Laboratorijski pristup zaboravljenom blagu
Za vrijeme postojanja i rada Galerije formirana je kolekcija od oko 800 umjetničkih djela iz 56 zemalja nesvrstanih, kao i zemalja u razvoju
U okviru izložbe Umijeće držanja za ruke/dok se probijamo kroz sedimentni oblak kustoskinje Natalije Vujošević, kojom se Crna Gora predstavlja na 59. Venecijanskom bijenalu, pored djela umjetnika Dantea Buua, Lidije Delić, Ivana Šukovića, Darka Vučkovića i Jelene Tomašević, predstavljena su i djela iz Kolekcije umjetnosti nesvrstanih zemalja i to slika Porodica, umjetnice Zuzane Halupove, grafika Golub mira Renea Portokarera, skulptura Srebrna palma nepoznatog umjetnika iz Iraka i video zapis o skulpturi Porodica Bernarda Matemere.
Ovu vrijednu kolekciju, koja je po svom karakteru jedinstvena u svijetu, danas baštini Centar savremene umjetnosti Crne Gore, koji je pokrenuo interdisciplinarni projekat Laboratorija kolekcije nesvrstanih zemalja koji za cilj ima razvoj savremenih istraživačkih i arhivskih umjetničkih praksi i njihovu implementaciju u umjetničke i edukativne programe Centra, kao i povezivanje ove izuzetno vrijedne i bogate zbirke, koja svjedoči o važnom internacionalnom istorijskom kontekstu, sa međunarodnom akademskom i umjetničkom zajednicom, koja za nju iskazuje veliko interesovanje. (Ana Ivanović)
Galerija umjetnosti nesvrstanih zemalja “Josip Broz Tito”
Ideja o osnivanju Galerije nesvrstanih zemalja “Josip Broz Tito”, inicirana sedamdesetih godina, realizovana je 1984. godine kada je Galerija zvanično otvorena u tadašnjem Titogradu, u Jugoslaviji, s namjerom njegovanja i očuvanja osobenosti kultura i umjetnosti nesvrstanih zemalja. Vođena principima međusobnog poštovanja, solidarnosti i saradnje između nesvrstanih zemalja, Galerija je za veoma kratko vrijeme postala mjesto susreta, otvoreno za razmjenu najraznovrsnijih umjetničkih praksi i iskustava i zajedničko djelovanje u cilju uvažavanja umjetničkih vrijednosti i nasljeđa nesvrstanih zemalja i zemalja u razvoju.
Pored osnovnih djelatnosti prikupljanja, zaštite i istraživanja, Galerija je obavljala brojne aktivnosti koje su se ticale komunikacije i predstavljanja kolekcije djela likovne i primijenjene umjetnosti iz pedeset šest zemalja svijeta. Organizovane su samostalne i kolektivne izložbe iz Alžira, Indije, Kube, Venecuele, Meksika, Šri Lanke, Bangladeša, Filipina, Ekvadora, Malija, Indonezije, Ugande, Kipra, Argentine, Bolivije, Tanzanije, Tunisa…, simpozijumi, umjetnički susreti i razgovori, kao i rezidencijalni boravci umjetnika čiji je prostor za rad postajao mjesto druženja, upoznavanja i povezivanja.
Tokom nekoliko godina, u Galeriji su gostovali: Anaur Rachid (Malezija), Iromie Wijewardena (Šri Lanka), Rambir Singh Kaleka, Ira Chaudhuri, Prabhakar Barwe, S. Nandagopal (Indija), Moisés Finalé (Kuba), Edsel Moscoso (Filipini), Ibrahim Coulibaly (Mali), Hasim Darif (Indonezija), Buluma Ochungo Mordecai (Uganda), Custódio Fernando da Silva (Angola), Rafiqun Nabi (Bangladeš), Andreas Bargilly (Kipar), Thomas Vista (Angola), Mohammed Kibria (Bangladeš), George Lanitis, Hambis Tsangaris (Kipar), Alfredo la Placa (Bolivija), Eloy Tarcisio (Meksiko), Hasan Chajani (Alžir), Nicholas Mukomberanwa (Zimbabve), Bernard Matemera (Zimbabve), Baunama Cossa (Gvineja), Kim An Bo, Hong Sok Suk (Koreja), Khalid Mohamed (Somalija), Salim Ali Chuma, Dr. SAC. Waane (Tanzanija), Joseph Muli (Zimbabve), António Luís Jorge Gumbe (Angola), Eid Abdel Latif, Ibrahim Ghazala (Egipat), Alberto Chissano (Mozambik), Abdullah Basuki (Indonezija), Abdullah Morsi (Egipat).
