Sajber kriminal ne poznaje granice
Nemoguće projektovati realne razmjere sajberkriminala, ali jedna stvar je jasna - odgovor na to mora biti sveobuhvatan, uključujući sve nacionalne, regionalne i međunarodne aktere, kaže za “Vijesti” koordinator crnogorskog tima Andreja Mihailović
Odlukom da Naučno-tehnološki park bude lokacija Regionalnog Centra za razvoj sajber kapaciteta, Univerzitet Crne Gore je, između ostalog, dobio i strateškog partnera u razvoju niza savremenih studijskih programa iz oblasti sajbersigurnosti i sajberkriminala, informaciono-komunikacionih tehnologija, digitalne informacione bezbjednosti, softverske i hardverske zaštite, kao i savremenim politikama upravljanja internetom prostorom.
To je za “Vijesti” kazala Andreja Mihailović, koordinator projektnog tima za podnošenje aplikacije za lokaciju Regionalnog centra i saradnik na Pravnom fakultetu.
Sa njom su u timu bili i profesorica UCG Sanja Peković, Radivoje Drobnjak iz Naučno-tehnološki parka, Dejan Arsenijević iz CIRT-a i Jakša Backović iz Uprave policije.
”Pored brojnih benefita koje progresivna informatizacija nudi, elementarni problem je što protektivni mehanizmi ne mogu da prate dinamiku njenog razvoja, pa je realno očekivati pojavu novih scenarija za narušavanje individualne, korporativne, nacionalne i globalne bezbjednosti. Privatni podaci, intelektualna svojina, infrastruktura, pa čak i vojna i nacionalna bezbjednost, mogu biti kompromitovani sigurnosnim propustima i imanentnom ranjivošću interneta. Sajber prostor ne poznaje geografske niti političke granice, pa tako ni sajber prijetnje ne poznaju granice između država”, navodi Mihailović.
Kaže da je u ovom momentu nemoguće projektovati realne razmjere sajberkriminala, ali jedna stvar je jasna - odgovor na to mora biti integrisan i sveobuhvatan, uključujući sve nacionalne, regionalne i međunarodne aktere, kao i multisektorsku saradnju svih aktera - javnog, privatnog, akademskog i civilnog sektora.
”Samim tim novi izazovi zahtijevaju ažuriranje postojećih sajberodbrambenih mehanizama, ali i implementaciju inovativnih odgovora, posebno na planu upravljanja kriznim situacijama, podizanje nivoa digitalne pismenosti i edukacije o značaju pitanja sajber bezbjednosti, te zaštite privatnosti i ličnih podatka”, poručuje Mihailović.
Projekat, podsjeća ona, pokrenulo je Ministarstvo spoljnih poslova Francuske, preko francuskog predsjedavanja Evropskim savjetom, u partnerstvu sa Vladom Slovenije, a ima za cilj da bude centar razvoja sajber bezbjednosnih kapaciteta regiona Zapadnog Balkana.
”The Western Balkan Cyber Capacity Campus (WB3C) je dizajniran da pokrije dva domena - borba protiv sajber kriminala sa fokusom na edukaciju pripadnika bezbjednosnog sektora i nosioce pravosudnih funkcija za sprovođenje istraga i procesuiranja krivičnih djela sajber kriminala i snažanje regionalnog sistema sajberodbrane, od sajberhigijene do prevencije i upravljanja rizikom. Odlukom da Regionalni Naučno-tehnološki park bude lokacija WB3C predstavlja nedvosmisleno priznanje da je Univerzitet Crne Gore prepoznat kao kredibilan partner od strane evropskih partnera na putu ostvarenja ovog važnog zadatka od esencijalnog značaja za region”, kazala je Mihailović.
Naglašava da će se edukativni programi Centra sprovoditi u saradnji sa evropskim ekspertima za sajber bezbjednost, uz podršku “Balkan institute of science and innovation of the Université Côte d’Azur” (BISI), sa kojim je UCG ima zaključen Memorandum o saradnji.
Sajber napadi svjetskoj ekonomiji do sada nanijeli štetu od 6 triliona dolara
Mihailović kaže i da je “galoprirajuća globalna digitalna transformacija imala snažne reperkusije na planu proliferacije sajber kriminala na planetarnom nivou”. “To je najbolje ilustrovano procjenom vodećih ekonomskih eksperata da su usljed ekspanzije informacionih tehnologija i eksponencijalnog rasta digitalnih rješenja sajber napadi globalnoj ekonomiji nanijeli štetu od preko šest triliona dolara, što je dvostruko više u odnosu na 2015, uz očekivanja da će prevazići iznos od 10,5 triliona američkih do 2025. godine. To su bili neki od podataka koji su naveli Evropska komisija u novoj Strategiji sajber bezbjednosti, sajberkriminalitet okarakteriše kao ‘najveći transfer ekonomskog bogatstva u istoriji koji prevazilazi razmjere transnacionalne trgovine drogom’”, pojašnjava Mihailović.
