Zabluda je da film stari

Crnogorski režiser Mirko Matović tokom svoje karijere radio je preko 180 projekata. Završio je filmsku režiju na Akademiji umjetnosti u Beogradu u klasi profesora Živojina Pavlovića i Miloša Radivojevića. Njegov diplomski kratki igrani film “Odmazda” snimljen je po motivima istoimene priče Vladimira Nabokova, a sa njim je Matović osvojio Zlatnu medalju Beograda kao najbolji domaći kratki igrani film na 51. Beogradskom festivalu kratkog metra 2004. godine. Na istom festivalu, film je osvojio i nagradu za najbolju fotografiju.

Od 2005. godine osnivač je produkcijske kuće “MFILM Montenegro”. U portfoliju ima 189 kratkih promotivnih, dokumentarnih i animiranih filmova koje realizuje za EU i UN institucije, EU projekte kao izaraz nemeđunarodne organizacije. Veliki broj njegovih radova, tačnije 90 odsto dostupno je na YouTube kanalu firme MFILM Montenegro. Po gledanosti odskače kratki dokumentarni film “Ugovoreni brak” (narez) o ugovorenim brakovima među romskom populacijom, koji trenutno na YouTube servisu ima oko 450.000 pregleda.

Mirko u intervjuu za Vijesti otkriva kakve filmove on voli da gleda....

Omiljeni domaći film?

”Povratak” Živojina Pavlovića. Remek-djelo snimljeno 1966. godine. Priča o kriminalcu pod imenom Al Kapone (u maestralnoj ulozi Bate Živojinovića), koji nakon izlaska iz zatvora pokušava da napravi otklon od bande koja želi da ga ponovo uvuče u gangsterski milje. Jedan od prvih filmova u nekadašnjoj Jugoslaviji koji demistifikuje “sređenost” društva u komunizmu i prikazuje svakodnevicu na realističan način - bez udvaranja. Kompaktan, precizan i psihološki istinit. Gledam ga u jednom dahu i danas.

A strani?

”Divlja horda” (The Wild Binch) Sema Pekinpoa. Remek-djelo snimljeno 1969. godine. Vestern. Priča o bandi pljačkaša s početka 20. vijeka koju u pograničnoj zoni Teksasa i Meksika goni grupa lovaca na ucjene na čelu sa bivšim članom bande. Kao i kod “Povratka” ključna tri atributa za dobar film su na maksimumu - kompaktnost, preciznost i psihološka istinitost. Koliko je film uticajan govori podatak da postoji i distributerska kuća pod imenom “Wild Bunch” koja u portfoliju ima filmove reditelja kao što su Daren Arenofski, Ken Louč, braća Darden, Giljermo Del Toro... Ne vidim veću čast za jedan film od te činjenice.

Film koji pamtiš iz djetinjstva?

”Drumski ratnik” (The Road Warrior) Džordža Milera. Remek-djelo snimljeno 1981. godine. SF film; u podžanru film postapokalipse, nastavak filma Mad Max snimljenog 1979. godine. Priča o bivšem policajcu koji nakon nuklearne katastrofe pokušava da sa grupom ljudi odbrani izolovanu naftnu rafineriju od napada mnogoljudnije bande. Gledao sam ga u periodu 1990 - 1994. jako puno, jer sam ga imao snimljenog na VHS kaseti. U pitanju je dvocifren broj pregleda, sa tendencijom ka tri cifre. Kompaktnost, preciznost i psihološka istinitost - cijepaju. U ovom slučaju rediteljski je to bilo posebno teško, jer je trebalo osmisliti cijeli jedan svijet. Gledao sam ga ponovo nakon 26 godina, tokom pandemije kovida. Kida i dalje.

Film koji si najviše puta gledao?

”Divlju hordu”. U pitanju je jedini film koji je prebacio tri cifre u pregledima. 90 odsto pregleda nastalo je u periodu od 1989. do 1995. takođe na VHS-u, koji je zapravo bio i jedini format za kućno prikazivanje u tom vremenu. Danas, kad ga zakačim na TV-u obavezno gledam - nebitno koji je minut. Znam ga napamet.