Pored likovne umjetnosti, Galerija je bila otvorena za različite multimedijalne sadržaje kojima se predstavljala kultura nesvrstanih zemalja kroz ples, muziku, televizijske emisije.
Ovakav otvoren i blag princip horizontalnog djelovanja i stvorio je određenu atmosferu koja je mijenjala sliku ne samo grada Titograda i Jugoslavije, već je omogućavala pogled koji je doprinosio razumijevanju konteksta, važnosti zajedništva i njegovanja univerzalnih humanističkih vrijednosti koje su bile u osnovi Pokreta nesvrstanih.
Za vrijeme postojanja i rada Galerije formirana je kolekcija od oko 800 umjetničkih djela iz 56 zemalja nesvrstanih, kao i zemalja u razvoju.
Nakon nešto više od decenije djelovanja, usljed društvenih promjena i ratnih okolnosti u Jugoslaviji, Galerija je prestala sa radom 1991, da bi zvanično bila ugašena 1995. godine. Nakon toga, osnovan je Centar savremene umjetnosti Crne Gore koji danas čuva njenu cjelokupnu zaostavštinu. Iako su okolnosti bile takve da je Galerija u kriznim godinama bila prepuštena slučaju u institucionalnom smislu, nije prestala briga za očuvanjem i zaštitom kolekcije i kompletne prateće dokumentacije i arhive za šta je zaslužan njen stručni kolektiv.
Radni kolektiv Galerije za vrijeme njenog trajanja činili su: Veselin Raspopović, prvi direktor, Milena Vlahović, direktorica, Dragica Žunjić, poslovna sekretarka, Slobodanka Popović, arhivarka, Đina Starčević, daktilografkinja, Mišo Kolaković, finansijski direktor, Vlado Čarapić, finansije, Ljiljana Rakočević, finansije, Novica Vuković, tehnička služba, Milić Milošević, tehnička služba, Ljubinka Rabrenović, higijeničarka, Darinka Vuković, higijeničarka, Darja Marija Vuletić, inokorespodent, Radoje Jovanović, inokorespodent, Slavica Perović, inokorespodent, Milan Coko Marović, istoričar umjetnosti i direktor, Ognjen Radulović, istoričar umjetnosti, Anita Ćulafić, kustoskinja, Marina Čelebić, kustoskinja, Vladan Međedović, kustos, Dušica Lučić, vodičkinja, Snežana Rabrenović, vodičkinja, Željka Popović, vodičkinja. Kasnije su se kolekciji pridružile Brankica Nedović i Nada Baković, zadužene za zbirke.
U recentnom periodu kolekcija je predmet interesovanja istraživača, i kroz saradnje je predstavljena na nekoliko značajnih izložbi i bila dio projekata kao što su: Projekat Pertej/Beyond/Preko 20 godina, Vida Knežević, Marko Miletić, Gradove smo vam podigli, Izložba o protivečnostima jugoslovenskog socijalizma, Paviljon Cvijeta Zuzorić, 2018; Južna sazvježđa: The Poetics of the Non - Aligned, MG+MSUM, curated by Bojana Piškur, Moderna galerija, Ljubljana, Slovenija 2019, istrazivački rad Ane Hoffner biće predstavljen na Kochi - Muziris Biennale, 2022. Indija.
Centar savremene umjetnosti je u 2022. godini pokrenuo projekat Laboratorija kolekcije umjetnosti nesvrstanih zemalja, sa ciljem otvaranja arhiva i istorijata kolekcije, kao i iskustva i znanja tima koji o njoj brine ka istraživačima i umjetnicima zainteresovanim za upoznavanje i rad sa kolekcijom.
Na izložbi Umijeće držanja za ruke/dok se probijamo kroz sedimentni oblak predstavljena su četiri djela iz Kolekcije, i to: Porodica, Zuzane Halupove, Golub mira Renea Portokarera, Srebrna palma nepoznatog autora iz Iraka, i video dokument o skulpturi Porodica Bernarda Matemere.
Slika Porodica Zuzane Halupove, u kolekciju je stigla 25. avgusta 1988. godine, kao poklon Pokrajinskog komiteta za obrazovanje i kulturu SAP Vojvodina, Galeriji umjetnosti nesvrstanih zemalja “Josip Broz Tito”.
