ne samo njihov kvantitet, već i kvalitet.“

Može li Makron, kada je o tim biračima riječ, još jednom da poentira sa starom idejom „sanitarnog kordona“, kojom su desničarski ekstremisti prethodno bili isključeni iz vlade? Može li da se skupi dovoljno ljevičarskih birača koji će još jednom ipak glasati za Makrona? To su pitanja koja će biti presudna za ishod izbora u nedjelju.

Le Pen prijetnja za Evropu i NATO

Tek kada se pogleda iza društveno-političkih planova Marin Lepen, vidi se prava srž njenog programa Nacionalni savez (Rassemblement National). Tada postoje jasno da iza umjerene fasade i dalje postoje radikalni desničarski ili barem desničarsko populistički planovi. Za Evropu bi njen izbor mogao da znači smrtni udarac: od ekonomske, preko migracione politike, pa sve do priznavanja evropskog prava, ona je sušta suprotnost postojećoj EU. Njeni planovi toliko odstupaju od preovlađujućeg konsenzusa, da bi Francuska kao druga po veličini zemlja članica, mogla da razbije Uniju.

I zajedničkoj politici prema Rusiji bi brzo mogao da dođe kraj. A vojne posljedice po budućnost NATO bile bi dramatične – Francuska je jedina vjerodostojna vojna sila u Evropi. Ona nije protiv Evrope, ali želi promijenjenu Evropu, objasnila je Le Penova u debati, u srijedu uveče. „Evropa je kao kuća u vlasništvu zajednice“, odgovorio je Makron i dodao da ona ne može na svoju ruku da se preuređuje.

Francuski birači u nedjelju uveče biraju između umjerenog reformskog političara koji, bez obzira na teške okolnosti, može da se pohvali pristojnim rezultatima postignutim tokom prvog mandata. Njegove slabosti su arogancija i udaljenost od običnih građana. Na drugoj strani je političarka bez iskustva u vladi, koja Francusku želi da odvede u nacionalistički izolacionizam, čije su posljedice nesagledive. "Faites vos jeux" – „Postavite Vaše opklade“, kaže u ovakvom trenutku tokom igranja ruleta krupije u kazinu.

( Deutsche Welle )