Film koji te je razočarao?

Nadovezaću se na sljedeće pitanje. Ako misliš na film koji dobio Oskara onda je to “Zaljubljeni Šekspir”.

Da se razumijemo, u pitanju je jedan sasvim solidan film. Ali dobiti Oskara za najbolji film pored Spilbergovog “Rajana”, Malikove “Tanke crvene linije”, kao i Beninjijevog ostvarenja “Život je lijep” jednostavno nema smisla. Nepravedno je blaga riječ.

Film koji je zaslužio, a nije dobio Oskara?

”Bjekstvo iz Šošenka” Frenka Darabonta. To je doduše bila paklena 1994. godina sa Tarantinovim “Petparačkim pričama” kao i sa “Forest Gampom”. U konkurenciji je bio i odličan film Roberta Redforda “Kviz šou”. Oskara je zakačio Kventin za najbolji scenario, tako da je bilo i pravde. Ipak je nedopustivo da ga Šošenk nije makar dobio za najbolji adaptirani scenario. Radi se o klasiku. Ništa mu vrijeme ne može, kao uostalom ni svakom dobrom filmu. Zabluda je da film “stari”. To ne postoji. Dobar film je kao i dobra slika, dobra muzička numera ili dobro literarno djelo. U neku ruku, kad je nešto kvalitetno u umjetnosti - besmrtno je.

Kakve filmove izbjegavaš?

Radi se o strasti, tako da ih je nemoguće izbjeći. Doduše, pažljivo biram koje ću komedije i horore da gledam. Od komedija obožavam Vajlderov “Apartman”, a od novijih urnebesnu “Baladu i Riki Bobiju” Adama Mekeja. Horor - “Rozmarina beba” Romana Polanskog, kao i “Odvratnost” od istog reditelja. Od novijih preporučujem ostvarenje “Midsimmar” Arija Astera.

Koji ti je omiljeni žanr?

Krimi. Na njih sam baš slab, tako da nisam izbirljiv oko naslova. Preporučujem klasike: “Burne dvadesete godine” Raula Volša, “Lice sa ožiljkom” Hauarda Houksa, “Malteški soko”, “Džungla na asfaltu”, “Ostrvo Largo” Džona Hjustona, “Ubijanje” Stenlija Kjubrika, “Samuraj” Žan Pjer Melvila, “Boni i Klajd” Artura Pena, “Francusku vezu” Vilijema Fridkina, “Magnum Force” Teda Posta, “Mesar” Kloda Šabrola, “Svjedok” Pitera Vira, “Povjerljivo iz L.A.” Kertisa Hensona, “Dežurne krivce” Brajana Singera, “Sedam” Dejvida Finčera. Od regionalnih “Ritam zločina” Zorana Tadića. Od novijih “The Toen” Bena Afleka. Od serija prva sezona “True Detective” je remek-djelo, a toplo preporučujem i treću. Od mini serija “Kobnu noć”. Šest epizoda. Gledaju se u dahu kao jedna.

Film koji si posljednji odgledao u bioskopu?

”Betmen” Meta Rivsa. Odličan, preporuka za sve čitaoce. Čak i za one koji ne cijene strip.

Film koji te je rasplakao?

Ne sjećam se da me je ikad rasplakao neki film tokom djetinjstva. Čak ni Spilbergov “E.T.”. Međutim, desilo se tokom studija. Radi se o filmu “Život je lijep” Roberta Beninjija. Gledao sam ga u bioskopu i sve je bilo da kažem, kako treba do samog kraja. Pogodila me je jako zadnja scena. Tačnije, zadnji kadar u filmu. I ne samo mene. Cijela sala je reagovala.

Koja ti je omiljena scena iz filma?

Obračun na kraju “Divlje horde”.

Koji film bi volio da si ti režirao?