Ističe da u tematizovanju virtuelne bezbjednosti nema puta nazad i ona se više ne može tretirati izolovano od bezbjednosti u realnom svijetu.
”Što je potvrđeno još 2016. kada je na Samitu u Varšavi sajber prostor proglašen kao četvrti operativni domen čime su stvoreni uslovi da se pri suprostavljanju ‘agresivnom ponašanju u cyberprostoru’ aktivira i član 5 NATO Osnivačkog ugovora koji dozvoljava efikasnu odbranu ravnopravno sa operacijama u vazduhu, na zemlji i moru. Samim tim, evidentno da je prošlo vrijeme kada su mir i rat sačinjavali dva jasno diferencirana koncepta, jer se na sajber frontu suočavamo sa hibridnim prijetnjama destabilizacije kao što su sajber ratovanje i dezinformacije koje zahtijevaju širok raspon defanzivnih sredstava”, poručuje ona.
Naglašava da “napetost drame dodatno podstiče činjenica da sajberkriminalitet postaje sve intruzivniji i sofisticiraniji u cijelom svijetu, što logično najviše tangira zemlje sa najvećim stepenom zavisnosti od informacionih tehnologija”.
”Taj će trend ubuduće i dalje rasti jer se očekuje da će do 2025. na globalnom nivou biti 25 milijarde uređaja povezanih na internet, koji već u ovom trenutku premašuju ukupan broj stanovnika na planeti”, kaže Mihailović.
Uloga UCG
Prema riječima Mihailović, status intelektualnog stožera i kormilara na putu razvoja inovacione kulture Crne Gore, obavezuje na stalnu posvećenost modernizaciji kurikuluma iz prioritetnih oblasti kao ključnog instrumenta za uspješno pozicioniranje u evropskom visokom obrazovanju.
”To podrazumijeva stratešku opredijeljenost ka modernizaciji studijskih programa u skladu sa aktuelnim tržišnim imperativima, diseminaciji naučno-istraživačke djelatnosti u smjeru multidisciplinarnih istraživanja i intenzivnim aktivnostima na planu uspostavljanja mostova međunarodne saradnje kao osnovnih postulata. Svježom programskom orijentacijom na planu kroz usaglašavanje platforme radnih prioriteta najsavremenijim zahtjevima u međunarodnoj naučnoj areni, UCG je u proteklom periodu energično dinamizirao aktivnosti u sferi jačanja edukativnog portfolia iz domena digitalne transformacije i sajberbezbjednosti”, pojašnjava ona.
Poručuje da će, imajući u vidu da digitalna transformacija i jačanje nacionalnih kapaciteta za suprotstavljanje sajber kriminalu kroz edukacije i istraživanja predstavlja jedan od najznačajnijih strateških interesa Crne Gore, UCG će u narednom periodu uspostaviti i niz novih novih studijskih programa učenja.
”…U skladu sa Strategijom razvoja za period od 2019. do 2024… Prateći diktat digitalne transformacije i potreba tržišta rada, dodatna vrijednost ovih programa ogledaće se i u nemjerljivom doprinosu i primjeni ključnih nacionalnih strategija: Strategije sajber bezbjednosti (2022-2026), Strategije digitalne transformacije (2022-2026), Strategije pametne specijalizacije S3 (2019-2024) i Strategije za digitalizacija obrazovnog sistema Crne Gore (2022-2027)”, kazala je Mihailović.
Dodaje i da Naučno-tehnološki park primarno želi da bude prepoznat kao “generator inovacionih procesa u Crnoj Gori, pružajući podršku kompanijama koje svoje poslovanje zasnivaju na kreativnim, inovaciono orijentisanim i na visoko tehnološki baziranim idejama”.
”S tim u vezi, Naučno-tehnološki park, koji je osnovala Vlade Crne Gore i Univerzitet Crne Gore, ima ambiciju da kroz programe podrške, edukacije i jačanja preduzetničkog potencijala, pruži snažnu podršku kompanijama iz ICT sektora, koji je i Strategijom pametne specijalizacije prepoznat kao jedna od strateških oblasti budućeg razvoja Crne Gore”, zaključila je Mihailović.
( Tina Popović )