Slika Porodica mali je prozor u topli i bajkoviti svijet koji je imaginizirala i naslikala Zuzana Chalupovà. Slikarstvom se počela baviti u kasnim četrdesetim godinama, prenijevši bogato iskustvo tkanja i vezenja na slike, koje obiluju detaljima, jarkim koloritom i definisanim linijama. Dječja igra, porodica i život seoske zajednice dominantni su motivi na njenim slikama. Njena platna očaravaju i zrače toplinom, empatijom, harmonijom i zajedništvom kao osnovom za pomenute komponente. Pored izuzetno plodnog slikarskog opusa, sarađivala je i sa dobrotvornim organizacijama. Slikala je za Internacionalni komitet Crvenog krsta u Ženevi, kao i za sjedište UNICEF-a, koji je 1974. godine njenu sliku Zima uvrstio u seriju novogodišnjih čestitki, a štampana je u tiražu od dva miliona.
Ova golubica mira doletjela je u Socijalističku Federativnu Republiku Jugoslaviju iz Republike Kube 1985. godine. Golub mira poklon je kolekciji od umjetnika sa Kube, Moisés Finalé-a, koji je boravio u ateljeu Galerije nesvrstanih zemalja JBT, 1985. Godine. Na grafici Golub mira, pojavljuje se čest umjetnikov motiv, Portret flore - lica ukrašenog cvijećem. Radovi iz ovog ciklusa predstavljeni su na Venecijanskom bijenalu 1966. godine.
Skulpturu Porodica umjetnik Bernard Matemera izradio je tokom svog rezidencijalnog boravka u Galeriji umjetnosti nesvrstanih zemalja 1987. godine. Urađena je u masivnom bloku bijelog mermera, sa ljudskim figurama isprepletanim u zagrljaju, sugestivnih crta lica s izraženim očima i usnama. Pripada Šona skulpturi, autentičnoj umjetničkoj formi/praksi zasnovanoj na tradiciji, vjerovanjima, mitologijji i ritualima. Inspiraciju za svoje skulpture pronalazi u snovima, povezujući natprirodno, spiritualni svijet, humanoidna bića i životinje. Kao na mnogIm njegovim skulpturama, tako je i na ovoj prisutan motiv tri stopala i tri prsta za koji je svojevremeno svjedočio da potiču iz jednog sna u kome su se ljudi pretvarali u životinje i penjali se uz pomoć po drveću u potrazi za medom.
Srebrna palma stigla je u kolekciju devetog maja 1984. godine, kao poklon od predsjedništva Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije, tačnije od tadašnjeg predsjednika Petra Stambolića kome je ovo djelo poklonio Sadam Husein. Ime autora ovog djela kolekciji je ostalo nepoznato.
U ime Laboratorije kolekcije umjetnosti nesvrstanih zemalja:
Marina Čelebić, rukovoditeljka umjetničkog sektora u zvanju muzejskog savjetnika u Centru savremene umjetnosti Crne Gore. Diplomirala na Kulturološkom fakultetu na Cetinju, master studije završila na Istorijskom institutu Univerziteta Crne Gore. Od 1988. godine zaposlena u tadašnjoj Galeriji nesvrstanih zemalja Josip Broz Tito, danas Centru savremene umjetnosti Crne Gore.Njen angažman podrazumijeva brigu, izučavanje i komunikaciju vezanu za Evropsku zbirku iz kolekcije Galerije nesvrstanih zemalja.
Anita Ćulafić, viša kustoskinja u Centru savremene umjetnosti Crne Gore. Diplomirala na Fakultetu likovnih umjetnosti u Beogradu, u klasi prof. Mladena Srbinovića. Na istom Fakultetu stekla zvanje Magistar slikarstva, u klasi prof. Mirjane Mihać. Od 1986. zaposlena kao kustoskinja u Galeriji umjetnosti nesvrstanih zemalja “Josip Broz Tito”, danas Centru savremene umjetnosti. Bavi se zaštitom, izučavanjem i komunikacijom zbirke Afričke umjetnosti iz kolekcije Galerije nesvrstanih zemalja.
Nađa Baković, rukovoditeljka Odjeljenja za konzervatorsku djelatnost u zvanju savjetnik konzervator-restaurator u Centru savremene umjetnosti Crne Gore. Diplomirala na Kulturološkom fakultetu na Cetinju, a master studije završila na Istorijskom institutu Univerziteta Crne Gore. Stručno usavršavanje stekla je u Centru za konzervaciju i restauraciju u Torunju, Poljska, kao i u Narodnom muzeju u Beogradu. Pored konzervatorsko-restauratorske djelatnosti, njen angažman podrazumijeva brigu, izučavanje i komunikaciju vezano za zbirku umjetnosti Latinske Amerike.
( Marina Čelebić, Anita Ćulafić, Nada Baković )