”Divlju hordu”. Podjednako i “Kes” Kena Louča. Sa “Hordom” odužih, pa ću malo o “Kesu”. Za razliku od “Horde”, gledao sam ga svega desetak puta. Međutim, to je film koji me je oduševio realizmom. U njemu ništa nije stilizovano, za razliku od “Horde” koja je čisti barok - u punom smislu te riječi. Dok gledaš “Kes” imaš utisak da si “tu” u filmu i da prisustvuješ odrastanju glavnog lika - dječaka, koji kao bijeg iz okvira disfunkcionalne porodice nađe mir u prijateljstvu sa pticom. Za takvu režiju volim da kažem da je - nevidljiva. Potresno djelo. Louč je klasa. Potpisujem da svi njegovi filmovi nikoga neće ostaviti ravnodušnim. Od ovih novijih, remek djelo je “Ja”, “Danijel Blejk” iz 2015. godine, film koji je režirao sa 78 godina. Loučove godine namjerno naglašavam, jer se barata sa terminima “mladi” i “stari” reditelj. Tarantino od skoro vuče tu priču. Kao, reditelj je nakon 60 u godinama, pa je star; nije to više “to” i slična priča. A, zapravo je u pitanju strast prema filmu. Dok god je strasti, godine su nevažne. Po kvalitetu “Blejka”, Louč je mlađi od svih nas.

Na kinematografiju koje zemlje treba obratiti pažnju?

Crnogorsku. Iz prostog razloga što mora da bude dostupna za gledanje građanima Crne Gore. Institucionalno, krenulo se kako treba. Filmski centar je oformljen, zaokruži se godišnji budžet i kinematografija sada ima kontinuitet. Sljedeći korak je gledanost u Crnoj Gori. Smatram da bi bilo korisno kreirati i promovisati platformu na kojoj će svaki građanin Crne Gore moći u jednom trenutku da odgleda crnogorske filmove. Pod ovim mislim i na kratkometražne i na dugometražne igrane kao i na dokumentarne filmove. Da vide građani Crne Gore kako izgledaju filmovi reditelja iz Crne Gore. Imam utisak da ih je malo ko gledao. Naravno, ti filmovi treba da budu dostupni građanima nakon bioskopske, TV i festivalske distribucije. Nešto slično je postojalo tokom prvog talasa kovida. Na Extra TV platformi u okviru “videoteke” mogao si besplatno da odgledaš crnogorske filmove novijeg datuma.

Koju bi adaptaciju knjige volio da preneseš na veliko platno?

”Miris dalekog juga” Saše Lješkovića. Knjiga je 2016. godine dobila treću nagradu na Pobjedinom konkursu “Najbolji neobjavljeni crnogorski roman”. U pitanju je roman epohe koji za protogonistu ima istorijsku ličnost, kapetana Antonija Bizantija. Saša i ja napisali smo sinopsis, koji vuče određene elemente iz knjige, ali nije adaptacija u punom smislu te riječi. Priča je zapravo drama u okviru epohe i prati Bizantijev sukob sa lokalnom vlašću koja ne razumije i ne želi da pravilno sprovede odbranu grada tokom višednevnog okršaja sa Hajrudinom Barbosom, pljačkašem koji hara jadranskom obalom toga doba i koja je, kao rezultat tog specifičnog okršaja, odgovorna za veliki broj smrtnih gubitaka među ženskom populacijom u Kotoru. Radi se o sinopsisu za dugometražni igrani film uz mogućnost razrade na formu TV serije od 10 epizoda. Iako je u pitanju prošlost i na prvu loptu zvuči produkcijski kompleksno, priča ne zahtijeva ogroman budžet i o tome smo vodili računa tokom pisanja. Dubuko vjerujem da ima potencijala za međunarodnu publiku, pa pokušavamo da nađemo regionalnog producenta jer se jedan dio priče odigrava i u Dubrovniku.

Voliš li da gledaš dokumentarce? Omiljeni?

Da. Domaći - “To ludo srce” Momira Matovića. Strani - “Buenavista Social Club” Vima Vendersa.

A animirane filmove?

Obavezno. Domaći - “Tup Tup” Nedeljka Dragića. Strani - “UP (Do neba) Pitera Doktera.

Film koji ima najbolju muziku?

Domaći - “Nacionalna klasa” Gorana Markovića. Strani - Petparačke priče” Kventina Tarantina.

( Marija Vasić )